ДОЛДУГААР БЇЛЭГ
Газар ємчлєх болон газартай холбогдсон
эд хєрєнгийн бусад эрх
1О0 дугаар зїйл.Газар ємчлєх
1.Монгол Улсын иргэдэд ємчлїїлснээс бусад газар тєрийн ємчлєлд байна.
2.Газар ємчлєгч нь эрхээ хэрэгжїїлэхдээ хїрээлэн буй орчинд хохирол учруулах болон бусад этгээдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зєрчиж болохгїй.
З.Газар ємчлєгч нь ємчлєлийн газраа бусдад ашиглуулахдаа тїїний зориулалтыг заана. Ийнхїї тодорхой зориулалтаар олгосон газрыг єєр зориулалтаар ашиглахыг хориглоно.
4.Монгол Улсын иргэнд газар ємчлїїлэх журмыг хуулиар тогтоох хїртэл энэ бїлэгт заасан "газар ємчлєгч" гэснийг "тєр" гэж ойлгоно.
1О1 дїгээр зїйл.Газрыг нийтээр ашиглах
Иргэд нь тєрийн ємчлєлд байгаа нийтээр ашиглаж болохоор тогтоосон газарт ямар нэгэн зєвшєєрєлгїйгээр нэвтрэх, уг газарт байгаа байгалийн зїйлсийг хуулиар зєвшєєрсєн хїрээнд ашиглах эрхтэй.
1О2 дугаар зїйл.Газар ємчлєгч биш этгээдийн эрх
Газар ємчлєгч биш этгээд нь хууль буюу ємчлєгчтэй байгуулсан гэрээгээр тогтоосон нєхцєл, журмын дагуу газрыг эзэмшиж, ашиглана.
1О3 дугаар зїйл.Газрыг насаараа эзэмших эрх,
уг эрхээ євлїїлэх
1.Иргэн тєрийн ємчийн газрыг хуульд заасан їндэслэл, журмын дагуу насаараа эзэмших, ийнхїї эзэмших эрхээ євлїїлэх эрхийг олж авч болно.
2.Газрыг насаараа эзэмших, ийнхїї эзэмших эрхийг євлєх эрх бїхий иргэн уг газрыг єєртєє шилжїїлэн авах їеийн зориулалт, нєхцєлийн дагуу эзэмшиж, ашиглана.
З.Хууль буюу гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол газрыг насаараа эзэмших, ийнхїї эзэмших эрхээ євлїїлэх эрх бїхий иргэн уг газраа тїїний зориулалт, нєхцєлийн дагуу бусдад ашиглуулж болно.
1О4 дїгээр зїйл.Газрыг тодорхой бус хугацаагаар
ашиглах эрх
1.Хуульд єєрєєр заагаагїй бол тєрийн ємчийн газрыг тодорхой бус хугацаагаар ашиглах эрхийг хуулийн этгээдэд олгож болно.
2.Энэ хуулийн 105 дугаар зїйлд заасан барилга, байгууламж, бусад їл хєдлєх эд хєрєнгийн ємчлєгч нь газрыг тодорхой бус хугацаагаар ашиглах эрх олж авч болно.
З.Хуулийн этгээд єєрчлєн байгуулагдахад газрыг тодорхой бус хугацаагаар ашиглах эрх нь эрх залгамжлах журмаар шилжинэ.
4.Газрыг тодорхой бус хугацаагаар ашиглах эрх бїхий этгээд уг газрыг зориулалтаар нь ашиглах, хууль буюу газар олгох тухай шийдвэрт єєрєєр заагаагїй бол барилга, байгууламж, бусад їл хєдлєх эд хєрєнгє барьж байгуулах эрхтэй.Уг этгээд нь єєртєє зориулан барьж байгуулсан барилга, байгууламж, бусад їл хєдлєх
эд хєрєнгийн ємчлєгч байна.
5.Газрыг тодорхой бус хугацаагаар ашиглах эрх бїхий этгээд нь гагцхїї ємчлєгчийн зєвшєєрєлтэйгээр уг газрыг їнэ тєлбєртэй буюу тєлбєргїйгээр, хугацаатайгаар бусдад ашиглуулах эрхтэй.
1О5 дугаар зїйл.Бусдын газар дээрх їл хєдлєх эд
хєрєнгє ємчлєгч дэвсгэр газрыг
ашиглах эрх
1.Бусдын газар дээрх їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгч нь тэрхїї газрыг ашиглах эрхтэй.
2.Хууль, газар олгох тухай шийдвэр, гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгч нь дэвсгэр газрыг тодорхой бус хугацаагаар ашиглах эрхтэй.
З.Їл хєдлєх эд хєрєнгийг ємчлєх эрх шилжихэд тїїний дэвсгэр газрыг ашиглах эрх ємнєх ємчлєгчийн ашиглах эрхийн хэмжээгээр шилжинэ.
