ÖZET
DEVLET , TOPLUM , ULUS  ;

            Devlet üç öğeden oluşur.

1)      Ülke

2)     İnsan Topluluğu

3)     Kurumsallaşmış iktidar

Devlet ; Belli bir ülke üzerine yerleşmiş , zorlayıcı bir yetkiye sahip üstün bir iktidar tarafından yönetilen bir insan topluluğunun meydana getirdiği siyasal kuruluştur.

Devletin işlevleri ;

-         Ordu ve Kolluk düzeni kurması

-         Hukuk ve yargı düzeni kurması

-         Vergi ve maliye düzeni kurması

Devlet tüzel bir kişiliktir.

Anayasa ;

            Bir devlet kuruluşunu , örgütlenişini , devlet organları arasındaki ilişkileri ve iktidarın bütünlüğü.

            Günümüzde devletler tek yapılı (üniter) ve federal devletler olarak iki gruba ayrılırlar.

DEVLETİN FAALİYETLERİ VE GÜÇLER AYRILIĞI ;

            Devlet faaliyetlerini genel olarak yasama , yürütme ve yargı olarak üç guruba ayrılır. Yasama ile ;toplum yaşamını düzenleyen kuralların yapılması , yürütme ile; yasaların uygulanması , yargı ile ; devlette ve toplumda ortaya çıkan uyumsuzlukların giderilmesidir.

            1982 Anayasasına göre (7.madde) ; Yasama yetkisi TBMM’nin , Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanının , Yargı yetkisi de Bağımsız Mahkemelerindir.

T.C ‘NİN TEMEL NİTELİKLERİ ;

1) İNSAN HAKLARINA SAYGI ; Irk , renk , cinsiyet , din , dil ,siyasi veya başka bir ayrım gözetmeksizin tüm insanların yararlana bileceği haklar ve özgürlükler ideali.

Temel Hakların niteliği ;

            Anayasanın temel hakları düzenleyen kısmının ilk maddesi “herkes kişiliğine bağlı , dokunulmaz, devredilmez , vazgeçilmez ,temel hak ve özgürlüklere sahiptir ibaresi bulunmaktadır.

Temel hakların sınırlandırılması ;

Yasayla sınırlandırma ilkesi ; Yasama organlarınca ve yasa yoluyla gerçekleşir.

İnsanların katılma hakları ;

-         Siyasal Parti Kurma hakkı

-         Seçme ve seçilme hakkı

-         Siyasal partilere üye olma hakkı

-         Siyasal faaliyetlerde bulunma hakkı

İnsanların isteme hakları ;

• Öğrenim hakkı
• Sosyal güvenlik hakkı
• Konut hakkı
• Çalışma hakkı

2) LAİKLİK ; Türkiye Cumhuriyeti Laik bir devlettir.

Laikliğin korunması Anayasa da 24. maddesi ile koruma altındadır değiştirilemez.

DEVRİM YASALARININ KORUNMASI ;

174.Madde ile koruma altına alınmışlardır 8 tanedir.

ü      Tevhit – i Tedrisat Kanunu

ü      Şapka Giyilmesi hakkındaki kanun

ü      Evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılmasına ilişkin  medeni kanunun 110. maddesi

ü      Uluslar arası rakamların kabulü

ü      Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkında kanun

ü      Efendi , bey , paşa gibi lakap ve unvanların kaldırılmasına ilişkin kanun

ü      Bazı kisvelerin giyilemeyeceği hakkındaki kanun

3) DEMOKRATİK DEVLET ; Anayasamızın 2. maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti demokratik bir devlettir. 18 yaşına giren her seçme ve seçilme hakkına sahiptir. Parti üyesi olabilmek için 21 yaşını doldurmuş olmak gereklidir. Siyasi bir partinin kapatılması ancak Cumhuriyet Başsavcısının açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıla bilinir. Türkiye de tek dereceli ilk seçimler 1946 yılında yapılmıştır.

