สกุล Bolbitis Schott
วงศ์ LOMARIOPSIDACEAE
 Bolbitis heteroclita เฟินหางหงษ์ [ Image : Blue Jay ] |
เฟินในสกุลนี้ มีทั้งที่เป็นเฟินดิน เฟินเกาะหิน หรือกึ่งอิงอาศัย ลักษณะทั่วไป มีเหง้าผอมกลม เลื้อยสั้น มีน้อยมากที่เลื้อยปีนขึ้นสูง แตกกิ่งสาขา ยอดเหง้ามีขนหรือเกล็ดปกคลุม ก้านใบออกจากเหง้า ไม่มีปุ่มตาที่โคนก้าน ก้านใบกลม ใบ มีใบเดี่ยวปกติ หรือใบประกอบขนนก ปลายเดี่ยว มีน้อยมากที่เป็นใบประกอบขนนก 2ชั้น ใบย่อย อาจมีก้านใบย่อยหรืออาจไม่มี ใบย่อยที่ปลายเป็นรูปสามเหลี่ยม หรืออาจเป็นใบประกอบ ขอบใบย่อยมีทั้งแบบขอบเรียบและหยักซี่ฟัน สปอร์เกิดบนใบสปอร์ มีลักษระแตกต่างจากใบปกติ มีก้านใบยาว ใบประกอบแบบขนนก อับสปอร์กระจายติดกันเป็นพืดอยู่ทั่วหลังใบ ไม่มีเยื่ออินดูเซียม และไม่มีเส้นใยคลุมสปอร์ มีเยื่อรัดรอบอัสปอร์ตามแนวยาว กระจายพันธุ์อยู่ในเขตร้อน Tropical พบจำนวน 85 ชนิด ตัวอย่างเฟินในสกุลนี้ เช่น |
|
Bolbitis appendiculata (Willd.) J. Sm.
(มี เฟินปีกแมลงทับ อีกชนิดที่เรียกกัน ในทางการค้าทั่วไป อยู่ในสกุล Dryopteris) |
![[ปีกแมลงทับ appn.jpg]](appn.jpg)
|
|
Bolbitis heteroclita (Presl) Ching ex C. Chr. เฟินชนิดนี้มีเหง้าเล็ก กว้างราว 1-2 มม. สีเขียว ทอดขนานยาวไปตามผิวที่เกาะอาศัย
เหง้ามีขนหรือเกล็ดสีดำ ใบ เป็นใบเดี่ยวหรือใบประกอบขนนกปลายคี่ ก้านใบสีเขียว
มีเกล็ดหุ้ม ตัวใบยาว 20-30 ซม. ใบย่อย แตกเป็นคู่จำนวน 2-3 คู่ ใบย่อยรูปขอบขนาน
โคนสอบ ก้านสั้น ปลายแหลมเรียวเป็นติ่ง ขนาดใบย่อย กว้าง 3-6 ซ.ม.
ยาว 7-15 ซ.ม. ปลายติ่งยาว 4-7 ซ.ม. ขอบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย
ใบที่ปลายก้าน คอดและแหลมเรียวยาว ดูคล้ายหาง หางนี้ยาว 50-80 ซ.ม.
ปลายใบยาวๆ นี้ สามารถเกิดต้นอ่อนเป็นต้นใหม่ได้ เส้นใบเป็นร่างแหเห็นได้ชัดเจนทั้งด้านบนและด้านล่าง
ใบสปอร์มีรูปร่างแตกต่างจากใบปกติที่ไม่สร้างสปอร์ ก้านใบยาวกว่าใบปกติ
และชูตัวใบตั้งขึ้นสูงกว่าทรงพุ่ม มีใบย่อย 4 คู่ รูปขอบขนานและผอมเรียวกว่าใบปกติ
ปลายใบย่อยที่ปลายห้านใหญ่กว่าใบคู่ล่าง กลุ่มอับสปอร์เรียงตัวทั่วใต้แผ่นใบย่อย
เฟินขนิดนี้ มักพบตามริมลำธารน้ำตก ทั้งบนดินและโขดหินที่มีดินติด
ในพื้นที่ป่าดิบชื้น ที่ที่มีความชุ่มชื้นสูง ที่ระดับ 600-1,000 ม.
