• Traàn Hoaøi Thö
• Traàn Q. Thoaïi
• Thö Quaùn Baûn Thaûo
• Phaïm Vaên Nhaøn
• Cao Vò Khanh

• Töø Theá Moäng
• Toâ Duy Thaïch
• Traàn Hoaøi Thö
• Phaïm Vaên Nhaøn
• Nguyeãn Baéc Sôn

---

Thö Quaùn Baûn Thaûo Taäp Ba

Cao Vò Khanh

Maù mang con trong buïng chaïy giaëc töø quaän veà laøng khi taây trôû laïi, cuoái naêm 46. Xe coä taøu beø gì cuõng bò tòch thaâu heát, caû ñeán maáy chieác ghe xuoàng oïp eïp cuõng bò xung coâng. Ba thì bò baét cuøng vôùi baïn trang löùa ñaâu ngay töø tieáng suùng huø doïa ñaàu tieân. Thaân ñaõ gaày nhö mai laïi buïng mang daï chöûa, boán ñöùa con töø ba tôùi möôøi tuoåi luùc thuùc beân chaân, ñöôøng doác ngöôïc möôøi laêm caây soá hoùa thaønh saïn ñaïo. 

Vaâng baây giôø nghó laïi, ñöôøng maù ñi suoát baûy möôi naêm laøm ngöôøi ñaøn baø xöù Vieät y theå nhö toaøn saïn ñaïo. Con ñöôøng truùc traéc tai öông vaø laày loäi nöôùc maét, gaàn nhö ñaâu coù quaù moät ngaøy vui. Maø coù phaûi cuøn maèn doát naùt gì cho cam. Töø thuôû beù duø moà coâi cha sôùm, vaãn ñöôïc ngoaïi laø phuù hoä ôû Chôï Thôm gôûi cho ñi hoïc tröôøng aùo tím ôû Saøi-goøn ngay caùi thôøi maø chöõ nghóa coøn hieám hoi nhö vaøng. Heø veà queâ coøn coù tì taát líu ríu theo haàu. Ba ñi hoïc ôû Nam Vang, vaäy maø khoâng bieát mai moái ra sao, laïi ñem traàu cau theo noäi cheøo ghe töø coàn Bình Phuïng ngöôïc kinh Chôï Laùch ñeå cöôùi cho baèng ñöôïc. Töø ñoù maù theo choàng ñi daïy hoïc heát Tam Bình qua Vuõng Lieâm roài veà Chôï Laùch. Thöû nghó ñeán moät thôøi maø giang sôn coøn laø maáy daõy soâng nöôùc mòt muøng, laøng xoùm haét hiu thöa thôùt, coâ giaùo treû oâm traép boû queâ laën loäi theo choàng giöõa moät vuøng ñaát trôøi laï laãm. Maù ôi ñöøng gaû con xa. Chim keâu vöôïn huù bieát nhaø maù ñaâu. Coù ñeâm naøo coâ giaùo laëng khoùc thaàm goïi maù chaêng?

