Định-luật Murphy, c̣n được nhiều người gọi là “định-luật đầu độc” hay “định-luật bánh bơ” do một người Mỹ, ông Edward Ạ Murphy, Jr. nêu ra

Dựa trên "nền tảng của sự ngẫu-nhiên", định-luật này được đưa ra chỉ với một câu ngắn gọn là: ”Nếu có hai hay nhiều cách để làm một việc ǵ th́ một trong các t́nh-huống có thể đi đến thảm họa th́ sự việc thường xảy ra theo chiều-hướng đó” (If there are two or more ways to do something, and one of those ways can result in a catastrophe, then someone will do it).

Edward Ạ Murphy là một kỹ-sư cơ-khí phục-vụ trong Không lực Hoa-kỳ (US Air Forces). Ngoài ra, ông c̣n là một triết-giạ Những lúc rănh-rỗi, ông thường nghiên-cứu cac môn triết-học, thần-hoc, toán học và vật-lư cao-cấp. Sau một thời-gian dài đúc-kết kinh-nghiệm từ cá-nhân ḿnh đến những người quen biết và bạn hữu, ông ta đă đưa ra định-luật nàỵ

Khi phục-vụ trong Không Quân Mỹ, vào năm 1949, ông được giao nhiệm-vụ nghiên-cứu trong một dự-án quân-sự có tên là MX 981. Đại-úy Edward Murphy, Jr. hiểu rất rơ nhiệm-vụ của ḿnh mà thượng cấp giao-phó: kết-thúc một chuỗi thử-nghiệm và báo-cáo cho thượng cấp về một thiết bị sẽ thiết kế trên máy bay phản-lực thuộc Không lực Mỹ.

Một trong những vấn-đề lớn của dự-án nói trên là chương-tŕnh nghiên-cứu hậu-quả việc "giăm tốc độ đột-ngột" của động cơ loại máy bay phản-lực. Để thực-hiện điều này, Murphy đă phải làm việc với 16 phi-công và gắn trên lưng mỗi phi-công tới 15 máy ḍ. Tất cả, trên lư-thuyết, đều hoạt-động tốt. B́nh thường, các thử nghiệm đều hoạt-động êm xuôi nhưng vào những ngày có đông đủ tai to mặt lớn (thượng cấp) đến dự để họ xem-xét, quan-sát và được nghe báo-cáo kết-quả, 15 máy này bỗng "đ́nh-công" và không thu được một tín-hiệu nào . Dĩ nhiên ông bị thượng-cấp khiển-trách và nhiều lần như vậy nên ông bị gán tội “giỡn mặt ” cấp trên và chuẩn-bị ra ṭa án quân-sự. Ông yêu-cầu thượng cấp cho ông được kiểm-soát lại: tất cả các máy ḍ đều hoạt-động b́nh thường, các sợi dây nối với cơ-thể phi-công cũng hoàn-hảọ Cuối cùng ông t́m ra nguyên-cớ: thay v́ lắp 15 máy theo chiều quy-định th́ các kỹ-thuật viên lắp theo chiều ngược lạị Ông thở phào trong sung-sướng, thoát khỏi cay đắng và dĩ-nhiên được thượng cấp tha tộị

Từ trước đó rất lâu, ông Edward Ạ Murphy, Jr. đă bị nhiều vố nhớ đời đến độ nghĩ ngay ra một điều mà chưa dám công-bố. Ông nhớ lại kỷ-niệm của ngày nhận bằng tốt-nghiệp Đại-học. Vừa mặc chiếc áo mới trắng tinh ra phố, ông bị một chiếc xe nhà binh chạy bắn bùn dính đầy lên áọ Những lúc đến tiệm sách, ông thấy các loại sách mà ông cần chất cả đống mà ông không có tiền trong túi, đến khi ông có tiền đến mua th́ các cuốn sách đó không c̣n. Lần dọn nhà sau cùng, ba đời chủ đă sống b́nh-yên trong căn nhà đó trước ông, đến khi ông dọn về th́ cái cầu thang sập, ngọn đèn chùm tự nhiên rơi thẳng xuống đầu đứa con trai ông tạ

Ngoài việc ông ta từng gặp nhiều rắc-rối trong cuộc sống, ông c̣n được nghe bạn bè, thân nhân kể lại các "nhiêu-khê" mà họ đă từng gặp. Từ đó, sau biết bao nhiêu lần thí-nghiệm và kiểm-chứng, ông cho công-bố định-luật mang tên ḿnh nàỵ Sau khi công-bố định-luật, ông nói:
- ”Tôi không có ư-định bôi đen cuộc đời mà chỉ muốn các vị đề-pḥng thường-
xuyên. Một khi đă đề-pḥng th́ tránh được nhiều điều không vui, thế thôi!”.
Nhiều người cho rằng ông Murphy "suy bụng ta ra bụng người" và cho rằng sống mà lúc nào cũng nôn-nóng, lo âu th́ khổ quá!.

Vài tháng sau khi công-bố, định-luật Murphy được nhiều người chấp-nhận, một số đông c̣n cổ-vũ ông tạ Một trong các tổ-chức đă xem đinh-luật này là kim chỉ nam, đó là Không-lực Hoa-kỳ.
Chín năm sau đó, nhà xuất-bản Oxford của Anh quốc soạn bộ “Từ-điển Oxford” có đưa định-luật này vào trong đó, cột nầy gọi là Murphy’s Law.

Một bà mẹ phết bơ hay mứt lên mặt bánh ḿ mềm cho con, nếu vô ư đánh rơi, lúc nào mặt phết bơ cũng sẽ úp xuống đất. Có lời lư giải nào về việc này không ngoài sự lư giải có lẽ mặt có bơ nặng hơn? v́ thế c̣n có tên là “định-luật bánh bơ ”. Khi ta xếp hàng, đứng hàng này, thấy hàng kia đi tới vù-vù, bỏ sang hàng đó th́ hàng ḿnh bỏ đi lại tiến tới c̣n hàng ḿnh vừa bước sang đứng laị Khi ḿnh mang dù theo th́ trời không mưa, khi ta quên dù th́ trời mưa, khi ta làm một việc ǵ không muốn gây tiếng động sợ làm phiền người khác đang cần sự yên lặng th́ ta thường hay vô ư gây tiếng động; khi người nhà bị bệnh cần đưa đi Bác-sĩ ngay th́ xe bị hư hay hết xăng v. v... Đó là những sự cố mà ta thường gặp trong cuộc sống hàng ngàỵ
Các nhà tâm-lư học th́ giải-thích sỡđĩ khi xếp hàng, ta thấy hàng kia tiến tới nhanh hơn hàng ḿnh v́ ta bị ảnh-hưởng tâm-lư, v́ ta đang sốt ruột, đang nôn nóng; khi ta quên dù th́ trời mưa v́ việc mưa nắng tùy thuộc vào thời-tiết; việc gây tiếng động là do ta bất cẩn, việc xe hư là do xe cũ v. v... Nhiều nhà khoa-học phản-đối định-luật này, họ xem đó là sự ngẫu-nhiên với lư-luận: định-luật Murphy chẳng có ǵ là khoa-học cả.

Để kiểm-chứng định-luật này, nhà toán học người Anh là ông Robert Ạ J. Matthews cố-ư đánh rơi bánh ḿ có phết bơ hay ông vất quyển sách xuống sàn: kết quả là 99% là mặt có bơ và trang sách úp xuống sàn, ít khi b́a sách hay mặt không có phết bơ nằm dưới .

Tuy nhiên, các nhà khoa-học vẫn không chấp-nhận định-luật nàỵ Họ nghiên-cứu tất cả mọi khía-cạnh về khoa-học: từ...khí động học, trọng-lượng của cái bánh đến khối lượng lớp bơ; từ bánh ḿ mềm đến...bánh ḿ cứng, sự cọ xát của bánh ḿ với không-khí, vận-tốc rơi, sự xoay 180 độ, ... nhưng kết-quả bao giờ cũng là việc xấu có cơ-may cao hơn. Và họ không t́m được câu trả lời cho các hiện tượng đă xảy ra này nhưng họ vẫn không tin, không chấp-nhận định-luật Murphỵ

Riêng Murphy, ông đă thí-nghiệm hàng ngàn lần từ đơn-giản đến phức-tạp, trong rất nhiều lĩnh-vực để xem ḿnh đúng hay sai trước và sau khi công-bố định-luật. Một trong các thí-nghiệm là việc: Ông vốn gét số 3 và thích số 7, ông đă bỏ hàng trăm thẻ kim-loại khắc số 7 và số 3 với lượng bằng nhau vào một ống, xóc đều và rút thăm. Kết-quả là ông rút phải số 3 nhiều hơn số 7.