4.Хууль буюу гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол газар ємчлєх эрх шилжих нь їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгчийн дэвсгэр газар ашиглах эрх дуусгавар болох їндэслэл болохгїй.
5.Тухайн газрыг ашиглах талаар хууль буюу гэрээнд заасан нєхцєлд харшлахгїй бол їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгч нь уг эд хєрєнгєє єєрийн їзэмжээр эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхтэй.
1О6 дугаар зїйл.Бусдын газар дээрх їл хєдлєх
эд хєрєнгє ємчлєгч дэвсгэр газрыг
ашиглах эрхгїй болсны їр дагавар
1.Їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгчийн дэвсгэр газрыг ашиглах эрх дуусгавар болоход тухайн эд хєрєнгийн эрхийг газар ємчлєгч болон эд хєрєнгє ємчлєгчийн хоорондын гэрээгээр тодорхойлно.Талууд ийнхїї тодорхойлж чадахгїй бол аль нэг талын хїсэлтээр шїїх шийдвэрлэнэ.Їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгчийн дэвсгэр газар ашиглах эрх дуусгавар болсны дараа газар ємчлєгч нь уг газрыг чєлєєлєх буюу анхны байдалд нь оруулахыг шаардах эрхтэй.
2.Уг дэвсгэр газар дээрх барилга байгууламж /орон сууцныбайшин, тїїх, соёлын дурсгалт зїйлс зэрэг/-ийг буулгахыг хуулиар хориглосон тохиолдолд талуудын хїсэлтээр шїїх дараахь байдлаар шийдвэрлэж болно:
1/газар ємчлєгчид уг газар дээр байгаа їл хєдлєх эд хєрєнгийг ємчлєх эрх олгох;
2/їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгчид дэвсгэр газрыг цаашид ашиглах эрх олгож, тїїний хугацаа, нєхцєлийг тогтоох.
1О7 дугаар зїйл.Барилга байгууламж, орон сууцны
байшин зэрэг їл хєдлєх эд хєрєнгийн
ємчлєх эрх шилжихэд газар эзэмших,
ашиглах эрх шилжих
1.Газар ємчлєгчийн ємчлєлд байсан барилга байгууламж, орон сууцны байшин зэрэг їл хєдлєх эд хєрєнгийг ємчлєх эрх єєр этгээдэд шилжвэл тїїний дэвсгэр газрыг эзэмших, ашиглах эрх шилжих эсэхийг талуудын тохиролцсоноор шийдвэрлэнэ.
2.Барилга байгууламж, орон сууцны байшин зэрэг їл хєдлєх эд хєрєнгийг буулгаж авахад энэ зїйлийн 1 дэх хэсгийн заалт хамаарахгїй.
1О8 дугаар зїйл.Газрыг хязгаартай ашиглах
эрх /сервитут/
1.Їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгч нь эрхээ хэрэгжїїлэх, эд хєрєнгєє ашиглах, хамгаалах нєхцєлийг бїрдїїлэхийн тулд газар ємчлєгч, эзэмшигчээс хуульд заасан журмын дагуу газар олгохыг шаардах эрхтэй.
2.Їл хєдлєх эд хєрєнгє ємчлєгч бусдын газрыг хязгаартай ашиглах эрхгїйгээр ємчлєх эрхээ хэрэгжїїлэх боломжгїй бол тїїнд бусдын газраар дайран єнгєрєх зам, цахилгаан, холбооны болон инженерийн шугам тавих, гарц гаргах болон бусад зориулалтаар бусдын газрыг хязгаартайгаар ашиглах эрх олгож болно.
З.Энэ зїйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу бусдын газрыг хязгаартай ашиглах эрх олгосон явдал нь газар ємчлєгч, зэмшигчээс ємчлєх, эзэмших эрхээ хэрэгжїїлэхэд саад учруулж болохгїй.
4.Газрыг хязгаартай ашиглах нєхцєл, журмын талаар тохиролцоонд хїрээгїй бол уг маргааныг шїїх шийдвэрлэнэ.
5.Газрыг насаараа эзэмших, ийнхїї эзэмших эрхээ євлїїлэх эрх бїхий болон тодорхой бус хугацаагаар газар ашиглах эрх бїхий этгээдэд бусдын газрыг хязгаартай ашиглах эрх олгож болно.
6.Хуульд єєрєєр заагаагїй бол єєрийн газрыг хязгаартай ашиглуулж байгаа ємчлєгч нь ашиглагчаас газар ашигласны хєлс шаардах эрхтэй.
109 дїгээр зїйл.Газрын эрх шилжихэд газрыг
хязгаартай ашиглах эрх
хадгалагдах
1.Газрын эрх бусдад шилжихэд уг газрыг хязгаартай ашиглах эрх хадгалагдана.
2.Газрыг хязгаартай ашиглах эрхийг гагцхїї уг эрхийг олж авах їндэслэл болсон тухайн газар дээрх їл хєдлєх эд хєрєнгийн ємчлєгчид шилжїїлж болно.