4)     HUKUK DEVLETİ ;  Türkiye Cumhuriyeti bir hukuk devletidir.

Suç ve Cezalara ilişkin Bazı Evrensel kurallar ;

-         Kimse , İşlediği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.

-         Kimseye Kanunun verdiği cezadan daha ağır bir ceza verilemez

-         Suçluluğu hükmen sabit oluncaya dek kimse suçlu sayılamaz

-         Ceza sorumluluğu şahsidir.

Yasaların Anayasaya Uygunluğunun sağlanması ;

a)     Siyasal Denetim ; Yasaların Anayasaya uygunluğunun siyasi organlarca denetlenmesi

b)     Yargısal Denetim ; En uygun denetim şeklidir.

5)     SOSYAL DEVLET ; 1961 yılında Anayasayla Türk Hukukuna girmiştir. Sosyal adalet ilkesine dayanan bir devlet demektir. Anayasanın 49. maddesine göre çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Emeğin korunması ile ilgili kurallar ;

• Zorla çalıştırma ve angarya yasağı
• Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
• Ücrette adaletin sağlanması

Eğitim ; Devlet tarafından İlköğretim eğitimi parasız olarak sağlanmaktadır.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ ;

YASAMA ;

            Yasama yetkisi TBMM’ye aittir. TBMM’de 1995 Yılı Anayasa düzenlemesine göre 550 milletvekili bulunmaktadır. Seçim dönemleri 5 yılda birdir.

TBMM üyelerinin Hukuki Statüleri ;

a)     Milletin Temsili ; Millet vekilleri seçildikleri bölgeyi değil tüm Türkiye yi temsil ederler.

b)     Yasama ayrıcalıkları ; Parlamenterlerin görevlerini rahatça sağlamaları için kendilerine bazı ayrıcalıklar tanınmıştır;

-         Yasama Sorumsuzluğu ; Milletvekilleri meclis çalışmaların da verdikleri oylardan , sözlerden meclis dışında sorumlu tutulamazlar millet vekili sıfatı sone erdikten sonrada devam eder

-         Yasama dokunulmazlığı ; Milletvekilini ceza kovuşturmasına karşı korur. Meclis kararı ile kaldırıla bilinir.

c)     Üyeliğin Düşmesi ;  TBMM üye sayısının salt çoğunluğunun oyu ile olabilmektedir. Birde otomatik düşme vardır bu da partinin kapatılmasıyla olur.

TBMM’NİN ÇALIŞMA DÜZENİ ;

İÇTÜZÜK ;

TBMM çalışmalarını Anayasaya ve kendi yaptığı içtüzüğe göre yürütür. İçtüzüğün uygunluğunu yöneten organ ise Anayasa Mahkemesidir.

BAŞKANLIK DİVANI ;

            Başkanlık divanı ; Meclis Başkanı , Başkan vekilleri , Katip üyeleri ve İdare amirinden oluşur. Meclis başkanı dört tur oylama ile seçilir. Seçile bilmesi için ilk iki turda üye tam sayısının üçte ikisi , üçüncü turda üye salt çoğunluğunu alan eğer bu da gerçekleşmez ise en çok oyu alan seçilir.

SİYASİ PARTİ GRUPLARI ;

            TBMM’de grup oluştura bilmek için en az 20 üyeye sahip olmak gerekmektedir.

OLAĞAN ÜSTÜ TOPLANMA ;

Bakanlar kurulunun istemi , Cumhurbaşkanının istemi ve üyelerin beşte birinin istemi üzerine olur.

TOPLANTI VE KARAR YETER SAYILARI ;

            TBMM üye tam sayısının en az üçte bir sayısı ile toplanır kararlarını ise katılanların salt çoğunluğu ile alır. Toplantı yeter sayısı 184 , karar yeter sayısı 139 dur.

