Achternaam: Reve van het

Voornaam: K.

Doopnamen: Karel

Geboren: 19-05-1921

Te: Amsterdam

Overleden: 04-03-1999

Te: Amsterdam

Pseudoniem(en): Karel van het Reve publiceerde onder de pseudoniemen Karel Beton en Henk Broekhuis.

Werk:

Poëzie:

• Sonnet voor den heer Nicolaas Cortlever (1948)
• Enkele limericks t.g.v. prijsvraag van A.W. Bruna en Zoon (1953)
• Verbaast u dit, nuchtere lezer. Zevenentwintig limericks een een ballade (1991)

Proza:

• Twee minuten stilte (1959)
• Nacht op de kale berg (1961)
• Twee minuten stilte/Nacht op de kale berg (2001)

Brieven:

• 2 brieven van Geert van Oorschot aan Karel van het Reve (met zijn commentaar) in: 'Geert van Oorschot, Brieven van een uitgever' (1995)
• Brieven over Tsjechov, Dimitri Frenkel Frank en Karel van het Reve, aangevuld met liedteksten van Robert Long (2000)

Wetenschappelijk werk:

• Eenvoudig Russisch leerboek (naar G. Thier) (1946)
• Russisch lees- en themaboek (1947)
• Geschiedenis van de Russische literatuur, van Vladimir de Heilige tot Anton Tsjecov (1985)

Vertalingen:

Karel van het Reve verzorgde veel vertalingen uit het Russisch, vooral van Toergenjew.

• Karel van het Reve vertaalde toen hij dertien jaar was 'De baai van Kara Boegas' van K. Paustowski (1935)
• Konstantin Paustowski, Kolchis: Het land der nieuwe argonauten (1937)
• In de Tweede Wereldoorlog vertaalt hij 'Boris Godoenov', 'Reis naar Arzeroem' en 'De stenen gast' van Poesjkin.
• I.S. Toergenjew, Verzamelde Werken: deel 1: (Roedin, Het adelsnest, Aan de vooravond, Vaders en zonen) (1955)
• I.S. Toergenjew, Verzamelde Werken: deel 4: (Rook, Een maand op het land, Nieuwe gronden) (1958)
• Ivan Toergenjew en Lev Tolstoj, De literator en de holbewoner: Honderd brieven (Toergenjew vertaald door Jozina Israël, Tolstoj door Van het Reve) (1964)
• Pavel Litvinov, Waarde Kameraad. Brieven en telegrammen (1967)
• Anatoli Martsjenko, Wat ik zeggen wou (1969)
• Andrej Amalrik, Niet begeerde reis naar Siberië (vertaald met Jozina Israël) (1969)
• Ivan Toergenjew, Een maand op het land (1983)

Karel van het Reve liet ook boeken uit het Russisch vertalen door studenten Russisch in Leiden. Hij begeleidde de vertaling en voorzag het boek dan van een voorwoord. Bijv.:

• Alexander Sergejevitsj, Het schot (1978)
• Nikolaj Gogol, De Revisor (1983)
• Aleksander Blok, De meisjes van Zanzibar: 27 gedichten (1988)
• Alexander Poesjkin, De stenen gast (1989)
• Anton Tsjechov, Vier eenakters (1989)

Essays:

• Goed en schoon in de Sovjet-critiek (proefschrift) (1954)
• Sovjet-annexatie der klassieken (handelseditie proefschrift) (1954)
• De "ouderwetse roman" in Rusland (inaugurele rede) (1957)
• Rusland voor beginners (1962)
• De literator en de holbewoner (1964)
• Syberisch dagboek (1966)
• Het geloof der kameraden (1969)
• Kanttekeningen bij Ton Regtien (tekeningen van F. Behrendt) (1969)
• Met twee potten pindakaas naar Moskou (1970)
• Marius wil niet in Joegoslavië wonen (1970)
• Lenin heeft echt bestaan (1972)
• Rusland hoe het was (foto's met tekst van Van het Reve) (1976)
• Uren met Henk Broekhuis (1978)
• Literatuurwetenschap: het raadsel der onleesbaarheid (Huizingalezing) (1978)
• Een dag uit het leven van de reuzenkoeskoes (1979)
• Dankwoord bij de aanvaarding van de P.C. Hooftprijs 1981 (met kanttekening van Simon Carmiggelt) (1982)
• Freud, Stalin en Dostojevski (1982)
• De Elsschot-feestrede (roofdruk) (1983)
• Afscheid van Leiden (1984)
• De leerboeken en ik (rede bij 150 jaar Van Oorschot) (1986)
• De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen (1987)
• Zie ook onder Mozes (1988)
• De ondergang van het morgenland (1990)
• Een grote bruine envelop (1991)
• Luisteraars! (columns voor de wereldomroep) (1995)
• Achteraf (Parool-columns, verzamelbundel) (1999)
• Arnon Grunberg leest Karel van het Reve (2003)
• Ik heb nooit iets gelezen - en alle andere fragmenten (2003)

