Βιοηθική
 
ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΤΕΛΙΚΑ Η ΑΛΜΑΤΩΔΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ;

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΕΤΡΟΓΙΑΝΝΗ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΥ
ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΥ-ΜΑΙΕΥΤΗΡΑ
ΤΙΜΟΛΕΟΝΤΟΣ ΒΑΣΣΟΥ 10 & ΣΟΥΤΣΟΥ
ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΑΒΙΛΗ
ΤΗΛ. 210-6434104, 093-2219200

Το παρόν θέμα προς ανάλυση και σκέψη είναι για μένα μια ευχάριστη αλλά και δύσκολη συνάμα πρόκληση. Είναι ένα θέμα με βαθιές και απλωμένες ρίζες, γι' αυτό μέσα στις επόμενες αράδες θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε τους προβληματισμούς, που απορρέουν από τα σχετικά δεδομένα, πολλοί από τους οποίους είναι ανοικτοί προς συζήτηση, παρά να απαντήσω αυτό καθ' εαυτό στο ίδιο το ερώτημα.
Με την ευρεία έννοια του όρου, Γενετική είναι η επιστήμη η οποία ασχολείται με τους κανόνες και τους μηχανισμούς οι οποίοι διέπουν την κληρονομικότητα ενώ οι βασικότεροι τομείς στους οποίους βρίσκουν σήμερα εφαρμογή οι τεχνικές της γενετικής μηχανικής είναι η ιατρική γενετική, η βιοτεχνολογία και η ανθρώπινη αναπαραγωγή. Παράλληλα με τη γενετική αναπτύχθηκε ένας άλλος επιστημονικός κλάδος η λεγόμενη Βιοηθική, που προέκυψε από την ανάγκη της αξιολόγησης των εξελίξεων,που η ίδια η γενετική προσφέρει. Η βιοηθική μελετάει της νέες εφαρμογές της μοριακής βιολογίας και της ιατρικής για να αποφανθεί αν το εφικτό είναι και συγχρόνως και ηθικά αποδεκτό.

Δυστυχώς η πρόοδος στη Βιοϊατρική έχει προηγηθεί της ηθικής και της νομοθεσίας και μόλις πρόσφατα τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις των περισσοτέρων προηγμένων χωρών αρχίζουν να διαμορφώνουν νομοθετικά πλαίσια για την έρευνα στα σύγχρονα Βιοϊατρικά Εργαστήρια.

Το καλοκαίρι του 2000 μία είδηση έκανε το γύρο του κόσμου. Ήταν αυτή που αναφερόταν στη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Με την απομόνωση του DNA το 1944 από τον AVERY και την ανακάλυψη της δομής του, το 1953 από τους Watson, Crick και Wilkins πληροφορία για το γενετικό υλικό κάνοντας δειλά τα Πρώτα της βήματα φτάνει σχεδόν 50 χρόνια μετά στο σημείο της υπερβολικής θριαμβολογίας. Γίναμε δέκτες ειδήσεων που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Έτσι φτάσαμε να ακούμε για γονίδια υπεύθυνα για την εμφάνιση κληρονομικών παθήσεων, τη δημιουργία και εξέλιξη του καρκίνου, γονίδια που έχουν σχέση με την παχυσαρκία, την εκδήλωση βιαίας συμπεριφοράς, τον καθορισμό της ανθρώπινης ευφυΐας και άλλα.
Η γενετική μηχανή έχει τα μέσα για μια νέα επανάσταση. Σήμερα διαθέτουμε τα μέσα και τις γνώσεις να αλλάξουμε το γενετικό κώδικα του ανθρώπου και των άλλων ειδών. Η γενετική παρέχει τα μέσα για να βελτιωθεί η παραγωγικότητα και η ποιότητα των ζώων και των φυτών. Από τότε που επετεύχθη η αποκρυπτογράφηση του γενετικού κώδικα και η δημιουργία γονιδίων, άρχισε και η προσπάθεια της τροποποίησης της ίδιας της φύσης.

