Η ατελής οστεογένεση (Ο.Ι.)
είναι μία γενετική και κληρονομήσιμη ασθένεια. Οι τύποι I και IV μερικές φορές εμφανίζονται στις οικογένειες διαμέσω διαφόρων
γενεών. Ο τρόπος κληρονομικότητας της ασθένειας είναι ο επικρατών: ένας/μία
ασθενής έχει 50% πιθανότητα να μεταβιβάσει το υπεύθυνο γονίδιο στον απόγονό
του/της, και 50% πιθανότητα να μεταβιβάσει το φυσιολογικό αλληλόμορφο γονίδιο
(όλοι οι άνθρωποι έχουμε δύο αντίγραφα – αλληλόμορφα όλων των γονιδίων μας , με
εξαίρεση τα φυλοσύνδετα χρωμοσώματα).
Αν και παρατηρείται κάποιου
βαθμού ποικιλότητα (π.χ. στον αριθμό των καταγμάτων) ανάμεσα σε ασθενείς που
είναι συγγενείς μεταξύ τους, ο κλινικός τύπος μιας δεδομένης οικογένειας
παραμένει ο ίδιος διαμέσω των γενεών, αφού το ίδιο βασικό γενετικό ελάττωμα
περνάει από τον γονέα στο παιδί. Η Ο.Ι. από την άλλη μεριά, είναι πολύ
ετερογενής στις μη συσχετιζόμενες
περιπτώσεις: η κάθε περίπτωση ενός ατόμου μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα
διαφορετικό γενετικό ελάττωμα στα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή
του κολλαγόνου.
Η Ο.Ι., όπως και άλλες
επικρατούσες γενετικές παθήσεις, μπορεί να εμφανιστεί επίσης με τον αυτόματο
τρόπο. Το τελευταίο συμβαίνει ιδιαίτερα για τον τύπο III και τύπο II (που αποτελούν τις πιο σοβαρές μορφές
Ο.Ι., συχνότερα), αλλά μπορεί να συμβαίνει και στους άλλους τύπους. Όταν γεννιέται
ένα παιδί με Ο.Ι. από υγιείς γονείς,
υποθέτουμε ότι μια μετάλλαξη έχει συμβεί σε ένα γονίδιο του κολλαγόνου. Οι
μεταλλάξεις είναι σποραδικές, μη προβλέψιμες αλλαγές του γενετικού υλικού (DNA). Τις περισσότερες φορές η μετάλλαξη
συμβαίνει σε κάποιον γαμέτη (στο ωάριο
ή στο σπερματοζωάριο) η ένωση των οποίων θα καταλήξει στην γέννηση του
παιδιού με Ο.Ι.. Στις οικογένειες όπου εμφανίζεται μια αυτόματη περίπτωση Ο.Ι.,
οι υγιείς συγγενείς δεν έχουν την μετάλλαξη και έτσι οι απόγονοί τους δεν
διατρέχουν κανένα κίνδυνο. Αντίθετα ο/η ασθενής έχει 50% πιθανότητα να
μεταβιβάσει το μεταλλαγμένο γονίδιο και άρα την ασθένεια στους απογόνους
του/της, αρχίζοντας μια καινούργια αλυσίδα κληρονομήσιμης Ο.Ι. διαμέσω των γενεών.
***
ΜΩΣΑΪΚΙΣΜΟΣ ***
Όσο για τους γονείς, μελέτες σε μεγάλο αριθμό οικογενειών, στις οποίες υγιείς
γονείς είχαν παιδί με τύπο ΙΙ (θανάσιμος τύπος ΟΙ), έχουν δείξει επανεμφάνιση
της ασθένειας (π.χ. και άλλη εγκυμοσύνη με παιδί με ΟΙ) σε 5-7% των
περιπτώσεων. Αυτή η αινιγματική κατάσταση στην αρχή εξηγήθηκε εσφαλμένα με έναν
διαφορετικό τρόπο κληρονομικότητας (υπολειπόμενο αυτοσωματικό) και ακόμα μπορεί να προκαλεί σύγχυση (και
λανθασμένη γενετική καθοδήγηση) από κλινικούς ιατρούς οι οποίοι δεν είναι ενημερωμένοι
στις σύγχρονες εξελίξεις για την ΟΙ. Ο Peter Byers και οι συνεργάτες του (στο πανεπιστήμιο του Seattle-USA) και επακόλουθα, πολλοί άλλοι
ερευνητές, έχουν καταδείξει ότι η επανεμφάνιση της ΟΙ, σε οικογένειες με
αρνητικό κλινικό ιστορικό, οφείλεται σε μετάλλαξη σε κάποιο από τα γονίδια του κολλαγόνου (COL1A1 ή COL1A2), η οποία κληρονομείται με
τον επικρατών τρόπο: η μετάλλαξη, εμπεριέχεται μόνο σε ένα συγκεκριμένο ποσοστό
των γενετικών κυττάρων ενός δεδομένου γονέα (του πατέρα ή της μητέρας), ο
οποίος με αυτόν τον τρόπο διατρέχει τον κίνδυνο της δημιουργίας περισσοτέρων
του ενός ασθενούς παιδιού.
Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται μωσαϊκισμός –
( mosaicism).
Είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευθεί ένα άτομο που έχει μωσαϊκισμό : το να ψάχνεις
για την μετάλλαξη σε αυτόν , είναι σα να ψάχνεις ψύλλους στα άχυρα. Μόνο όταν η
μετάλλαξη ταυτοποιηθεί στο ασθενές παιδί (που την κουβαλά στα κύτταρά του),
είναι δυνατόν να φτιαχτούν ειδικά μοριακά αντιδραστήρια για να εξετασθούν οι
γονείς για την παρουσία του μωσαϊκισμού (ο οποίος είναι σε γενικές γραμμές
ανιχνεύσιμος στα γενετικά κύτταρα και
στα λευκά κύτταρα του αίματος) και να εκτιμηθεί (υποθετικά) ο κίνδυνος
επανεμφάνισης της ΟΙ.
Ο μωσαϊκισμός μπορεί να συμβεί σε
οποιοδήποτε κλινικό τύπο ΟΙ, αλλά ως σήμερα έχει καταγραφεί εκτενώς μόνο για
τον τύπο ΙΙ: η συχνότητά του εκτιμάται εμπειρικά ότι κυμαίνεται μεταξύ 5-7%.
Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε: GENETICS OF OI: (http://www.oif.org/site/PageServer?pagename=Genetics)
last updated 13 July 2004