Bloemlezingen:

• De meisjes van Zanzibar en andere Russische gedichten uit de twintigste eeuw (1979)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 limerick: 'Een rijksambtenaar tweede klasse' in 'De lichte muze, een verzameling gorgelrijmen, limericks en andere poetische aardigheden van hedendaagse dichters', samengesteld door Jaap Romijn (1956)
• 1 limerick: 'Een rijksambtenaar tweede klasse' in 'Ik wou dat ik twee hondjes was', samengesteld door Vic van de Reijt (1982)
• 1 gedicht: 'Grafschrift' in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)

Proza:

• 1 verhaal: 'Schrijven in Amsterdam' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 verhaal: 'Afscheid van Leiden' in 'Licht Letterland 2', samengesteld door Robert-Henk Zuidina (z.j.)
• 1 citaat in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal: 'Kroketjes in Ouderkerk' in 'Reislust. De beste reisverhalen van 1991', bijeengebracht door Rudi Wester (1992)
• 1 verhaal: 'Afscheid van Leiden' in 'Io Vivat'. Verhalen over het studentenleven' (1992)
• 1 verhaal: 'Afscheid van Leiden I' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 5 citaten in 'Prisma van de citaten' (1994)
• 1 fragment uit: 'Marius wil niet in Joegoslavië wonen' in 'In de broek van de vijand. Waarom wij niet woedend zijn', red. August Hans den Boef (1994)
• 1 citaat in 'Nederlandse wijsheden' verzameld door Drs. Hans P. Keizer (1998): 'Er zijn meer manieren om aan geld te komen dan een melkwijk'
• 1 fragment 'Mijn eigen dood' in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• In 1932 verschenen in 'De Tribune' verslagen van Karel van het Reve over een kamp van de Pioniers. Hij gebruikte het pseudoniem Karel Beton.
• In 1933 verschenen er verhalen van Karel van het Reve in 'De Jonge Kameraad' en in 'De Trommel'.
• Karel van het Reve was redacteur van de schoolkranten 'De Ventilator'en 'Vulpes'.
• In de jaren na de Tweede Wereloorlog publiceerde Karel van het Reve regelmatig in 'De Vrije Katheder' (tot 1950).
• Begin jaren zestig werd Karel van het Reve medewerker van 'Hollands Weekblad' en 'Hollands Maandblad'. In 'Hollands Maandblad' publiceerde hij tussen 1963 en 1989 zijn 'Fragmenten', in 2003 gebundeld in Ik heb nooit iets gelezen - en alle andere fragmenten'',
• Karel van het Reve schreef vanaf 1954 stukken voor 'Het Vrije Volk'.
• Karel van het Reve was een jaar (1967) correspondent voor 'Het Parool' in Moskou.
• Vanaf mei 1971 schreef hij televisiekritieken voor 'NRC Handelsblad' onder het pseudoniem Henk Broekhuis.
• Tot zijn 75e verjaardag schreef hij de column 'Achteraf' in 'Het Parool' en zat hij in het stichtingsbestuur van "Het Parool'.
• Karel van het Reve had van 1979 tot 1991 elke maand een gesproken column voor de Wereldomroep.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 1 jeugdfoto (11 jaar, met zijn moeder) in: 'Zoals ze waren.... Miesje Bouwman Jantje Wolkers en nog 179 zeldzame jeugdfoto's van beroemde (en beruchte) Nederlanders' (z.j.).
• 'De Leidsche Revisor' (1983), een boekje gemaakt door enkele vrienden toen hij met emeritaat ging.
• 'Geschiedenis van de Russische literatuur' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1985.
• 1 bijdrage in J.M.A. Biesheuvel, Biesboek (1988)
• Ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag en het daaraan verbonden afscheid van het bestuur van 'Stichting Het Parool' verscheen een liber amoricum, getiteld: 'Uren met Karel van het Reve' (1991). Hierin bijdragen van o.a. J.M.A. Biesheuvel, Hugo Brandt Corstius, Maarten 't Hart, Rudy Kousbroek Hans Ree en Annie M.G. Schmidt.
• Theodoor Holman, Karel Zjizn njenoezjnogo tselovjeka (1991)
• Een bijdrage over Karel van het Reve in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jos Paardekoper (november 1991)
• Ger Verrips werkt aan een biografie van Karel van het Reve.
• 'Vier Russische schrijvers' werd uitgegeven als Cassetteboek.
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw. Hij nam hierin van Karel van het Reve op:
  Op nr. 3 'De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen' (Kraakheldere essays van een logica die bijna bedwelmend is).
  Op nr. 16 'Uren met Henk Broekhuis' (Of hoe je taaie mythes volkomen kunt onttakelen).
  Op nr. 60 'Geschiedenis van de Russische literatuur' (Zo Nederlands te kunnen schrijven over iets dat in het geheel niet Nederlands is, dat is een gave).
  Op nr. 87 'Een dag uit het leven van de reuzenkoeskoes' (Jaloersmakend simpel opgeschreven).
• Een interview met Karel van het Reve in 'De interviewer' van Ischa Meijer (1999)
• 'Het Parool' nam 'Uren met Henk Broekhuis' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• Nop Maas, 'Kleine Bolsjewieken - de kleuterjaren van Karel en Gerard (van het) Reve' (2000)
• De Stichting Karel van het Reve probeert een wetenschappelijke editie van zijn werk uitgegeven te krijgen. Hiervoor is subsidie nodig. In juli 2003 gaf het Constantijn Huygens Instituut aan hier (voorlopig) geen geld voor te kunnen vrijmaken.
• Ger Verrips, 'Denkbeelden van een dubbelleven. Een biografie van Karel van het Reve' (2004)

