ABD'nin açıkları sorun yaratır mı? (Ocak 2004)

IMF raporuna göre, ABD küresel mali sistemi tehdit eden bir hızla borçlarının miktarını tırmandırıyor.

IMF ekonomistleri, 20 yıl sonra ABD'deki sosyal güvenlik ve sağlık sigortaları için 47 Trilyon $ gerekeceğini ve yeterli miktarda fon temin edilemediğinden dolayı, ABD'nin uzun vadeli mali yapısının büyük risk altında olduğunu bildirdiler.

Federal Reserve Başkanı Greenspan dış ticaret açığının sorun olmadığını, serbest piyasalarıın dengesizlikleri düzelteceğini söylüyor. Fakat halihazırdaki yatırımlar dengesi,  yetersiz yatırımları ve aşırı ithalatı vurgulayan bir şekilde ABD aleyhine gelişmeye devam ediyor. ABD'deki İthal ürünlere olan talebin karşılanabilirliği azaldığından dolayı net yatırım dengesi sert bir düşüş süreci içinde bulunuyor.

Son zamanlarda ABD ekonomisi rekor bir büyüme döneminde olduğundan dolayı birçok karşıt görüşlü uzman şimdilik suskun. Fakat sağduyu, dengesizliklerin uzun süre devam edemeyeceğini söylüyor. ABD'nin toplam borçluluğu (devlet, firmalar ve vatandaşların borcu) 30 Trilyon $'ı aştı. Buna bir de sosyal güvenlik yükümlülükleri eklenince, ABD tarihinde daha önce görülmemiş, aşağıda sakal yukarıda bıyık misali bir sorun ortaya çıkıyor. Bu durum Keynezyen, Monetarist veya Arz taraflı ekonomik görüşlerin gelecekte ortaya çıkacak gelişmeleri açıklayabilme kapasitesini aşıyor. Bu soruna ABD mali otoriteleri bir çare bulmak zorundalar aksi taktirde, 1930'larda olduğu gibi piyasalar kaçınılmaz bir sonuç dikte edecektir.

Bu korkutucu ihtimal ABD'li yatırımcıların aklının bir köşesinde bulunmakla birlikte, şimdilik onlar değer kaybeden $'ın, artmayan fiyatların, rekor seviyede düşük olan faizlerin ve yükselen hisse senetlerinin yarattığı olumlu havanın keyfini sürüyorlar.

Fakat derine inilince, ABD'li firmaların karlarının artan satışlardan değil, düşen $'ın çok uluslu ABD firmalarına getirdiği avantajdan kaynaklandığı görülüyor. Aynı zamanda ABD'deki faizler, ihracata dayalı kalkınmayı benimseyen ve ABD'ye yaptıkları satışların ucuzluğunu muhafaza etmek isteyen Asya ülkeleri merkez bankaları tarafından suni olarak düşük tutuluyor.

Greenspan, ABD'nin son yıllardaki açıklarının büyük kısmının finansmanını sağlayanların geniş bir yabancı yatırımcılar karması değil, Japonya ve Çin merkez bankalarının tasarrufları olduğundan özellikle hiç bahsetmemektedir..

Fakat bu durum Fed'in açıkladığı verilerden görülebilmektedir. Japonya Merkez bankası 2003 yılında döviz piyasalarından 200 Milyar $ almıştır ve 2000 yılından bu yana da rezervlerini %200 artırarak 650 Milyar $'a çıkarmıştır. Japonya Merkez bankasının aldığı $'ların ödemesini Yen basarak yapıp karşılığında da ABD Hazine bonoları satın alması, ABD'deki faizlerin neden suni olarak düşük seviyede kalabildiğini açıklamaktadır. Yine bu durum Japonyadaki deflasyon riski söylentilerinin son zamanlarda azalmasının sebebini de  açıklmaktadır.

 $'ın düşeceğini düşünenler ticaret dengesini sorun olarak algılamaktadır

Japonya ve Çin Merkez bankalarının döviz piyasalarına müdahale ederek $ stoklamaları, bir taraftan ABD faizlerini düşük tutarken diğer taraftan da ithal ürünleri göreceli olarak ucuzulatarak, Amerikalı tüketicilere konfor sağlamaktadır. Sonuç olarak rekor ticaret açığının bu yolla finanse edilmesi, FX piyasalarında $ üzerine satış baskısı yapmaktadır.

Halihazırdaki ucuz $ ve rekor seviyede düşük faizler Amerikan hisse senetlerini 2003 yılında ateşlemiştir. Ayrıca bir seçim yılında, Fed tarafından faizler bu kadar düşük tutulurken, diğer yandan Amerikan tüketicisi de borçluluk oranlarını artırırken, hisse senetlerinde erkenden satışa geçmek akılsızlık olur.

O halde, ABD'nin açıkları sorun mudur?

Açıkların sorun olup olmadğının cevabı, birkaç yıldan bu yana düşen $ ve rekor büyüme hızı sayesinde  alıcılı seyreden ABD Hazine bonoları piyasasından gelecektir. Şimdilik bono oyuncuları dik eğimli faiz eğrisinden istifade ederek kısa vadeli borçlanıp uzun vadeli borç vererek taşıma geliri elde etmekteler.

Negatif reel faizlerin bir yan ürünü de, yabancı yatırımcıların $ taşımaktan dolayı gittikçe yükselen fırsat maliyetiyle birlikte artan rahatsızlığının kontrolden çıkmasıdır. Bu yüzden $'ın değer kaybı bir panik haline dönüşecek olursa, Fed'in uzun vadeli faizleri düşük tutma çabasıyla birlikte gevşek para politikasını savunması daha da zorlaşacaktır.