Nhiều người khác cũng đă có những thí-nghiệm để t́m kết-quả cho định luật này để t́m biết ra saọ Thí-nghiệm gần đây nhất diễn ra ở Bruxelles, Bỉ quốc của nhà Vật-lư học Eugène Lapotier về một người nghiện mua vé số. Trong 12 năm trời mua vé số mà người nầy không bao giờ trúng, con số mà người này không mua th́ người khác mua nó lại trúng, con số ông mua nhiều lần nhưng không trúng, ông bỏ th́ người khác mua nó lại trúng. Nhiều tuần ông không mua th́ người bán vé cho biết là có người trung lớn.
Những việc này cũng giống như một cậu học tṛ, hôm cậu ta thuộc bài th́ thầy không kêu trả bài, hôm không thuộc bài th́ thầy giáo kêu cậu ta trả bài vậỵ
Những nguyên-tắc thôngđụng của Định-luật Murphy trong văn-hóa chúng ta ngày nay đă được chuyểnđụng qua các tiểu định-luật khác, như Định-luật Murphy trong kỹ-thuật, trong t́nhđục, t́nh yêu, trong nghiên-cứu, và ngay cả trong nghiệp-vụ. Dầu vậy, nhiều người vẫn thích-thú những nguyên-tắc của định-luật Murphỵ Những nguyên-tắc căn-bản đó là:

1. Thấy th́ dễ mà không phải vậỵ
2. Việc ǵ cũng phải mất nhiều thời-gian hơn ta nghĩ.
3. Việc ǵ có thể sai th́ sẽ saị
4. Nếu một số việc có khả-năng sai th́ việc nào gây thiệt-hại nhiều nhất sẽ là điều saị
5. Nếu đơn-giản là một việc nào đó không thể sai th́ nó vẫn sẽ saị
6. Nếu bạn nhận-thức rằng diễn-tiến một sự việc có bốn hướng có thể sai và măi loay-hoay quanh đó th́ sẽ đột-xuất phát-sinh ra một hướng thứ năm.
7. Buông thả những sự việc th́ kết-quả sẽ từ xấu cho đến tồi-tệ.
8. Nếu bạn thấy mọi việc dường như đều tốt đẹp th́ rơ-ràng bạn đă coi thường một điều ǵ đó.
9. Thiên-nhiên lúc nào cũng đứng về phía “cái xấu” tiềm ẩn.
10. Thiên-nhiên “chó má” (cách nói yếm thế, bất-măn)
11. Không có việc ǵ tránh khỏi lỗi lầm, v́ kẻ gạt-gẫm rất tinh khôn.
12. Khi muốn khởi công làm một việc th́ phải hoàn-tất một việc khác trước đă.
13. Mỗi giải-pháp đều phát-sinh ra những vấn-đề mớị

Nếu không tin, ta thử thí nghiệm xem sao hoặc nhớ lại những kỷ niệm mà cá-nhân mỗi người hay người quen biết đă gặp để mỗi người trong chúng ta có một nhận xét.
Dẫu tin hay không tin, chúng ta vẫn nên cám ơn định-luật Murphy v́ ta có thể đề-pḥng các trạng huống xấu xảy ra khi giải-quyết một viêc. Không phải ngẫu-nhiên mà các kỹ-sư hàng-không của Hoa-kỳ vào thập-niên 1940 đă thuộc nằm ḷng câu nói của Murphy: ”Nếu bạn có hai cách giải-quyết, một tốt một xấu, th́ coi chừng bạn sẽ đi theo...cách xấu”, chắc họ "có lư" của họ.

Home