TÜRK PULLARINDA

OSMANLI ve CUMHURİYET DEVRİ AYRIMI

Bir ecnebi yayını olan "Yvert et Tellier" pul katalogu daimî posta, matbua, uçak, resmî, takse, yardım pulları v.s. gibi bölümler halindeki genel ayırımı dışında, Anadolu pullarını en arkada göstermek gibi büyük bir yanlışlık yapmıştır. Keza Amirote ve Asia minör gibi özel vapur kumpanyalarını başa alıp posta pullarımızı 1859'da başlatması da tasvip edilemez. Bununla beraber sıralamasında Osmanlı ve Cumhuriyet devirleri için bir ayırım yapmadan Türk pulları emisyonlarını tarih sırasına göre günümüze dek yürütmüştür.

Halbuki bizim kataloglarda Osmanlı-Cumhuriyet ayırımı, hem pullarımızı, hem de filatelistlerimizi ikiye bölmektedir. Bu husus 1970'den beri bir nevi resmiyet kazanarak, millî sergilerimizde Cumhuriyet pullan için ayrı ödüller konulmasına kadar varmaktadır.

Devirlerin bu kadar kesinlikle ayrılmasına rağmen "Ankara 70" İÜ. Millî Sergisinde jüri üyeleri 1. ve 2. Adana serilerinin Cumhuriyet koleksiyonuna girip girmeyeceği hakkında ihtilafa, düşmüşlerdir.

Sayın A. Nusret Pulhan çok kıymetli katalogunda haklı olarak Anadolu Pullarına, Osmanlı ve Cumhuriyet pulları arasında yer vermiş ve katalog numaralarını sürekli olarak devam ettirmiştir. Üstad aynı zamanda Pulhan albümlerinin de müellifi olduğundan, iki eseri için aynı prensipten hareket etmiş ve Osmanlı-Anadolu-Cumhuriyet diye ayırdığı üç cilt albüm gibi katalogda da bu sırayı takip etmiş ve pullarımızı üç bölümde göstermiştir. Bu tip ayırımın prensipte doğru olup olmadığı veya Türk filatelisine yarar derecesi tartışma konusu olabilir. Asıl husus bu ayırımdaki hudutların kesin olarak ve gerçekçi bir yönden var olup olmadığıdır.

Bu fikrime somut bir örnek vermek isterim.

Pul Tüccarları Cemiyeti katalogunda Adana serileri Cumhuriyet pullarının başında gösterildiği halde, Pulhan Katalogunda Anadolu pulları olarak mütalâa edilmiştir. Bunlardan hangisi doğrudur?

Aslında Cumhuriyet pulu deyiminin tanımlanmasında anlaşmak gerek. Bu deyimle Cumhuriyet devrinde kullanılan pulları mı, yoksa 29 Ekim 1923'ten sonra basılan pulları mı kastedeceğiz?

31.5.1926'ya kadar eski pulların, yani, Saltanat devrinde basılmış olan pulların postada geçerli olabileceğine dair bir kararnamenin varlığı ve daha sonra bu sürenin üç ay daha, yani Ağustos sonuna kadar uzatıldığı bilinmektedir.

Eğer birinci tanımı kabul edersek Cumhuriyet pulları, Anadolu pullarını ve 1916 baskılı Dolmabahçe serisini de içine alarak geriye sarkan garip bir boyut kazanır.

Dönem ayırımlarında dünyaca benimsendiği hissedilen 2'nci tanımı, yani Cumhuriyetin ilânından sonra basılan veya tedavüle çıkarılan pulları Cumhuriyet pulu olarak kabul edersek, Cenova, Millet Meclisi, izmir iktisat Kongresi serilerini dahi Cumhuriyet öncesi pulları içinde düşünmek gerekir.

Ayrıca, peyderpey basıldıkça piyasaya sürüldüğü bilinen Birinci Ayyıldız serisini de Tabiî eldeki belgeler olanak verirse ikiye bölerek bir kısmını Cumhuriyet pulları listesinden çıkarmak teklif edilebilir (ilk Ayyıldızlı pullar 1923 Martında kullanılmaya başlanmıştır).

Hatta daha da ileri gidilerek, nasıl olsa bu pullara ait klişelerin Cumhuriyetin ilânından önce hazırlanmış ve baskısına başlanmış oldukları gerekçesi ile ifrata varılıp, Cumhuriyet Pullan Koleksiyonunu Lozan Sulhu Anma serisinden başlatmak gibi önerilerde bulunmak da akla gelebilir.

Cumhuriyet 29 Ekim 1923'te ilân edilmiş olduğu halde Osmanlı İmparatorluğu devrinin kapanışı ve yeni bir Türk devleti doğuşunun filateîîk belgesi "Ankara 3 kuruş" sürşarı pullarla belirlenir. Bu duruma göre, Almanların Michel katalogunda olduğu gibi Cumhuriyet pullarını bu seri ile başlatmak en doğal hal şeklidir.

Kuşkusuz bu kabulün bazı olumsuz görünecek yönleri olacaktır.

Gençliği hiç olmazsa komple bir Cumhuriyet koleksiyonuna teşvik etmek daha da güçleşecek ve Pulhan albümünün 3'üncü cildini tamamlamış olanlar hüsrana uğrayacaklardır. Fakat bu sebepler mantığın tersine gitmesine yeterli olmasa gerektir.

Kaldı ki katalog veya albüm bakımından cevaz olsa bile, genel olarak Türk pullarını, koleksiyonlarını, hatta koleksiyoncularını Osmanlı ve Cumhuriyet gibi iki bağımsız bölüme ayırmanın karşısındayım.