Achternaam: Roland Holst-van der Schalk

Voornaam: Henriette (Jet)

Doopnamen: Henriette Goverdine Anna

Geboren: 24-12-1869

Te: Noordwijk-binnen

Overleden: 21-11-1952

Te: Amsterdam

Pseudoniem(en): Henriette Roland Holst gebruikte in 'De Nieuwe Tijd' het pseudoniem Opmerker. Ze schreef ook onder het pseudoniem In liefde bloeiende ('Tegen haat en wrok').

Werk:

Poëzie:

• Sonnetten en verzen in terzinen geschreven (1895)
• De nieuwe geboort (1903)
• Opwaartsche wegen (1907)
• De vrouw in het woud (1912)
• Meiliederen en propaganda verzen (1915)
• Het feest der gedachtenis (1915)
• Verzonken grenzen (1918)
• Tusschen twee werelden (1923)
• Heldensage. Een gedicht (1927)
• Verworvenheden (1927)
• Keur uit de gedichten van Henriëtte Roland Holst (verz. door S.A. Baelde) (1928)
• Vernieuwingen. Verzen (1929)
• Tusschen tijd en eeuwigheid. Verzen (1934)
• In Memoriam [H. Sneevliet] (1943)
• De loop is bijna volbracht. Vier gedichten (1944)
• De sterren (Rijmprent) (1946)
• Belijdenis (1946)
• Uit de diepte. Tijdgedichten (1946)
• Winter 1947. Een gedicht (1947)
• In de webbe der tijde. Verzen (1947)
• Een requiem voor Gandhi (1948)
• Wordingen. Een cyclus van liefe en vertrouwen (1949)
• Bloemlezing uit de gedichten van Henriëtte Roland Holst-van der Schalk (gekozen door G. Stuiveling) (1951)
• Twintig nagelaten gedichten (1957)
• Vroegste sonnetten (1962)
• Jeugdwerk 1884-1892 (door Garmt Stuiveling) (1969)

Proza:

• De held en de schare (Een verbeelding van Garibaldi en de Italiaansche vrijheidsbeweging) (1920)
• Het vuur brandde voort. Levensherinneringen (1949)
• Het leed der mensheid laat mij vaak niet slapen (bloemlezing) (1985)

Toneel:

• De opstandelingen. Een lyrisch treurspel in drie bedrijven (1910)
• Thomas More. Een treurspel in verzen (1912)
• Michaël (1916)
• Het offer (1921)
• De kinderen. Feestelijk spel in verzen (1922)
• Arbeid (1923)
• Wij willen niet. Een anti-oorlogsspel (1931)
• Kinderen van dezen tijd. Leekenspel in drie bedrijven (1931)
• De moeder. Een leekenspel (1932)
• Der vrouwen weg. Een spreekkoor (1933)
• De roep der stad. Een Leekenspel (1933)
• Opgang tot het huis der gemeenschap. Spreekkoor (1934)
• De stem die roept. Zes kleine spelen en koren (1936)
• Gedroomd gebeuren. Dramatisch spreekkoor (1937)

Brieven:

• Open brief aan Maxim Gorki (1918)
• Kunstenaarslevens. De briefwisseling van Albert Verwey met Alphons Diepenbrock, Herman Gorter, R.N. Roland Holst, Henriëtte van der Schalk en J.Th. Toorop (verzorgd door Dr. Mea Nijland-Verwey) (1959)
• Erik Menkveld bezorgde met Margaretha Schenkeveld de briefwisseling tussen A. Roland Holst en Henriëtte en Richard Roland Holst.
• Waarom schrijf je nooit meer? Briefwisseling tussen Henriëtte Roland-Holst en Henk Sneevliet (bezorgd door Nico Markus) (1995)

Vertalingen:

• De geestelijke ommekeer en de nieuwe taak van het socialisme (1931) verscheen eerst in het Duits en daarna pas in het Nederlands.

Essays/pamfletten:

• Een woord aan de vrouwen der arbeidende klasse naar aanleiding der nat. tentoonstelling van vrouwenarbeid (1898)
• Dante Gebriël Rossetti als dichter en schilder 1828-1882 (met R.N. Roland Holst) (1898)
• Socialisme en literatuur (1899)
• Vrouwen, luistert eens! (1902)
• Arbeiders en alcohol (1902)
• Kapitaal en arbeid in Nederland. Bijdrage tot de economische geschiedenis der 19de eeuw (1902)
• De groote Spoorwegstaking, de Vakbeweging en de S.D.A.P. (1903)
• Volksleger of ontwapening? (1903)
• Geen reaktie? (1903)
• De vrouw, de arbeidswetgeving en de sociaaldemokratie (1903)
• Sociaal-demokratie en anti-militarisme (1907)
• De socialistische opvoeding der jeugd. Voordracht (1907)
• Geschiedenis van den proletarischen klassenstrijd (1909)
• Klassenstrijd in Spanje en zweden. Rede (1909)
• Revionistische en marxistische taktiek in de kiesrecht-beweging (1910)
• De intellektueelen het kapitalisme en de sociaaldemokratie. Rede (1911)
• Jean Jacques Rousseau. Een beeld van zijn leven en werken (1912)
• De maatschappelijke ontwikkeling en de bevrijding der vrouw (rede) (1914)
• Het socialistisch proletariaat en de vrede (1915)
• Waarom de-mobilisatie? (1915)
• De strijd tegen het militrarisme in Nederland (1915)
• Waarom ook sociaal-democraten het 'Manifest der dienstweigeraars' onderteekenden (1915)
• Imperialisme, demokratie en hervormingen (1916)
• Verzamelen? (1916)
• Soldatenplicht. Een woord tot de doldaten èn tot de arbeiders (1918)
• De revolutionaire massa-aktie. Een studie (1918)
• De strijdmiddelen der sociale revolutie (1918)
• De eerste gedenkdag der sociale revolutie in Rusland (1919)
• De gevallen helden ter eere. Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht (1919)
• De daden der Bolschewiki (1919)
• Historisch materialisme en kunst (1924)
• De voorwaarden tot hernieuwing der dramatische kunst. Een studie (1924)
• Over leven en schoonheid. Opstellen over aesthetische en ethische onderwerpen (1925)
• Communisme en moraal (1925)
• Het huidige Rusland. Hollandsche bewerking van het rapport der Britsche Delegatie naar Rusland (1925)
• De ontwikkeling van het Nederlandsche kapitalisme in de laatste kwart-eeuw (1926)
• De weg tot eenheid (1928)
• Socialisme en wereldbeschouwing. Rede (1930)
• Geweld en geweldloosheid in den strijd voor het socialisme. Lezingen (met J. Valkhoff) (1930)
• De taak der hedendaagsche vrouw in de maatschappij (1930)
• Tolstoi. Zijn wezen en zijn werk (1930)
• De zekerheid van het socialisme (1930)
• De strijd om de jeugd. Rede (1931)
• Gustaaf Landauer. Zijn levensgang en levenswerk (1931)
• Guido Gezelle (1931)
• De geestelijke ommekeer en de nieuwe taak van het socialisme (1931)
• Grondslagen en problemen der nieuwe kultuur in Sowjet-Rusland (1932)
• Vlag en lading. Het wereldstrijdcongres tegen den oorlog en de ongewelddadige anti-oorlogsbeweging (1932)
• Broederschap in de levenspraktijk (1933)
• Herman Gorter (1933)
• De krisis der Westersche kultuur (1933)
• Sterft, oude vormen en gedachten! Een beschouwing over den strijd der oostenrijksche arbeiders (1934)
• Teleurgestelden? (1934)
• Over antimilitaristische strijdmiddelen en hun gebruik (1934)
• Rosa Luxemburg. Haar leven en werken (1935)
• Poëzie en maatschappelijke vernieuwing (1935)
• Clara Meijer-Wichmann herdacht (1937)
• Kindjaren en jeugd van R.N. Roland Holst (1940)
• Tegen haat en wraak (1941)
• Een overgang tot het socialisme (1945)
• Van de schaduw naar het licht. Kan Nederland de slag om het herstel winnen? (1946)
• Gandhi (1947)
• Kerstmis als boodschap in een gebroken wereld (1947)
• Romain Rolland (1948)
• Romankunst als levensschool. Tolstoi, Balzac en Dickens (1950)
• Vrienden ter gedachtenis. Vijf gedachtenisartikelen (1955)
• Käthe Kollwitz. Een leven van leed en strijd (1956)
• Wat het oosten mij schonk (1958)
• Het rijkere leven en andere literaire beschouwingen (1960)
• Erasmus herdacht (1963)

Bloemlezingen:

• 'Tijdsignalen' (1929) (Werk van Jan W. Jacobs, Jef Last, Freek van Leeuwen en Garmt Stuiveling)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 6 gedichten in 'Onze dichters', door Gust. van Elring (1909)
• 5 gedichten in: 'P. van Renssen, Nieuwe Nederlandsche lyriek' (1927)
• 1 gedicht: 'De boschvijver' in: 'Een bundel proza en poëzie', verzameld door G. Horreus de Haas, H. Ploeg jr. en G. Stuiveling (1937)
• 1 gedicht: 'De vrouw in Rusland' in 'De dichter vertelt. Een bloemlezing vertellende en beschrijvende poëzie', door P.H. Muller (1937)
• 2 gedichten 'De dagen zijn wat wij ze maken' en 'Thomas Moore' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• 4 gedichten in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 6 gedichten in 'Religieuze poëzie. Een keuze uit de Nederlandse religieuze lyriek van 1880 tot 1950', samengesteld door Dirk Coster en Anton Deering (1949)
• 1 gedicht: 'Lof der duisternis' in 'Poëtisch akkoord. Honderd gedichten uit tien jaar Noord- en Zuid-Nederlandse literatuur', samenstelling: Pierre H. Dubois, Hubert van Herreweghen, Maurice Roelants en Garmt Stuiveling (1956)
• 3 gedichten in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst' samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Holland gij hebt...' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 1 gedicht: 'Het schoonste....' in 'Wiltzangh. Met de dichters in de natuur', samengesteld door Gabriël Smit (z.j.)
• 3 gedichten in 'De dichter bidt', samengesteld door Willem Enzinck (1961)
• 1 gedicht: 'De zachte krachten' (met een vertaling van het gedicht in het Duits door Nico Greitemann) in 'De Muze op school', Bijeengebracht door W. van Beusekom (1961)
• 10 gedichten in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 gedicht: 'Dit éne weten wij' in 'Gedichten die mij vergezellen', samengesteld door Dr. J.J. Buskes (z.j.)
• 2 gedichten in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
• 1 gedicht: ' Alles dof en duister...' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 gedicht: 'December. Het licht' in 'En allen die het hoorden verbaasden zich. Gedichten over een geboorte' samenstelling Wim Ramaker (1976)
• 3 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 5 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 4 gedichten in 'Nou hoor je het eens van een ander', samengesteld door Kees Fens (1982)
• 4 gedichten in 'Ik wou dat ik twee hondjes was', samengesteld door Vic van de Reijt (1982)
• 4 gedichten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Verbroken Trouw' in 'Bijna honderd. Meulenhoff 1895-1985. Verhalen en gedichten ven schrijvers uit het literaire fonds' (1985)
• 1 gedicht: 'Geduld mijn ziel en geduld' in 'Ons poëtisch Binnenhof, politici kiezen hun dichters' redactie Ernst van Altena (1986), gekozen door N. (Neelie) Smit-Kroes (VVD).
• 1 gedicht: 'De zachte krachten zullen zeker winnen' in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 1 gedicht: 'De zachte krachten' in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 1 liedtekst: 'De internationale' in 'Toen wij van Rotterdam vertrokken. Nederlandse liederen uit de 20e eeuw' Bijeengebracht door Vic van de Reijt (1988)
• 1 gedicht: 'Cultuurkreet' in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 3 gedichten in: 'Het nachtegalenbosje. Poëzie uit Vlaanderen en Nederland 1880-1916', samengesteld door Hubert van Herreweghen en Willy Spillebeen (1990)
• 5 gedichten in 'Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is', samengesteld door Tine van Buul en Bianca Stigter (1991)
• 3 gedichten in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 1 gedicht: 'Opgang III' in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: ''k Ben nu geen vrouw...' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 3 gedichten in: 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995)
• 1 gedicht: 'Holland' in 'Literair landschap. Dichters en schrijvers over Nederland', samengesteld door Peter van Zonneveld (1998)
• 1 gedicht: 'Over rustigende vastheid die ik vond' in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)

Proza:

• 1 bijdrage: 'Een kiem groeit uit' in Schrijvers getuigen tegen oorlog en militarisme', uitgegeven voor de jongeren vredes actie door W.L.& J. Brusse (1936)
• 1 fragment: 'De schoonheid van Gorter's Mei' in: 'Een bundel proza en poëzie', verzameld door G. Horreus de Haas, H. Ploeg jr. en G. Stuiveling (1937)
• 1 fragment: 'De groote spoorwegstaking' in 'Voor de bijl. Schrijvers slaags met de buitenwereld', samengesteld door A. Marja (1955)
• 7 citaten in 'Andermans wijsheid', bijeengebracht door K. ter Laan (1961)
• 2 essays (fragmenten) in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 citaat in 'Spectrum citatenboek', samengesteld door C. Buddingh' (1967): 'De stilte der natuur heeft veel geluiden'.
• 2 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
• 2 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal: 'Een modelinrichting voor zuigelingen en moeders III' in 'De muze in het bagagerek. Nederlandse schrijfsters in den vreemde', samengesteld door Anne Kuiper (1991)
• 1 citaat in 'Prisma van de citaten' (1994): 'De stilte der natuur heeft veel geluiden'.
• 1 fragment uit 'Het vuur brandde voort' in 'Vrouwenlevens. Honderd jaar vrouwen over hun leven', samengsteld door Margot de Waal (1995)

Tijdschriften:

• Henriette Roland Holst debuteerde met poëzie in 'Tweemaandelijksch Tijdschrift'.
• Henriette Roland Holst was vanaf 1879 redactrice van 'De Nieuwe Tijd'. Zij gebruikte hierin het pseudoniem Opmerker.
• Henriette Roland Holst was redacteur van het illegale 'De Vlam'.

Over Henriette Roland Holst:

• S.R. Steinmetz, 'Kritiek op de proletarische moraal van Mevrouw Roland Holst' (1905)
• Bernard Verhoeven, 'De zielegang van Henriette Roland Holst' (1925)
• J. Greshoff, 'Over Henriette Roland Holst. Een bibliografie van haar werk, voor zoover bijeen gebracht op de tentoonstelling bij boekhandel D. Bolle te Rotterdam 22 Dec. 1934 - 12 Jan. 1935' (1934)
• Meia Kaas-Albarda, 'Inleiding tot de poëzie van Henriette Roland Holst' (1935)
• K.F. Proost, 'Henriette Roland Holst in haar strijd om gemeenschap' (1937)
• K.H. Miskotte, 'Messiaansch verlangen. Het lyrisch werk van Henriette Roland Holst' (1941)
• Margaretha Maria Ariëns, 'Het jeugdwerk van Henriette Roland Holst-van der Schalk gezien in verband met de tijd van ontstaan' (proefschrift) (1943)
• R. Antonissen, 'Herman Gorter en Henriette Roland Holst' (1946)
• J.P. van Praag, 'Henriette Roland Holst. Wezen en werk' (proefschrift) (1946)
• Th. Weevers, 'Beeldspraak, klank en bouw van 'De nieuwe geboort'' (1957)
• Wim J. Simons, 'Henriette Roland Holst' (1969)
• Schrijversprentenboek Henriette Roland Holst (1970)
• D. de Lange, 'H. Gorter en H. Roland Holst in hun tijd (1977)
• 1 artikel/hoofdstuk over H. Roland Holst in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)
• Elsbeth Etty, 'Liefde is heel het leven niet' (biografie van Henriette Roland Holst) (1996)
• Een bijdrage over Henriëtte Roland Holst in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Herman Schaap (mei 2000)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Het Stedelijk Museum in Amsterdam organiseerde in 1977/1978 de tentoonstelling 'Herman Gorter en Henriette Roland Holst in hun tijd'.

Literaire prijzen:

• Prijs voor kunsten en wetenschappen 1949 voor haar gehele oeuvre.

De Henriette Roland Holst-prijs wordt door de Maatschappij der Nederlandse letterkunde toegekend voor een werk dat – aldus het statuut – `uitmunt door sociale bewogenheid en literair niveau'.

Opmerkingen:

• Henriette Roland Holst was dichteres. Haar meisjesnaam was Van der Schalk. Haar vader was notaris in Noordwijk.
• Ze was een tante van Adriaan Roland Holst.
• Henriette Roland Holst ging naar een kostschool en studeerde Frans in Luik (hier werd ze verliefd op een jonge operazanger). In deze tijd schreef ze ook gedichten in het Frans.
• Een bezoek aan de schilder Jan Toorop in Katwijk bracht een 'explosie van poëzie' bij haar teweeg.
• Ze trouwde in januari 1896 met de kunstschilder R.N. Roland Holst. Hij maakte o.a. de glas-in-lood ramen in de Dom in Utrecht.
• Ze woonde in 's-Graveland, Laren en in Bloemendaal.
• Henriette Roland Holst was politiek actief . Van 1897 tot 1911 was ze lid van de SDAP. Na de Russische revolutie werd ze communiste.
• Henriette Roland Holst was bevriend met Herman Gorter.
• Vanaf 1918 bracht ze de zomermaanden door op het landgoed De Buissche Heide.
• In 1921 reisde ze naar Moskou voor een congres. Hier ontmoette ze o.a. Trotski.
• Ze was teleurgesteld in het communisme en ontwikkelde zich na 1927 in religieus-socialistische zin, o.a. onder invloed van Gandhi's geweldloze revolutie.
• Ze publiceerde poëzie, maar schreef ook poltiek, sociaal essayistisch werk.
• Het christelijk-literaire maandblad 'Opwaartsche Wegen' (1923) ontleende zijn naam aan de gelijkname bundel van Henriette Roland Holst uit 1907.
• Het werk van Henriette Roland Holst was hartstochtelijk socialistisch. Later werk kreeg een meer religieus karakter.
• Uit haar werk spreekt de onmogelijkheid om van dromen tot daden te komen.
• Ze overleed in haar woning in Amsterdam (Van Eeghenstraat 64).
• Henriette Roland Holst werd op 24-11-1952 gecremeerd in Crematorium Velsen in Driehuis.
• Voor het geboortehuis van Henriette Roland Holst in Noordwijk is in 1969 (t.g.v. haar 100e geboortedag) een borstbeeld opgericht.

Anderen over Henriette Roland Holst:

• Onlangs reed ik door Noordwijk-binnen. Daar werd me de pastorie, het geboortehuis van Henriette Roland Holst gewezen. Een grote vrouw mogelijk, een groot dichteres in geen geval. (Hans Warren, Geheim dagboek 1958-1962, blz. 55, 02-12-1958)
• Misschien is het je opgevallen dat het gedicht ook wat houterig van stijl is: de stijl van iemand die zich graag wil geven, maar niet goed weet hoe. Dat doet denken aan een herinnering aan haar, door Annie Romein opgeschreven: 'Een klein jaar later bezocht ze ons in Amsterdam, boog zich over de wieg van Jan Erik en vroeg vertederd: "Mag ik dat lieve kindje eens even vasthouden?" Ze nam het kind van mij over, en zoals ze daar zat (...) was er geen enkele binding met het kleine dikke jongetje dat ze voorzichtig en op een afstand vasthield. Henriettes brandende liefde voor het kind liet zich niet in een knuffelend gebaar omzetten.' (Willem Wilmink, In de keuken van de muze, blz. 91, Wat aanhalingstekens kunnen doen)
• Zij kon, om het nu maar rondweg te zeggen, niet voor de poes zijn. Zij verachtte alle overdrijving en theatrale gebaren, wat bleek uit haar opmerking toen een toneelspeelster het nodig vond een knieval voor haar te doen bij een ontvangst: 'Mens doe niet zo mal.' (Clara Eggink, in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 19)
• Haar gehele poëtische oeuvre heeft een eigen, wat stroeve ritmiek en dictie. Het is het bewogen getuigenis van innerlijke verscheurdheid tussen filosofische zelfinkeer en universeel sociaal gevoel, tussen droom en daad. (Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur, blz. 289)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Henriette Roland Holst
• Gedicht - 'De zachte krachten'
• Gedicht - Ook ik ben omstreeks 't midden mijner dagen

Bronnen o.a.:

• P. van Renssen, Nieuwe Nederlandsche lyriek (1927)
• Femina (1962)
• Lexicon van de modene Nederlandse literatuur (1978)
• Het vuur brandde voort. Levensherinneringen (3e druk, 1979)
• Querido's letterkundige reisgids (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Vrouwenlexicon (1989)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Vrouwenlevens. Honderd jaar vrouwen over hun leven (1995)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)