110 дугаар зїйл.Газрыг хязгаартай ашиглах
эрх дуусгавар болох
1.Хууль буюу гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол газрыг хязгаартай ашиглах эрх олгогдсон їндэслэл арилсан їед уг эрх дуусгавар болно.
2.Иргэн ба хуулийн этгээдийн эзэмшилд байгаа газрыг бусдад хязгаартай ашиглуулснаар уг газрыг зориулалтын дагуу ашиглах боломжгїй болбол ємчлєгч газрыг хязгаартай ашиглах гэрээг цуцлахаар шїїхэд нэхэмжлэл гаргах эрхтэй.
111 дїгээр зїйл.Барилга байгууламж, бусад їл
хєдлєх эд хєрєнгийг хязгаартай
ашиглах эрх
Газар ашиглахтай холбоогїйгээр барилга байгууламж, бусад їл хєдлєх эд хєрєнгийг хязгаартай ашиглаж болно.Энэ тохиолдолд энэ хуулийн 108, 109, 110 дугаар зїйлд заасан журмыг баримтална.
112 дугаар зїйл.Улсын тусгай хэрэгцээг їндэслэн
газрыг эргїїлэн авах
1.Улсын тусгай хэрэгцээг їндэслэн газрыг нєхєх олговортойгоор эргїїлэн авч болно.
2.Газрыг эргїїлэн авах шийдвэрийг Засгийн газар гаргана.
З.Засгийн газар ийнхїї эргїїлэн авах тухайгаа ємчлєгч, эзэмшигчид нэг жилийн ємнє мэдэгдэнэ.Энэ хугацаа дуусахаас ємнє газрыг эргїїлэн авах явдлыг гагцхїї ємчлєгч, эзэмшигчийн зєвшєєрєлтэйгээр гїйцэтгэнэ.
113 дугаар зїйл.Газрыг эргїїлэн авах їеийн
нєхєх олговор
1.Газрыг эргїїлэн авахад олгох нєхєх олговор, хугацаа, бусад нєхцєлийг гэрээгээр тодорхойлно.
2.Газрыг эргїїлэн авахад олгох нєхєх олговорт газар, хууль буюу гэрээнд єєрєєр заагаагїй бол тїїн дээр байгаа їл хєдлєх эд хєрєнгийн їнэ, газрыг эргїїлэн авснаас гарсан бусад зардлыг оруулан тооцно.
З.Талууд тохиролцвол эргїїлэн авах газрыг єєр газраар сольж,шинээр єгсєн газрын їнийг нєхєх олговорт оруулан тооцож болно.
4.Газрыг эргїїлэн авахад олгох нєхєх олговрын талаар маргаан гарвал шїїх шийдвэрлэнэ.
114 дїгээр зїйл.Зориулалтын дагуу ашиглаагїйгээс
газрыг эргїїлэн авах
1.Хєдєє аж ахуйн болон орон сууц, бусад барилга байгууламж барих зориулалтаар олгосон газрыг гурван жилийн хугацаанд зохих зориулалтаар нь ашиглаагїй бєгєєд хуулиар єєр хугацаа тогтоогоогїй бол ємчлєгч, эзэмшигчээс эргїїлэн авч болно.
2.Газар ашиглах бэлтгэлийг хангах, байгалийн гамшиг тохиолдох зэрэг хїндэтгэн їзэх бусад шалтгааны улмаас газрыг зориулалтаар нь ашиглаж чадаагїй бол ийнхїї ашиглаагїй хугацаа нь энэ зїйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хугацаанд хамаарахгїй.
115 дугаар зїйл.Хууль тогтоомж зєрчин ашиглаж
байгаа газрыг хураан авах
Хїн амын эрїїл мэнд, экологийн болон їндэсний аюулгїй байдлын ашиг сонирхолд харшаар ашиглаж, хууль тогтоомжийг ноцтой зєрчсєн ємчлєгч, эзэмшигчийн газрыг хураан авч болно.
116 дугаар зїйл.Газрыг хураан авах журам
Засгийн газар нь энэ хуулийн 115 дугаар зїйлд заасан зєрчил гаргасан ємчлєгч, эзэмшигчид тухайн зєрчлєє арилгах хугацаа тогтоон єгч, уг хугацаанд зєрчлєє арилгахгїй бол газрыг хураан авахыг урьдчилан сануулна. Тогтоосон хугацаанд зєрчлийг арилгаагїй бол газрыг хураан авах тухай шийдвэр гаргана. Ємчлєгч, эзэмшигч уг шийдвэрийн талаар шїїхэд гомдол гаргаж болно.
117 дугаар зїйл.Ємчлєгч биш этгээдийн газар эзэмших,
ашиглах эрх дуусгавар болох
Ємчлєгч биш этгээд /энэ хуулийн 88 дугаар зїйл/-ийн газар эзэмших, ашиглах эрх нь хуульд заасан їндэслэл, журмын дагуу дуусгавар болно.
6 -р бїлэг 8 -р бїлэг