Nhöng maø duø coù thuùt thít gì ñi nöõa, phaän daâu con ñaâu theå ñeøo boàng.17 tuoåi, caùi tuoåi maø con gaùi thôøi nay coøn ñöôïc goïi laø ñaùm nhoùc, chæ bieát aên hoïc roài chôi nhoûng nhaûnh, coâ daâu treû thôøi ñoù ñaõ phaûi leách theách ñoäi ba caùi chöõ toøng vaø goàng gaùnh boán caùi chöõ ñöùc lôùn quaù khoå. Vaäy maø maù coù soùt chöõ naøo ñaâu. Phuïng döôõng cha meï, saên soùc choàng, ñaép ñoåi em uùt, ñuùt moùm con caùi roài laïi ñeøo theâm caùi nghieäp daïy doã hoïc troø trong nhöõng xoù lôùp ngheøo naøn noùc laù vaù ñuøm vaù ñuïp. Cuïc phaán traéng meàm xeøo, taám vaùn sôn ñen moác theách, caây roi maây dòu ngoaët maù goû goû laøm nhòp cho ñaùm con nít tay chaân buøn ñaát teøm lem taäp ñaùnh vaàn töøng chöõ caùi. Neàn ñaát thòt gaëp muøa möa öôùt doät loå choå, maù mang guoác doâng moûng daùnh, loäi leân loäi xuoáng söûa mieäng ñöùa naøy, naén gioïng ñöùa noï. Hai goùt chaân ñoû hoàng traày traät giöõa lôùp sình deûo quaùnh. Ñaùm hoïc troø ñöùa thì chieàu qua luøa traâu veà muoän böõa sau ngoài khaät khaø khaät khöôûng maét nhöôùng khoâng leân. Ñöùa ñi caém caâu khuya khoaét maét troûm lô mieäng vöøa ngaùp vaët vöøa eâ a nhö môù. Vaäy maø hoïc troø cuûa maù gioûi laém. Chöa heát naêm, caây ñieäp giaø ôû goùc traùi môùi vöøa troå nuï ñaõ ñoïc veøo veøo maáy caâu caùch ngoân maù daïy. Moãi buoåi tan tröôøng hoïc troø saép haøng veà löôïn qua löôïn laïi nhö roàng raén. Maù ñöùng töïa cöûa nhìn huùt theo tôùi ñöùa cuoái cuøng khuaát sau maáy buïi chuoái laõo roài môùi caëp soå löûng thöûng veà nhaø. Hoïc troø maù chöa veà tôùi cöûa ñaõ quaêng caëp quaêng vôû ñi ñaët truùm baét löôn, taùt ao moø oác. Maù môùi veà tôùi nhaø ñaõ xaén quaàn xaùch nöôùc, vo aùo xaét chuoái cho heo aên, raûi thoùc cho gaø löôïm. Baày con naêm ñöùa, ñöùa voøi vónh ñoøi buù ñöùa xum xoe baét maù chaûi toùc thaét bính coät nô. Roài böõa côm rieâng cho noäi, côm chung cho gia ñình. Giaøn beáp toái thui um um khoùi ñuïc, maù moät mình quaàn quaät naáu canh kho caù. Maù ôi sao maø maù gioûi quaù vaäy. Tieåu thô nhö maù laáy choàng nhaø queâ chaúng neä mình lieãu. Khuya toái maù taàn taûo gaùnh vaùc giang sôn nhaø choàng. Vaäy maø ñaõ heát ñaâu. Con coøn nghe keå coù laém khi maáy baø coâ noåi höùng naëng nheï canh laït côm khoâ. Sao maø maù chòu ñöôïc. Cöïc khoå tay chaân ñaõ ñaønh, ai baét maù aên côm maø pha nöôùc maét. Con nhö maù chaéc con ñaõ boû ñi maáy ñôøi roài. Coù ñaâu cöù ôû ñoù chòu traän. Hay laø taïi ngoaïi ñaõ daïy maù nhö vaäy. Roài doøm ra baïn beø maù cuõng chòu nhö vaäy. Hay laø taïi maù quaù thöông ba neân cuõng gioáng nhö Toân phu nhaân ñaõ gaù thaân veà Thuïc, thì cöù phaûi ñem maù hoàng ra maø trau tria cho troùt. Nghó ra maø toäi. Maáy oâng ñaøn oâng xöa khoân thaáy moà. Cöù deûo nheïo ñem chuyeän lieät nöõ vôùi laïi tieát phuï ra maø doã ngoït cho neân maù hoàng môùi ñeán noãi laám lem.