TBMM’nin Görev ve Yetkileri ; Yasa yapma ve hükümetin denetlenmesi.

Yasaların yapılması ;

 Anayasaya aykırı olmamak koşulu ile her türlü yasayı yapabilir. Yasa önerme Bakanlar Kurulu ile Milletvekilleri tarafından yetkilidirler. Bakanları Kurulunun önerilerine tasarı , milletvekillerininkine teklif denir. Anayasanın değişmesi için TBMM üye sayısının en az üçte birinin teklif etmesi(183) gerekir. Yasalaşması için ise üye tam sayısının en az beşte üçünün olumlu oy vermesi gerekir(330).

 TBMM’NİN HÜKÜMETİ DENETLEME YOLLARI ;

• Soru ; Milletvekillerinin Başbakan veya Bakana bilgi almak için soru sorması
• Genel görüşme ; Bir konunun TBMM Genel kurulunda görüşülmesi
• Meclis araştırması ; Meclisin belirli bir konuda Milletvekillerinden oluşan bir komisyon tarafından araştırılması
• Gensoru; Bakanlar kurulunun genel politikası yada bir bakanın faaliyetleri hakkında başvurulacak denetim yolu
• Meclis soruşturması ; Bakanlar kurulu üyelerinin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçların araştırılmasını sağlayan denetim yolu.

TBMM’nin Cumhurbaşkanını seçememesi durumunda seçimler otomatik olarak yenilenir. Cumhurbaşkanı ülkede istikrarsızlık görürse seçimleri yeniletebilir.

YÜRÜTME ;

            Yasama organı tarafından kabul edilen genel kuralları uygulayan organdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar kurulunundur.

CUMHURBAŞKANLIĞI ;

            1982 anayasasına göre Cumhurbaşkanı meclis içi veya dışından TBMM meclisince seçilir. Görev süresi 7 yıldır. Hiç kimse üst üste iki defa Cumhurbaşkanı seçilemez. Cumhurbaşkanı seçilebilmek için 40 yaşını doldurmuş olmak , yüksek öğrenim görmüş olmak. Eğer dışarıdan seçilecek olursa meclis tamsayısının en az beşte birinin yazılı önerisiyle yapılabilir.

Cumhurbaşkanının Tek Başına yapabileceği işlemler;

-         TBMM’yi Toplantıya çağırmak

-         Yasaları yeniden görüşülmek üzere Meclise geri göndermek

-         Anayasa mahkemesinde iptal davası açmak

-         Anayasa değişikliği yasalarını halk oylamasına sunmak

-         Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek

-         Başbakanın atadığı Bakanları atamak veya görevlerine son vermek

-         Devlet denetleme kurulu üyeleri ile başkanını atamak.

-         Y.Ö.K üyeleriyle rektörlerini atamak , Yüksek yargı organlarının üyelerini seçmek.

Cumhurbaşkanı ancak vatana ihanet suçundan meclis tamsayısının dörtte üçünün  vereceği kararla suçlanır. Cumhurbaşkanına Meclis başkanı vekillik eder.

BAKANLAR KURULU ;

            Başbakan ve Bakanlardan oluşur. Bakanlar kurulunun işbaşına gelebilmesi için meclisten güven oyu alması gerekir. Güven oyu meclis oturumuna katılanların oy çoğunluğuna göre olur. Bakanlar kurulu ; kanun hükmünde kararnameler , tüzük ve yönetmelikler çıkartır.

MİLLİ GÜVENLİK KURULU ;

 Cumhurbaşkanının başkanlığında , Başbakan  , Genel Kurmay Başkanlığı , Milli Savunma , İçişleri , Dışişleri bakanları , Kara , Deniz , Hava Kuvvetleri Komutanları ve Jandarma Genel Komutanlığından kuruludur. 