Σήμερα φτιάχνουμε φράουλες που δεν παγώνουν, φυτά καπνού που παράγουν μόνα τους παρασιτοκτόνα, πατάτες που έχουν ανοσία σε ασθένειες. Πριν από κάποιες δεκαετίες κάτι τέτοιο φαινόταν αδιανόητο. Ο μόνος τρόπος για τη βελτίωση των φυτών ήταν η διασταύρωση, με την οποία επιτυγχανόταν η μεγιστοποίηση των επιθυμητών χαρακτηριστικών. Σήμερα, όμως, βάζοντας γονίδια και βακτηρίδια στη μοριακή δομή των φυτών, η γενετική μηχανική έφερε την επανάσταση στη γεωργία. Αυτή όμως η επανάσταση δημιουργεί και πολλά ερωτήματα. Παραδείγματος χάριν τι θα γίνει με την πάροδο του χρόνου στα φυτά, που δημιουργήθηκαν με τη γενετική, που σκοπό είχε στο να εξαλείψει τη χρήση των παρασιτοκτόνων τροποποιώντας τα έτσι ώστε να σκοτώνουν μόνα τους τα βλαβερά έντομα; ʼραγε Θα διατηρήσουν την ποιότητά τους μετά από μερικές γενιές; 'Η Θα μεταλλαχθούν σε κάτι ανεπιθύμητο;
Ο Μάικλ Κράϊτον σαν όνομα δεν είναι πολύ γνωστός στην Ελλάδα. Όχι πάντως, όσο ένα από τα έργα του, το πασίγνωστο "Πάρκο των δεινοσαύρων" ή αλλιώς κατά τον Στίβεν Σπίλμπεργκ
μεταφορά του στον κινηματογράφο " Jurassic Park " εκατοντάδες εκατομμυρίων θεατές του σ' όλο τον κόσμο αν δεν διασκέδαζαν τόσο πολύ με την παρουσία των "προϊστορικών τεράτων" Θα είχαν ίσως την ευκαιρία να διαπιστώσουν ότι ο Κράϊτον, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, δεν είχε γράψει απλά ένα διασκεδαστικό έργο για μικρούς και μεγάλους αλλά ότι, πίσω από αυτές τις φαινομενικά διασκεδαστικές περιπέτειες, διατύπωνε ήδη από το 1990, μια ιδιαίτερα ανησυχητική προφητεία για το μέλλον των συγχρόνων κοινωνιών.
Η επινόηση του " Jurassic Park " μας υποχρεώνει να σκεφτούμε κυρίως ένα πράγμα, γιατί η επανάσταση της Βιοτεχνολογίας διαφέρει από τις παλιότερες επιστημονικές

Η φύση της ζωής, κρύβει συχνά απλές εμπορικές σχέσεις, που προσφέρουν ισχυρότατη ώθηση στην καθοδήγηση και στο αντικείμενο της έρευνας".


Με την αποκρυπτογράφηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος, με την καταγραφή ομάδων γονιδίων, διαφοροποιήσεων, μεταλλάξεων και σχέσεων τους με ασθένειες αγνώστων μέχρι τώρα αιτιών, θα αλλάξει ριζικά η ιατρική του 21 αιώνα. Μεγάλη είναι η ελπίδα όσον αφορά στην πρόοδο στον τομέα της διάγνωσης, στον καθορισμό παραμέτρων που έχουν σχέση με την προδιάθεση ασθενειών, στη θεραπεία ανιάτων ασθενειών, όπως ο καρκίνος, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Alzheimer κ.ά.Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος θα δώσει πολλές πληροφορίες για τα γονίδια, οι οποίες Θα αποτελέσουν τα εργαλεία για τη γονιδιακή θεραπεία, που στοχεύει στην αντικατάσταση των ελαττωματικών γονιδίων. Η γενετική υπόσχεται τη δημιουργία οργάνων ή ιστών που Θα παράγονται στα εργαστήρια από συγκεκριμένες σειρές αρχέγονων κυττάρων, μετά από ειδικές βιοχημικές διεργασίες και Θα χρησιμοποιούνται για μεταμοσχεύσεις.
Πριν από μερικά χρόνια η έννοια της νανοιατρικής ανήκε στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ταινία "Φανταστική καταδίωξη" (Innerspace), στην οποία ο Ντένις Κουέιντ είναι ο χειριστής μιας κάψουλας, η οποία κατά λάθος εισέρχεται στο κυκλοφορικό σύστημα του Μάρτιν Σόρτ. Η ιδέα και μόνον, ότι είναι δυνατόν να υπάρξουν ποτέ μικροσκοπικές συσκευές που θα εντοπίζουν, π.χ. τα καρκινικά κύτταρα, θα τα σκοτώνουν και θα αναφέρουν το γεγονός μοιάζει εξωπραγματική. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είναι πλέον και απίθανη.
Ένα από τα τεράστια ηθικά προβλήματα που δημιουργούνται στα ερευνητικά βιοιατρικά εργαστήρια είναι ο πειραματισμός