MSL |
![[heteroclita หางหงษ์]](heter.jpg)
- Bolbitis angustipina (Hayata) H. ho. พบลำปาง ตาก เลย เขาใหญ่
- B. copelandii Ching ex. C. Chr. & Tardieu กูดหินใหญ่ พบได้ในป่าดิบแล้ง
บริเวณริมลำธาร ที่ลำปาง เลย ขอนแก่น เขาใหญ่ ภาคตะวันออก ชลบุรี
- B. costata (C. Presl.) Ching. ex. c. Chr. พบที่ เชียงใหม่ ลำปาง
- B. deltiggera (Bedd.) C. Chr. พบที่ ลำปาง พิษณุโลก นครนายก
- B. hookeriana K. Iwats พบทางภาคเหนือป่าฝั่งตะวันตก ตั้งแต่แม่ฮ่องสอน
ตากและกาญจนบุรี
- B. scalpturata (Fe'e) Ching พบที่ เชียงใหม่ เลย สุราษฎร์ธาน
- B. sinensis (Baker) K. Iwats. var costulata (Hook.) Tagawa & K.
Iwats. พบที่ เชียงราย เชียงใหม่ และพิษณุโลก
- B. sinensis (Baker) K. Iwats. var sinensis กูดบ้ง พบที่เชียงราย เชียงใหม่
เลย เพชรบูรณ์ จันทบุรี
- B. sinuata (C. Presl.) Hemnipman พบทางภาคใต้ตั้งแต่นครศรีธรรมราชลงไป
Lamina thicker, stiff when dry, veins indistinct; terminal segment the same shape as lateral pinnae although sometimes slightly larger, never linear and rampant; plants of forest floor, the rhizome often ascending the boles of trees.
- B. tonkiensis (C. Chr. ex Ching) K. Iwats. พบที่เชียงรายแห่งเดียว
- B. virens (Wall. ex. Hook. & Grev.) Schott. var. compacta hennipman พบที่ชลบุรี พังงา สตูล
Bolbitis virens (Wall. ex. Hook. & Grev.) Schott
var. virens
ชื่ออื่น : กูดง้อง
เฟินชนิดนี้ เป็นเหง้าทอดเลื้อยขนานไปกับผิวที่ยึดเกาะ มีเกล็ดสีน้ำตาลเป็นแผ่นปกคลุมอยู่ทั่วไป
ใบปกติ เป็นใบประกอบแบบขนนก ปลายคี่ ก้านใบยาวราว 30-40 ซ.ม. มีเกล็ดสีน้ำตาลปกคลุมก้านใบหนาแน่น
ใบย่อยมี 5-7 คู่ ใบย่อย กว้าง 6 ซ.ม. ยาว 25 ซ.ม. รูปขอบขนานแกมรูปหอก ปลายเป็นติ่งแหลม
โคนสอบแคบ ขอบใบหยักแหลมและมักเป็นคลื่น แผ่นใบเรียบ เส้นใบเป็นร่างแห มองจากด้านล่างเห็นเส้นใบและเกล็ดได้ชัดเจน
มีเส้นสั้นๆ อยู่ตามช่องร่างแห ใบที่ปลายก้านมีขนาดใหญ่กว่าใบย่อยคู่ล่าง
ปลายใบสามารถเจริญเป็นต้นใหม่ได้
ใบที่สร้างสปอร์ มีรูปร่างต่างจากใบปกติ ก้านใบยาวกว่าใบปกติ และผอมเรียวกว่าใบปกตินิดหน่อย
มีใบย่อย4-6 คู่ ปลายเรียวแหลม กลุ่มอับสปอร์กระจายอยู่ไปหลังใบ
เฟินชนิดนี้กระจายพันธุ์อยู่ในจีนตอนใต้ พม่า บังคลาเทศ พบทางภาคเหนือป่าแถบตะวันตก ไล่จากเชียงใหม่ลงมาถึงกาญจนบุรี แพร่ เลย จันทบุรี สุราษฎร์ธานี มักพบขึ้นอยู่บนดินหรือหินใกล้ลำธารน้ำ ในป่าดงดิบ ที่มีความสูง 800 - 1,200 ม. MSL
 เฟินผักชี (ชื่อทางการค้า) |
เฟินผักชี (ชื่อทางการค้า) ทรงพุ่มต้นคลุมติดดิน มีเหง้าเลื้อยทอดไปตามผิวดิน ใบประกอบแบบขนนก ใบย่อยเรียวเล็ก สีเขียวเข้มเป็นมัน ใบสปอร์มีก้านชูสูงขึ้นมาจากทรงพุ่ม เป็นใบประกอบ ใบย่อยเกือบกลม ราว 1 ซ.ม. มีสปอร์กระจายทั่วใต้ใบ |
ตัวอย่าง Bolbitis sp. เฟินในสกุลนี้ แต่ยังไม่ทราบชื่อชนิด
 Bolbitis sp. [ Image : Chatt ] |
 Bolbitis sp. [ Image : Bank ] |
 Bolbitis sp. [ Image : Bank ] |
 [ Image : Mr. CHATT] |
ชื่อทางการค้าว่า เฟินใบเลื่อยด่าง
|