YARGI ;

            Türkiye Cumhuriyeti’nin yargı düzeni dört başlık altında toplanır.

a)     Anayasa Yargısı

b)     Adli Yargı

c)     Yönetsel Yargı

d)     Askeri Yargı

Anayasada 8  tane de yüksek mahkeme vardır ;

-         ANAYASA MAHKEMESİ ; 11 asıl üye ve 4 yedek üyeden oluşur. 65 yaşına kadar görev yaparlar.

 Görevleri ;

• Anayasaya uygunluk denetimi
• Yüce Divan görevi ; Cumhurbaşkanını ,Bakanlar kurulu üyeleri gibi kişileri suçlarından dolayı yargılamak.
• Siyasi partilerin denetimi
• Milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılması veya üyeliğinin düşürülmesi ile ilgili kararların denetimi.

Anayasa mahkememsine Başvurma yolları ; İptal davası ve İtiraz yoluyla olur. Anayasa mahkemesinin kararları kesindir.

-         YARGITAY ; Hukuk davalarıyla ceza davaları adliye mahkemelerinde yürütülür.

-         DANIŞTAY ; İdare mahkemeleridir.

-         SAYIŞTAY ; Genel ve Katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin bir hükme bağlamak. Yönetsel ve yargı görevi olmak üzere iki görevi vardır.

Yönetsel görevleri;

• Vize
• Temsil
• Uygunluk bildirimi
• Görüş bildirme

Yargı görevleri ;

• Sayıştay saymanların , ikinci derecedeki ita amirlerin , tahakkuk memurlarının hesaplarını yargılar.

-         ASKERİ YARGITAY ; Çeşitli askeri mahkemelerden verilen kararları son yargı yeri olarak inceleyip karara bağlamak.

-         ASKERİ YÜKSEK İDARİ MAHKEMESİ

-         UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ ; Yargı düzenleri arasında çıkan görev uyuşmazlıklarını çözer.

-         DEVLET GÜVENLİK MAHKEMESİ ;

YERİNDEN YÖNETİM VE MERKEZDEN YÖNETİM ;

Merkezden yönetimin özellikleri ;

-         Hizmetler bir merkezde toplanmıştır. Karar alma ve alınan kararları uygulama yetkisi merkezdedir.

-         Hizmetlerin yapılması için gerekli giderler merkezde toplanmıştır.

Yararları ;

• Yönetimde birliği sağlar
• Kamu hizmetlerinin yürütülmesi için gerekli olan uzman ve parasal kayna merkezden en iyi şekilde sağlanır
• Hizmetlerin maliyeti azalır
• Kamu görevlileri yerel baskılardan kurtulur

Sakıncaları ;

• Kırtasiyeciliği arttırır
• Kararlarda bazı aksaklıklar olabilir
• Demokrasiye pek uygun değildir.

Yerel yönetim özellikleri ;

-         Kendilerini yöneten kuruluşlardır.

-         Tüzel kişilikleri vardır

-         Kendi bütçeleri vardır ama genel yönetimden de yardım alırlar.

Yararları ;

• Demokrasiye daha uygundur
• Kırtasiyecilik azalır , yerel gereksinimler daha iyi karşılanır , hizmetler daha hızlı yürütülür

Sakıncaları ,

• İyi yetişmiş teknik eleman sıkıntısı çekilir
• Güçlenirlerse ülkenin siyasal yapısının bozulacağından korkulur
• Kamu hizmetleri her bölgede eşit yürütülmeye bilinir.

Yerel yönetimler ; İl özel yönetimi , belediyeler , köyler

1)      İl özel yönetimi ; Vali , İl genel meclisi , il daimi encümeni

2)     Belediye yönetimi ; Nüfusu 2000 geçen yerlerde kurulur

3)     Köy yönetimi ; İçişlerinin kararıyla kurulurlar. Muhtar seçimleri 5 yılda bir yapılır.

Özeti Hazırlayan:Ufuk Tan Doğan YILDIZ

ANASAYFA