Suoát maáy kyø chaïy giaëc, ba coøn tuø toäi treân tænh, nhaø heát gaïo, maù phaûi cheøo choáng theo maáy con nöôùc lôùn nöôùc roøng voâ tuoát maáy ngoïn kinh cuøng, maáy vaøm raïch caïn mua baùn chuùt ñænh hoät vòt, daàu löûa ñem veà ñoåi gaïo ñaép ñoåi. Naéng sôùm möa chieàu laøm laøn da maùt röôïi cuûa maù nöùt neû nhö maët ruoäng khoâ nöôùc. Mi maét meät nhöø xuï xuoáng nhö taám reøm buoâng löûng chæ coøn loù coù chuùt daïng môø cuûa hai haøng xuaân sôn cuõ. Caû caëp moâi töôi roùi cuûa maù cuõng taùi xaùm nhö caùnh hoa uùng nöôùc. Toäi nghieäp maù, thaân ñaøn baø möôøi hai beán ñoã, maù gheù moät laàn maø ñuû caû hai beán ñuïc trong. Roài thaùng thaùng, maù aúm con daét theo chò keá, tay xaùch naùch mang nöûa ñeâm nöûa hoâm ñoát ñuoác ra soâng chôø ñoø doïc. Ñi tôùi tröa ñeán khaùm tænh thaêm ba, cho ba naûi chuoái cuïc ñöôøng. ÔÛ duôùi queâ ba bò nghi laø vieät-gian-phaûn-quoác. ÔÛ treân thaønh ba bò ngôø laø vieät-minh-naèm-vuøng. Cöù nhö vaäy maø ba ñi tuø thaùng naøy qua thaùng khaùc. Saùng saùng lính daãn ñoaøn tuø daøi thaäm thöôït ñi laøm coû-veâ maáy coâng thöï. Maù ngoài nuùp döôùi boùng caây me coå thuï, vaïch vuù eo seøo cho con buù traây, noùi troûng qua haøng raøo keûm gai hoûi thaêm söùc khoûe cuûa ba. Coù khi maù vöøa chaäm nöôùc maét vöøa giaû laû keå chuyeän nhaø laøm nhö moïi söï ñeàu yeân oån. Raèng oâng baø noäi vaãn maïnh. Raèng anh chò con vaãn chôi. Raèng laãm nhaø vaãn ñong ñaày luùa thoùc. Maù ôi con bieát gì ñaâu, con naèm trong loøng maù maø nhö naèm treân ñoáng gai choâng ñôøi maù vaäy.

Maù cöïc rieát roài thaønh quen. Goùt chaân boû guoác thaû cho haø aên chaày ngaøy roài cuõng chai cöùng. Laâu laâu ngoaïi töø Caùi môn ngoài ghe sang thaêm. Soâng nöôùc thaêm thaúm, loøng ngoaïi chaéc cuõng bôøi bôøi. Ngoaïi baây giôø ngheøo laém. Nhaø cöûa ruoäng vöôøn cuûa oâng coá ñeå laïi bò ngöôøi ta noåi leân ñoát ruïi. Ngoaïi cuõng laøm coâ giaùo, ñaâu coù gì ngoaøi taám loøng chôû theo con nöôùc qua thaêm. Ngoaïi vuoát toùc maù roài ngoaïi khoùc. Con laåm ñaåm theo chaân thaáy maù keùo vaït aùo chaám leùn nöôùc maét cho ngoaïi ñöøng thaáy. Maù ôi nöôùc cöù chaûy xuoâi thì ñaâu maù giaáu ngoaïi ñöôïc. Cuõng nhö khi con xa maù roài thì con nhôù maù coù moät maø maù nhôù con gaáp möôøi laàn, vaäy thoâi.

Roài thuûng thaúng ñaâu ñoù cuõng yeân. Choøm xoùm luïc tuïc keùo veà. Maù laïi ñi daïy hoïc, chôø ba. Hoïc troø maù chaïy giaëc töù taùn, chöøng veà lôùn voït leân nhö ñaùm caûi ngoàng, moãi saùng thay phieân gheù nhaø coûng con loäi möông theo maù ra lôùp. Coù khi con thô thaån ngoaøi saân löôïm traùi coøng traùi baû ñaäu taùch laøm raâu giaû maáy oâng taây ñi taøu saét. Coù khi baét chöôùc maáy anh lôùn taäp chôi ñaùnh troûng moät mình chaïy voøng voøng caùi saân tröôøng nhoû xíu. Tröa tröa buoàn tình con chui xuoáng gaàm baøn naèm cheøo queo nghe maù giaûng baøi coù ngöôøi ñi chôi xa cho ñaõ roài trôû veà laøng maø noùi tænh queo khoâng ñaâu ñeïp baèng queâ höông. Tieáng maù lanh laûnh maø ngoït ngaøo môû ra cho con caùnh cöûa ñaàu ñôøi daãn vaøo moät coõi trôøi môùi, soâng nuùi saét son. Roài ba ñöôïc thaû ra. Maø phaûi ôû laïi thaønh. Vaäy laø moät laàn nöõa maù laïi cuï bò tay xaùch naùch mang beø choáng baày con leách theách boû queâ leân tænh. Thaønh phoá xa maõ, loøng maù teû quaïnh. Caû nhaø chui ñuïc döôùi chaùi nhaø ngöôøi baø con beân hoâng ñình OÂng, ba ñi laøm sôùm veà khuya caät löïc, maù quang gaùnh chaét chiu. Ñaùm anh chò con ñöôïc gôûi tôùi tröôøng. Moãi ñeâm veà chôï, maù chong ñeøn vöøa vaù aùo vöøa khaûo baøi. Coù khuya möa naëng hoät caû nhaø naèm chuøm nhum ruùt saùt vaøo vaùch nhaø ngöôøi ta maø nguû. Laàn naøo ba maù cuõng naèm tuoát beân ngoaøi dang löng höùng bôùt gioït trôøi nhoïn buoát nhö kim chaâm. Gioâng gioù quaäy treân maùi toân nghe tôùi raõ trôøi raõ ñaát. Loøng cuûa ba maù chaéc cuõng raõ naùt ñeán vaäy thoâi.