Σε ένα από τα πρώτα χρονικά του ιστορικού επιτεύγματος στην ιστορία της επιστήμης, της Παραγωγής του Πρώτου θηλαστικού κλώνου που προέρχονταν από ενήλικα κύτταρα προβάτου, της πασίγνωστης Ντόλλυ τον Ιούλιο του 1995, η συγγραφέας του βιβλίου "Κλώνος: ο δρόμος προς τη Ντόλλυ" Τζίνα Κολάτα ( 11), παραθέτει αποσπάσματα συνομιλητών της με έναν από τους δημιουργούς της Ντόλλυ, τον σκοτσέζο εμβρυολόγο 'Ιαν Γουϊλμουτ του Ινστιτούτου Ρόσλιν. Σε όλο το βιβλίο ο Γουιλμουτ δεν παύει να επαναλαμβάνει, ότι οι ηθικές πλευρές της επιστημονικής εργασίας του δεν τον αφορούν. Πίσω από αυτή την αδιαφορία, ίσως να κρύβεται η ενδόμυχη σκέψη για τον κλωνισμό των ανθρώπινων όντων. Σήμερα στον 21ο πια αιώνα όλοι ατενίζουμε το μέλλον με απορία, εφόσον η μεγάλη αγωνία είναι αν τελικά ο άνθρωπος θα καταφέρει να αναπαραγάγει τον ίδιο του τον εαυτό.
Το Σεπτέμβριο του 1998 ένας σχετικά άγνωστος στους επιστημονικούς κύκλους γιατρός από το Σικάγο, ο Δρ. Ρίτσαρντ Σίντ εξέπληξε τον κόσμο όλο, δηλώνοντας ότι κατέχει ο ίδιος το μυστικό της κλωνοποίησης του ανθρώπου και ότι είναι

διατεθειμένος να πειραματιστεί με τα δικά του γονίδια. Και μόνο γι' αυτό το γεγονός ο Σίντ προσέφερε μια σημαντική υπηρεσία: έστρεψε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης στα Βιοιατρικά Εργαστήρια, εκεί όπου αμέτρητοι επιστήμονες σαν αυτόν, προσπαθούν να γίνουν "μικροί θεοί". Γιατί ας μη γελιόμαστε δεν είναι ο μόνος. Ο Ελληνοκύπριος Ομότιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι στις ΗΠΑ, Παναγιώτης Ζαβός, προκάλεσε παγκόσμιο σάλο τη χρονιά που πέρασε, εξαιτίας των πειραμάτων κλωνοποίηση ς του πραγματοποιεί σε συνεργασία με τον Ιταλό συνάδελφό του Σεβερίνο Αντινόρι.



Οι δραστηριότητες του Ζαβού και της ομάδας των συνεργατών του απέκτησαν πρόσθετη επικαιρότητα ύστερα από την
ανακοίνωση, στα τέλη Νοεμβρίου, της πρώτης κλωνοποίησης ανθρωπίνων κυττάρων για θεραπευτικούς σκοπούς από επιστήμονες μιας μικρής επιχείρησης στον τομέα της Γενετικής, της αμερικανικής Advance Cell Technology (ACT). Επιστήμονες σαν κι αυτούς φαντάζουν στα μάτια μας σαν τον δόκτορα Φρανκεστάιν, τον ήρωα του διάσημου μυθιστορήματος της Μαίρης Σέλει, που δημιούργησε ένα ανθρωπόμορφο τέρας, το οποίο δεν μπορούσε να ελέγξει. Όλοι μας έχουμε δει στον κινηματογράφο, τουλάχιστον, μια από τις πολλές κινηματογραφικές επιτυχημένες παραγωγές του Φρανκεστάϊν και με τρόμο διαπιστώσαμε που μπορεί να φτάσει η ανεξέλεγκτη πορεία της επιστήμης. Το τζίνι κινδυνεύει να βγει έξω από το μπουκάλι. Στο χέρι μας είναι να το περιορίσουμε και να το χρησιμοποιήσουμε έπ' ωφελεία.

Για όσο χρονικό διάστημα, εντούτοις, συνεχίζονται οι εργαστηριακές έρευνες για τη χρησιμοποίηση της κλωνοποίησης για θεραπευτικούς σκοπούς, το συμπαθές τετράποδο, που σήμερα πάσχει από αρθριτικά, αναμένεται να αποδειχθεί ο μεγάλος ευεργέτης του ανθρώπου κατά την νέα χιλιετία. Ένα χρόνο μετά την αρχή του νέου αιώνα ο σύγχρονος άνθρωπος δεν στερείται του δικαιώματός του να προβληματίζεται για τη λανθασμένη χρήση της τεχνικής όπως και να κατανοεί και να ελπίζει τις θεραπευτικές διόδους, που αυτή του ανοίγει.

Τελειώνοντας θα ήθελα να κλείσω με την πάντα επίκαιρη φράση του μεγάλου φιλοσόφου και πατέρα της Βιολογίας, κατά το Δαρβίνο, Αριστοτέλη

"ΟΣΤΙΣ ΤΗΝ ΦΥΣΙΝ ΘΕΛΕΙ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙ, Η ΦΥΣΙΣ ΘΕΛΕΙ ΤΙΜΩΡΗΣΗ ΑΥΤΟΝ" (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ)