H νουβέλα "Venus in Furs" γράφτηκε από τον L.S.Mazoch (γεν., Lemberg 1836 - πέθανε στο Lindheim 1895) έχοντας ως κεντρικό πρόσωπο την Wanda von Sacher-Masoch, της οποίας γίνεται σκλάβος. Eξαιτίας του συγκεκριμένου έργου ο Dr. Richard von Krafft-Ebing διατύπωσε τον όρο μαζοχισμό. Σε ηλικία δεκατριών ετών, στην επανάσταση του 1848,ο L.S.Mazoch παρασυρόμενος από το λαϊκό κίνημα υπερασπίστηκε τα αναχώματα με μία νεαρή κοπέλα η οποία οπλοφορούσε, συμβάν το οποίο τον καθόρισε, όπως και η αυταρχική τιμωρία του από τη Κοντέσα συγγενή του-εξ αιτίας των χτυπημάτων της Countess Zenobia, όπως αναφέρει, '...experienced acute pleasure'. Nα σημειωθεί
εδώ επίσης η κατηγορηματική αντίθεση του Sade με την εξουσία και την εφαρμογή καθολικών νόμων στην κοινωνία, κάτι που ονομάζει καθαρό παραλογισμό. O ίδιος είχε πάρει μέρος στο πόλεμο ενάντια στην Πρωσία, έγινε Λοχαγός στο Σύνταγμα Bουργουνδών Iππέων,αργότερα Συνταγματάρχης, φυλακίστηκε επανειλημμένα ενωπέθανε
σε άσυλο το 1814.
Τεχνικές διαχείρισης του σώματος / Το σώμα ως καλλιτεχνικό αντικείμενο με πολιτικά χαρακτηριστικά.
O G. Bataille στο έργο του "Abjection et les formes miserables' διακρίνει την κοινωνική απελπισία, μιά βίαιη δύναμη, να δρα μέσα στο μοντέρνο
Kρατικό σύστημα, αυτό που απογυμνώνει τις εργατικές μάζες από την ανθρώπινη αξιοπρέπειά τους και τους μετατρέπει σε απρόσωπο κοινωνικό απόρριμμα. H ετερογένεια
αναπτύσσεται από τον Bataiille ως ένα σύστημα που δεν 'χωνεύεται' αλλά απορρίπτεται ως αποπατώδες. Έτσι, ανατρεπτικό είναι το έργο εκείνο που αμφισβητεί την παραγωγική
διαδικασία. Aν κι αυτό φαίνεται ως μια ακραία θέση, αντανακλά την ουσία της καλλιτεχνικής ανατροπής καθώς προϋποθέτει την αναγνώριση μιας δομής ισχυρότερης
του έργου.(εξουσία) Ο Αρτώ όμως είναι αυτός που προσπάθησε να καθορίσει ένα νέο είδος θεάτρου που περιέχεται σ΄ένα ολοκληρωμένο αξιολογικό σύστημα, με συγκεκριμένες
δομικές συντεταγμένες (δράση) έξω από την πλοκή. Από αυτές θα προέκυπταν και τα αισθητικά χαρακτηριστικά του έργου- η έννοια της "σκληρότητας" αποτελεί έναν σύνδεσμο με τον διονυσιασμό, τον κίνδυνο, την πραγματικότητα των εντάσεων, των άκρων. "Καθετί που δρα συνιστά σκληρότητα. Και ακριβώς αυτή η ιδέα της δράσης τραβηγμένης ως τα άκρα, μέχρι το τέρμα, πρέπει να αποτελέσει τη βάση για την ανανέωση του θεάτρου. " [2]. Βασική αξία της ιδέας του θεάτρου είναι για τον Αρτώ "ένας τρομώδης, μαγικός σύνδεσμος με την πραγματικότητα
και τον κίνδυνο." [3] Σε τι κοινωνία όμως εξελίσσεται η ζωή ενός τέτοιου καλλιτέχνη ο οποίος κινείται έξω από τη σφαίρα των συναισθημάτων 'αποκαθιστώντας το θέατρο στη μορφή που επιθυμούμε;
Στο άρθρο των G. Deleuze και Felix Guattari "What is a minor literature?" σημειώνεται ότι η "μικρή" λογοτεχνία δεν προέρχεται από μια μικρή γλώσσα,
αλλά είναι αυτό που θα ονομάζαμε προϊόν μιας μειονότητας μέσα σε μια κυρίαρχη γλώσσα: "Οτιδήποτε υπάρχει μέσα σε μια μικρή λογοτεχνία είναι πολιτικό" [5].
Ως λογοτεχνικό παράδειγμα στο σκεπτικό αυτό θα αναφέραμε ότι ο χαρακτήρας Κ. του F. Kafka στη 'Δίκη', αποτελεί μία αποχαρακτηρισμένη μορφή, κάτι σαν avatar
πάνω στο οποίο προβάλλονται τα συμβάντα της ιστορίας για εξαχθούν από το σώμα ως ψευδαισθήσεις ή στρεβλώσεις της πραγματικότητας(δυσκινησία, μεταμόρφωση,
ενοχή, συκοφαντία κλπ). Στους αντίποδες θα τοποθετούσαμε την αστική πεζογραφία των Παρισίων-η απόσταση από το πλήθος που χαρακτήρισε τον Mποντλαίρ κατά τον
19ο αιώνα σήμαινε και "την απόσταση από τον τόπο καταγωγής των αισθήσεων, των νοημάτων και των εικόνων...O δανδής του, λ.χ., είναι ο επίλεκτος μεσοαστός
που χαμένος στο πλήθος χάνει την επαφή ή στρέφει την πλάτη στην τάξη του." [6]
Στις κυρίαρχες λογοτεχνίες η ατομική κατάσταση του ήρωα προκύπτει από τις εναλλαγές της δράσης σε προσωπικό επίπεδο, ενώ το κοινωνικό περιβάλλον
λειτουργεί ως ένα απλό υπόβαθρο. Εδώ οι συγγραφείς θα παραπέμψουν στην Οιδιπόδειο σύγκρουση παρουσιάζοντας τις αντιθέσεις της με την εξέλιξη της πορείας ενός
Καφκικού ήρωα, όπου στον Κάφκα η σύγκρουση με τον πατέρα αποκτά πολιτικά χαρακτηριστικά.
Σε μια άλλη περίπτωση που συναντάμε στη Δίκη, ο Κ. προσπαθεί να "εισέλθει" στον Νόμο μέσα από την κατανόηση των συλλογισμών του φύλακα:" Προ του Νόμου
ίσταται φύλαξ. Εις τον φύλακαν τούτο έρχεται άνθρωπος χωρικός και τον ικετεύει να του επιτρέψει την είσοδον εις τον Νόμον. Aλλ' ο φύλαξ λέγει ότι επί του παρόντος
αδυνατεί να τον δεχτεί. Ο άνθρωπος, σκεπτικός, τον ερωτά αν θα του επιτραπεί να εισέλθει αργότερον. Ίσως, αποκρίνεται ο φύλαξ, πάντως όχι επί του παρόντος".
Ενώπιον του δικαστηρίου επιχειρεί μία μετάθεση του σώματος, ενεργεί ως μη παρών: " Ο,τι συνέβη σε μένα, συνέχισε ο Κ., μάλλον πιο ήρεμα τώρα, προσπαθώντας
ταυτόχρονα να μελετήσει τα πρόσωπα της πρώτης σειράς, πράγμα που έδωσε στο λόγο του μιαν αστάθεια, -ο,τι συνέβη σε μένα αποτελεί απλώς ένα περιστατικό και σαν
τέτοιο δεν έχει μεγάλη σημασία, ιδίως εφόσον δεν το παίρνω και πολύ σοβαρά, αλλά είναι χαρακτηριστικό μιας στρεβλής πολιτικής που στρέφεται και εναντίον
πολλών άλλων. Χάριν αυτών και όχι χάριν του εαυτού μου στέκομαι τώρα εδώ."[7]
Κατ' αντιπαραβολή με την έννοια της "μειονοτικής λογοτεχνίας" η οποία κατά τους Deleuze και Guattari γίνεται η επαναστατική δύναμη για όλη τη λογοτεχνία[5]
, θα λέγαμε ότι η τέχνη σήμερα εμφανίζεται, περιστασιακά ίσως, ως ένα απόρριμμα του καλλιτέχνη, μια επί λέξη "πράξη διάθεσης" παρά ως εξέχων κατασκεύασμα.
Το "Venus in Furs" [8] αποτελεί, σε αντίθεση με τον Κάφκα, μια εκκοσμίκευση της διαστροφής μέσω της παθολογίας της υποταγής και του ελέγχου. Η διαστροφή
του Masoch γίνεται ενδιαφέρουσα από τη στιγμή που δημιουργείται το λογοτεχνικό έργο (ή ακόμη από τη στιγμή του μετασχηματισμού της αρχικής, ακαθόριστης μορφής
του), ως ακραία διαλεκτική με την κοινωνία. Στοιχείο ενδεικτικό επίσης και του Sade, το τέλος κάθε ιστορίας του οποίου αποτελεί και μία οριακή πραγματικότητα
για τους ήρωες (θάνατος, ακολασία, άμεση ή έμμεση αναγνώριση των σχέσεων υποταγής). Όπως θα πει ο Foucault στην 'Iστορία της τρέλας' για τον Sade, "... στην
πραγματικότητα για τον Sade δεν υπάρχει επιστροφή στη Χαναάν, ούτε ελπίδα ότι η αρχική άρνηση του κοινωνικού μπορεί , λαθραία, να γίνει η αποκαταστημένη τάξη
της ευτυχίας, μέσα από μία διαλεκτική της φύσης που επιβεβαιώνεται από την άρνησή της." [9] H πραγμάτωση της διαστροφής επιτελείται σε μία χαρτογραφημένη
περιοχή, μία ασφαλή ζώνη όπου το σώμα έχει ως εσχατολογική λειτουργική δυνατότητα τα όρια φυσιολογίας του... [10]
Αντί του έργου τέχνης,[11] μια ελεύθερη παραλλαγή, μία ρεπλίκα του συμβολαίου μεταξύ των Leopold von Sacher-Masoch* και της Wanda von Sacher-Masoch όπως
περιγράφεται στο βιβλίο του L.S.Mazoch "Venus in Furs" [12].
Πράξη διάθεσης μεταξύ της Κελαϊδή Πέπης και του Mελανίτη Γιάννη
Οι συνθήκες υπό τις οποίες θα μπορούσα να ανεχτώ την ύπαρξή σας είναι οι ακόλουθες::
Από σήμερα και για διάστημα έξι μηνών υποχρεούσθε να παραδίδεσθε ολοκληρωτικά και αδιαμαρτύρητα στη θέλησή μου, απαρνούμενος έτσι την προσωπική
σας ταυτότητα.
Θα λειτουργείτε ως αντικείμενο εκτελώντας τις εντολές μου ασυζητητί. Εάν κάποτε ξεχαστείτε και δεν με υπακούσετε με οποιονδήποτε τρόπο, θα έχω το δικαίωμα να
σας συμμορφώσω όπως εγώ επιθυμώ, δίχως να τολμήσετε να εκφράσετε αντιρρήσεις.Η συνολική σας υπόσταση, ψυχική και σωματική θα βρίσκεται υπό την δικαιοδοσία
μου. Μου επιτρέπεται να πειραματιστώ χρησιμοποιώντας οιαδήποτε σκληρότητα, χωρίς να έχω την υποχρέωση να ανεχτώ την παραμικρή διαμαρτυρία ανεξαρτήτως του πόσο
ενδεχομένως υποφέρετε. Έχετε την υποχρέωση να κοπιάζετε για μένα, ακόμη κι αν σας πατώ στη γη και έρπετε στο χώμα να φιλάτε με πλήρη υποταγή το πόδι που σας
ισοπέδωσε.
Θα είστε ο χαμερπής σκλάβος μου-απολύτως τίποτε παραπάνω. Εάν τυχόν σας παρέχω κάποιες στιγμές ευχαρίστησης ή ικανοποίησης, θα είναι απλώς μια ευγενική χάρη
εκ μέρους μου την οποία θα δέχεστε με ευγνωμοσύνη.Δικαιούμαι να σας απορρίπτω οποιαδήποτε στιγμή επιθυμώ κι αν επιχειρήσετε να ξεφύγετε, η ζωή σας μπορεί να γίνει εφιαλτική ξεπερνώντας κάθε φαντασία.
Για σας, στο πρόσωπό μου αντικατοπτρίζεται η ευτυχία και η δυστυχία, το μαρτύριο και η ευχαρίστηση, το παρόν και το μέλλον, η ζωή ολόκληρη. Ακόμη κι αν σας ζητήσω
να διαπράξετε έγκλημα η επιθυμία μου θα εκπληρωθεί.Η τιμή μου και η υπόληψή σας θα είναι υπό την κυριαρχία μου κι αν αυτό σας φανεί δυσβάσταχτο θα σας επιβληθεί η αυτοκτονία, σε καμία πάντως περίπτωση δεν θα σας επιτραπεί ανυπακοή και αποδέσμευση.
Πέπη Κελαϊδή
Δέχομαι να υποταχτώ στον λόγο της τιμής μου, να είμαι ο σκλάβος της δεσποινίδος Πέπης Κελαϊδή, ακριβώς με τον τρόπο που το απαιτεί και να υποβάλλω τον εαυτό
μου δίχως αντίσταση σε ο, οτιδήποτε μου επιβάλλει.
Mελανιτης Γιάννης
Aθήνα 20/5/02
Το παρόν κείμενο υπεγράφη μεταξύ των Γ.Μ. και Π.Κ ενώπιον της δικηγόρου Aθηνών
Β.Κ .
Nομικές επισημάνσεις
Βασικό πεδίο του δικαίου αποτελεί η προστασία του ανθρώπου που αφορά τόσο στην "ηθική" όσο και στην"άυλή" του υπόσταση. Καθώς η σωματική
ακεραιότητα όσο και προσωπικότητα προστατεύονται από όλα τα καταστατικά κείμενα [Καταστατικός χάρτης του ΟΗΕ, Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Σύνταγμα
της Ελλάδος], σχηματικά θα διακρίναμε τις νομικές ανακολουθίες του ανωτέρω συμβολαίου: το δίκαιο θεσπίζει το πλαίσιο ελεύθερης και πλήρους ανάπτυξης της προσωπικότητας,
την άσκηση των ελευθεριών αυτών και την προστασία τους με τρόπο ώστε τα αγαθά αυτά δεν μην δύνανται να περιοριστούν ακόμη και με την βούληση του υποκειμένου
δικαίου( δηλ. του προστατευόμενου). Έτσι, δεν δικαιούται κανείς παραίτησης των δικαιωμάτων του. Η σύμβαση μεταξύ Γ.Μ. και Π.Κ. είναι κατ΄εφαρμογή των ανωτέρω
αντίθετη στις διατάξεις και για τον λόγο αυτό ανίσχυρη, δηλ. δεν δύναται να ζητηθεί η αναγκαστική της εκτέλεση από τα δικαστήρια. Επιπλέον το παρόν κείμενο,
με οποιονδήποτε τρόπο κι αν γραφτεί, δεν μπορεί να έχει αναγκαστική ισχύ βάσει του ελληνικού και γενικότερα του δυτικού δικαίου.
1. "τι δυστυχία να χάνεται ένας τέτοιος καλλιτέχνης" [τελευταία λόγια του Νέρωνα πριν αυτοκτονήσει]*. O Νέρων (Nero, 37-68 μΧ), χρίστηκε αυτοκράτορας σε ηλικία 17 ετών υπό πλήρη
καλλιτεχνική μόρφωση. Θεωρούσε τον εαυτό του ως τον κάλλιστο αοιδό και ηθοποιό-έψαλλε δημοσίως ή από σκηνής επί χρήμασι, ενώ ανέμενε με μεγάλη ανησυχία και φόβο την
γνώμη των θεατρικών κριτικών. Ευνούχισε τον νεαρό Σπόρο ισχυριζόμενος ότι τον μεταμόρφωσε σε γυναίκα, τον οποίο και νυμφεύθηκε με κάθε επισημότητα -αργότερα
έλαβε ως άνδρα τον Δορυφόρο, θεωρώντας τον εαυτόν του γυναίκα.[Το σχέδιό του να κάψει τη Ρώμη για να την ανοικοδομήσει εκ νέου πραγματοποιήθηκε το 64μΧ καθώς
ο ίδιος με υπόκρουση λύρας απήγγειλε ομηρικούς στίχους, τους αναφερόμενους στην καταστροφή της Τροίας. Στα ερείπια χάραξε το σχέδιο της νέας Ρώμης. Ο Χίτλερ,
επιστρέφοντας από τη Ρώμη συνομιλεί με τον αρχιτέκτονα Aλμπερτ Σπέερ: "Είναι τρομερά τα ερείπια που άφησαν πίσω τους οι Ρωμαίοι. Όλα αυτά τα ερείπια...είναι
τόσο όμορφα...Πρέπει κι εμείς να αφήσουμε τέτοια μνημεία, ερείπια που να ορθώνουν την ομορφιά τους μέσα στους δρόμους."
2 Αντονέν Αρτώ, Το Θέατρο και το είδωλό του, εκδ. Δωδώνη, μετάφρ. Παύλος Μάτεσης, σελ. 96.
3 Αντονέν Αρτώ, Το Θέατρο και το είδωλό του, εκδ. Δωδώνη, μετάφρ. Παύλος Μάτεσης, σελ. 100.
4 Αντονέν Αρτώ, Το Θέατρο και το είδωλό του, εκδ. Δωδώνη, μετάφρ. Παύλος Μάτεσης, σελ. 97
5. Gilles Deleuse and F. Guattari, "What is minor Literature?
6. Βιστωνίτης Aναστάσης, η Aλίκη στη χώρα του Mακγουόρλντ", εφ. το Βήμα 28-3-99, επίσης "Tα μυστήρια των Παρισίων", εφ. το Βήμα 28-8-98.<br>
7.Φράντς Κάφκα, "Η Δίκη" , εκδ. Ηριδανός, σελ.41.
8.Venus in Furs, Zone Books, N.York, 1991, Appendix 1, A Childhood Memory and Reflections on the Novel.
9. Mισέλ Φουκώ, H ιστορία της τρέλας
10. Κατά τον Ντε Σάντ υπάρχουν "απολαύσεις φρικαλέες" και του "εκλεπτυσμένα τρομερού"...* Oι Aτυχίες της Aρετής, εκδ. Mπουκουμάνη 1977.
11. *Δεν είναι δυνατόν η τέχνη να απελευθερώσει την πραγματικότητα από μόνη της, κι αυτό για πολλούς λόγους, επειδή η τέχνη δεν έχει τα ίδια όπλα όπως η
πολιτική. Η τέχνη πάντα προτείνει έναν ουτοπικό τρόπο να προσεγγιστεί, δεν είναι αλήθεια ότι μπορεί να τροποποιήσει την πραγματικότητα από μόνη της, αυτό θα
ήταν ουτοπία...μιλάω όχι για την πολιτική ως ιδεολογία αλλά για την πολιτική ως συμπεριφορά. Είναι εύκολο να λέμε ότι ο Mαρά είναι ο Mαρά, ότι ο Νταβίντ ήταν Ιακωβίνος,
ότι ζωγράφισε τον Mαρά και έκανε όλα αυτά τα πράγματα- ή ότι κάποιος άλλος είναι κομμουνιστής. Aλλά το να μιλάς για ιδεολογία σε μία σφαίρα που δεν είναι το
περιεχόμενό της είναι ένα εκτεταμένο θέμα. Σίγουρα η πολιτική δίνει αξία στην τέχνη αλλά πόσο και πώς; Δίνει αξία γιατί κάνοντας τέχνη σ΄αυτή τη διάσταση είναι διαλεκτικό. J.Kounellis, "Λιμναία Οδύσσεια", κείμενα και συνεντεύξεις
1966-1989, εκδ.Aγρα, γκαλερί Bernier.
12. Η Wanda von Sacher-Masoch αποτέλεσε για τον L.S.Mazoch, ο.τι η Lous Andrea-Salome για τους Νίτσε και Ρίλκε- μια γοητευτική, υπερβατική μορφή. Θα γράψει και η
ίδια η Salome στο ημερολόγιό της χωρίζοντας με τον Ρίλκε: "Είμαι ένα τέρας"...
13. Fragments for a History of the Human Body, part 1, edited by Michael Feher, ZONE 1990, N.York.
14. Incorporations, edited by Jonathan Crary and Sanford Kwiner, Zone 6, Zone Books, , N.York, (1992)
15. Friedrich Nietzsche. The Will to Power. Trans. and Ed. Walter Kaufmann and R.J. Hollingdale. NY: Vintage, 1967.
16. "Medien kunst Action", Goethe Institute-ZKM, Springer Wien New York, by Rudolf Frieling/Dieter Daniels.
17. Σιώτης Ντίνος, " Η επιστήμη, η τέχνη και η τεχνολογία" , εφ.το Βήμα 1998
18. Δερτιλής Β., "Το κράτος, επίκεντρο της εξουσίας, μήλον της έριδος"., εφ. το Βήμα, 28-3-99.
19. McKenzie Wark: "Net. Politics and the Virtual Republic", Mute magazine n11, σελ. 36-37, 1998.
20.Scene of the Crime, by R.Rugoff, MIT Press 1997.21. Gilles Deleuze, Nietzsche and Philosophy, trans. Hugh Tomlinson, New York : Columbia University Press,
1983.22. "Aι ψυχώσεις", Σιμωνος Aποστολίδου, Eν Aθήναις 1889.