Möa tieáp naéng laàn löõa qua ñöôïc maáy muøa, coøn ba maù qua khoâng bieát bao nhieâu laän ñaän maø döïng caên nhaø ñaàu tieân ôû phoá. Caên nhaø saøn vaùch vaùn queùt voâi traéng coù chieác lan can treo maáy chaäu boâng vaïn thoï vaøng röïc nhö loøng maù buoåi ñoù. Caùi teát ñaàu tieân sung tuùc, choàng con quaây quaàn, maù doïn maâm côm cuùng röôùc oâng baø töôm taát. Con chaéc loøng maù vui hôn teát nöõa. Maù maëc aùo daøi, toùc chaûi saùt bôùi cao sau oùt, maët nghieâm trang maø khoan hoøa, ñeïp khoâng thua gì hình Coâ Ba in treân maáy cuïc xaø-boâng thôm, ñoát nhang laàm raàm khaán vaùi caûm taï oâng baø ñaát nöôùc. Khoùi bay cao, thôm phöùc. Loøng maù traûi ra, roäng khoâng chöøng. OÂi nhöõng naêm möôøi tuoåi, con sung söôùng nhö ñoàng töû ñöùng treân toøa sen naêm caùnh. Quaàn aùo vaûi môùi maù caét may möôùt röôït, baùnh traùi haøng vaët lieàn mieäng. Teát nhöùt maù goùi bì goùi nem caû xaâu treo giaøn beáp, döa giaù nhaän caû khaïp, theâm thòt ba roïi caét vuoâng baèng naém tay con nít kho tuyeàn vôùi nöôùc döøa töôi. Maù coøn xaéc chuoái khoâ thaønh sôïi nhoû, ngaøo vôùi göøng vaø ñaäu phoäng caû thoá ñeå daønh cho ba ngoït mieäng moãi buoåi traø. Maù chu ñaùo khoâng ñeå ai thieáu moùn gì trong ba ngaøy teát. Saép nhoû theâm tieàn ñoàng möøng tuoåi. Ñöùa lôùn theâm maáy lôøi voã veà caên daën. Ra gieâng maù laïi ñuôïc nhaän cho laøm coâ giaùo tröôøng tænh. Tröôøng gaàn chôï, maù aùo haøng thanh ñaïm, daùng maûnh nhö coïng coû may lau laùch giöõa phoá phöôøng, boùp caëp naùch, coù ñöùa hoïc troø nhoû leûo ñeûo theo sau oâm soå saùch ngaøy boán buoåi ñi veà. Hoïc troø cuûa maù giöõa chôï ñoâng bieát bao nhieâu, ñi ñaâu cuõng gaëp. Coù chò lôùn ñaïi roài, vaäy maø gaëp maù giöõa ñöôøng vaãn kheùp neùp ñöùng laïi khoanh tay thöa gôûi. Coù anh lôùn toàng ngoàng ñang khoøm löng ñaïp xe, vaäy maø gaëp maù laø nhaûy roät xuoáng leà, cuùi ñaàu gaàn saùt ñaát. Con ñi beân maù, cuõng haû daï laây. Ñaøn con maù ngaøy moät lôùn khoân baét ñaàu taäp taønh ñôõ ñaàn cho maù moät ít vieäc nhaø. Chöøng ñoù maù môùi raõnh roãi ñoâi chuùt maø nghó tôùi phaàn mình. Maø cuõng coù phaûi töï maù muoán ñaâu maëc daàu caùi thuù nghe haùt caûi löông voán ñaõ truyeàn ñaâu töø ñôøi coá ngoaïi. Thuôû maø nhaø cöûa coøn nhö dinh thöï, maù ñaõ ñöôïc oâng ngoaïi nuoâi daïy nhö baäc nöõ löu, cho laøm quen thoùi phong nhaõ trong nhöõng buoåi tuï hoïp ñôøn ca taøi töû taïi nhaø. Coâ ba Traø vinh, coâ naêm Sa ñeùc ñaâu coù laï gì vôùi maù. Maù raønh nguõ cung vôùi laïi baøi baûn khoâng thua oâng soaïn giaû naøo heát. Coù khi coøn leùn vieát chôi maáy khoå Traêng thu daï khuùc vôùi laïi Xuaân tình nöõa. Vaäy maø chöøng laáy choàng roài laø deïp heát, queân luoân. Chæ coøn haùt aàu ô vôùi laïi ví daàu theo nhòp voõng ru con keõo keït. Tôùi chöøng ñöôïc thô thôùi, ba mua cho maù caùi maùy hieäu Radiola coù hình con choù keâ ñaàu beân caùi loa thieät böï. Chieàu chieàu côm nöôùc vöøa xong, maù naèm voõng goïi con quaây daây thieàu haùt dóa cho maù nghe. Rieát roài con cuõng ghieàn nghe UÙt Traø OÂn haùt Saàu vöông bieân aûi nhö maù. Laâu laâu coù gaùnh caûi löông gheù ngang qua tænh, ba mua veù thöôïng haïng roài giuïc eùp maù ñi coi. Laàn naøo cuõng vaäy, heã ñi laø maù daét con theo cho coù baïn. Hai maù con ngoài chen chuùc moät gheá. Con thì raùng heát möùc maø môùi nöûa maøn laø ñaõ guïc leân guïc xuoáng theo nhòp keøn tieáng troáng. Tôùi maøn ñaøo keùp xuoáng voïng coå phöït ñeøn maøu, giöït mình ngoù leân laø thaáy maù nhíu cheùo khaên chaäm maét. Boä loøng maù coù caû bieån nöôùc maét hay sao. Vaõn tuoàng, maù naém tay daét con veà qua maáy heø phoá vaéng hoe. Con vöøa nguû vöøa ñi ngon ô khoâng caàn nhaém höôùng. Coù maù ôû keà beân deã gì maù ñeå con laïc ñöôøng haû maù.

Nghó laïi maø tieác maù ôi, phaûi chi tuoàng ñôøi cuõng coù haäu nhö treân saân khaáu thì maù con mình ñôõ bieát maáy. Cöù daét nhau ñi xem ñaøo keùp khoùc cöôøi theo caûnh giaû roài veà. Ñaèng naøy ngoaøi ñôøi maáy vôû tröôøng haän ai vieát ñaâu maø cöù dieån ñi dieån laïi hoaøi laøm keû khoùc ngöôøi cöôøi ñeán heát hôi maëc daàu chaúng ai thuoäc baøi baûn gì raùo troïi. Maù ôi con cuõng bieát trôøi hay laøm daâu beå nhöng ñaâu tính ñöôïc tang thöông ra ñeán noãi aáy. Maù ñi vaáp moät böôùc thanh xuaân maø traàn ai lai khoå. Maõi tôùi tuoåi xeá chieàu roài trôøi vaãn cöù ñoøi ñoaïn ñaùnh ghen cho ñöôïc môùi thoâi. Khoaûng thôøi gian sung söôùng troøm treøm ñaâu coù maáy naêm. Con môùi vöøa xong trung hoïc laø ñôøi laïi laøm theâm daâu beå nöõa. Giaëc giaõ lieân mieân, nhaø cöûa chaùy tan hoang, cuûa caûi maù giaønh duïm boãng choác thaønh tro thaønh khoùi. Naêm ñoù maù vöøa tôùi tuoåi veà höu. Voán lieáng hôn boán chuïc naêm daïy hoïc gom laïi coøn caùi huy chöông chaùnh phuû gôûi taëng maø chöa kòp nhaän. Vaäy maø maù coøn moät baày con phaûi lo tôùi nôi tôùi choán. Nhaø ôû tænh, maù vaãn muoán gôûi con ñi ñaïi hoïc ôû Saøi-goøn. Maù tính ôû nhaø tieän taën maém muoái gì cuõng xong, mieãn laøm sao haøng thaùng ñuû tieàn saùch vôû côm nöôùc cho con caùi troï hoïc. Con coù queân ñöôïc ñaâu maù. Teát Maäu thaân giaëc ñoát nhaø, ba döïng taïm caùi choøi treân neàn ñaát cuõ, caây maän laõo tröôùc saân chaùy naùm tôùi ñoït doøm thaáy uõ ruõ chaúng keùm gì ngöôøi. Con tính boû hoïc maø maù khaêng khaêng khoâng chòu. Tôùi ngaøy con ñi khoâng bieát maù chaïy vaïy ôû ñaâu maø saém söûa cho con ñuû thöù. Quaàn aùo môùi, va-li môùi... roài cöù theo con maø doã daønh. Maù noùi maø khoâng doøm laïi mình treân ngöôøi chæ coøn caùi aùo tuùi vaø chieác quaàn laõnh ñen ñaõ troå maøu. Toùc maù roái traéng nhö traêm ñöôøng chæ maûnh maø loøng saáp ngöõa chaéc cuõng côõ loøng con vaïc bò xaùo maêng. Con ñi hoïc xa boán naêm naêm, maù ôû nhaø ñaïm baïc vôùi môù tieàn höu coøm coõi. Thieáu ñuû con laøm sao bieát ñöôïc. Coù moät ñieàu con bieát chaéc laø maù nhòn aên nhòn maëc cho con aên con maëc, cho con ra ngoaøi khoâng maéc côõ vôùi ngöôøi ta. Moãi laàn veà maù laøm moùn ngon vaät laï cho con ñôõ theøm luùc ôû xa moät mình. Saùng ra xe trôû laïi tröôøng, chieàu hoâm tröôùc maù xaùch noùn "ñi xoùm". Ñi ñaâu maáy ñoåi, khi veà moùc tuùi laáy tieàn cho con. Tieàn maù caàm coá, tieàn maù vay möôïn, con coù bieát ñaâu. Chæ bieát nhaø thì tuùng quaån maø con thì khoâng thieáu thöù gì. Chaéc maù sôï con lo raàu maø xao laõng vieäc hoïc. Trôøi ôi con coù hoïc laøm vua laøm chuùa gì ñaâu maø maù giöït gaáu vaù vai chaúng sôï muoái maët. Ngaøy con thaønh ñaït chaéc maù möøng laém haû maù. Maø con coù thaáy maù vui roän raøng gì ñaâu. Vaãn daùng ung dung. Vaãn tieáng cöôøi laëng. Vaãn caâu noùi nhöôøng. Xong ñöùa naøy roài maù lo ñöùa khaùc. Maù lo hoaøi lo huõy. Maø ngöôïc ñôøi thì thoâi. Con caùi caøng lôùn thì maù lo caøng nhieàu hôn nöõa. Con vaãn chaêm baåm hoïc xong seõ veà tieáp maù. Vaäy maø con coù nuoâi maù ñöôïc ngaøy naøo ñaâu. Mình tính xuoâi ñôøi laïi tính ngöôïc. Noù loän leân loän xuoáng laøm maù con mình ñieâu ñöùng. Möôøi naêm cuoái maù lo coøn nhieàu hôn maáy möôi naêm ñaàu nöõa. Ñeán luùc söùc ñaõ kieät, da moûng te thaáp thoûm ñau maáy ñöôøng chæ maùu maø maù coù lôi tay ñöôïc ñaâu. Sau ñaïi hoïa 75, ngöôøi ta laáy nhaø, ñuoåi maù veà vöôøn sau khi boû tuø moät luùc boán thaèng con trai cuûa maù. Maù khoùc khoâ chôù nöôùc maét ñaâu coøn. Roài dang löng coøng ra maø tieáp tuïc höùng ñôõ. Nay laën loäi thaêm nuoâi ñöùa naøy, mai leâ leát ñuùt moùm ñöùa khaùc. Hoài tröôùc maù nuoâi con maø maù hy voïng. Laàn naøy maù nuoâi con maø maù tuyeät voïng. Maù sôï khoâng nuoâi con kòp cho ñeán khi con ñöôïc thaû ra. ÔÛ beân kia haøng raøo keûm gai maù cheát ñöùng cheát ngoài. Goùi muoái meø laïo xaïo hoät maën hoät buøi. Loøng maù con bieát naùt nhöø coøn hôn chaùo loûng nöõa. Maù nuoâi con chaéc moùt töøng taøu laù chuoái roïc phôi ñeám boù, töøng beï döøa sôïi töôùc xöôùt tay, töøng nia cau cheû phaïm ñeâm toái löûa caùi nguû vaät vôø.

Vaäy roài ra tuø con boû maù con ñi. Ñi tôùi maát bieät heát naêm naøy qua naêm khaùc. 

Maù ôi höôøng nhan coù moät taám leû maø phaän moûng caùnh chuoàng coù tôùi caû ñoâi. Chieâu Quaân bieät Haùn sang Hoà coøn keû röôùc ngöôøi ñöa chôù coøn maù cuûa con ñeïp ngöôøi ñeïp neát maø sao ñöôøng truaân chuyeân thui thuûi. Ngaøy maù ñau con khoâng ñöôïc lo thuoác thang. Ngaøy maù maát con khoâng laïy bieät. Maán muû con khoâng ñoäi, aùo tang con xeáp laïi ñeå qua beân, gaäy tang con khoâng veà choáng kòp ñeå vöøa ñi thuït luøi vöøa dang tay caûn cho chaäm laïi phuùt giaây maù rôøi nhaø laàn choùt. 

Nhöng maø thoâi... daãu níu chaäm caùch naøo thì cuõng khoâng caàm laïi ñöôïc. Maù ñeán vôùi ñôøi nhö moät ñoùa phuø dung maø moãi caùnh hoa chæ laø moät hôi söông vaùng vaát. Nhöõng hôi söông phaû ra treân maët ñaát buoàn hiu naøy cho ñau khoå coù moät chuùt long lanh, cho phieàn muoän coù moät chuùt ngoït ngaøo vaø cho gioït leä sau cuøng... roài ra cuõng coù chuùt nieàm haïnh phuùc.

OÂi moät taám höôøng nhan maáy thuôû...