Literaire prijzen:

• Dr. Wijnaendts Franckenprijs 1973 voor 'Het geloof der kameraden'.
• PC Hooft-prijs voor essays1981 voor zijn gehele oeuvre.
• Gouden Stemband 1987 (prijs voor het gesproken boek).

Karel van het Reve was lid van de jury voor de P.C. Hooftprijs 1966.

Opmerkingen:

• Karel van het Reve is de zoon van de communistische journalist en schrijver Gerardus Johannes Marinus van het Reve (1892-1975) (pseudoniem: Gerard Vanter)en Jannetta Jacoba Doornbusch (1892-1959). Hij is de oudere broer van Gerard Reve. De verstandhouding tussen beide broers is nooit geweldig geweest.
• Karel van het Reve is geboren in Amsterdam, Van Hallstraat 25. Hij is vernoemd naar Karl Liebknecht (en die weer naar Karl Marx).
• Het gezin Reve woonde in Betondorp, in de Ploegstraat. achtereenvolgens op de nummers56, 57 en 85boven, de nummering is tegenwoordig anders.
• Karel van het Reve ging naar de Rozenburgschool (lagere school) en naar het Vossiusgymnasium in Amsterdam. Hier kreeg hij o.a. les van Presser.
• Karel was 'pionier', dit was een communistische jeugdbeweging.
• In 1937 verhuisden ze naar de Jozef Israëlskade 116. Karel bleef hier wonen tot 1945.
• In 1939 gaat Karel, samen met zijn vriendin Jozien, sociografie studeren. Dit blijkt al snel niets voor hen te zijn. Ze gaan dan 'wilde colleges' volgen bij diverse professoren. Tijdens de oorlog gaan deze (illegale) colleges gewoon door. Ze raken onder de indruk van Bruno Becker die Slavisitiek doceert.
• Na het gymnasium studeerde hij Slavische talen in Amsterdam. Hij promoveerde in 1954.
• Op 11 juni 1945 trouwde hij met Jozina Israël. Hun eerste kind (Jozina Jannetta) wordt geboren in 1947. In 1950 wordt hun zoon David geboren. David trouwde later met columniste/schrijfster Ileen Montijn.
• In 1948 reisde hij voor het eerst naar Moskou, samen met Max Euwe, die er zijn schaaktitel moest verdedigen. Karel van het Reve had Euwe (en Theun de Vries) Russische les gegeven. Hij deed verslag van deze reis in 'De Vrije Katheder'.
• In de herfst van 1948 wordt Karel bibliothecaris van het Rusland Instituut.
• Op 18-10-1957 werd hij hoogleraar Slavische letterkunde in Leiden. Hij bleef dit tot 1983. Tussendoor was hij een jaar (1967/1968) correspondent voor 'Het Parool' in Moskou.
• In 1958 maakte Karel van het Reve een tweede reis naar Rusland. Hij woonde daar het vierde Internationaal Slavistencongres bij. Bij terugkomst wordt hij voor 'Het Parool' geïnterviewd door zijn broer Gerard. Het interview verschijnt op 22-09-1958. In 1961 reist hij voor de derde keer naar Rusland, In 1965 voor de verde keer.
• Karel van het Reve heeft in Amsterdam lang gewoond op Amstel 268, in het pand waar in de dertiger jaren het bureau van de Communistische Partij gevestigd was.
• Karel van het Reve was de eerste die teksten van de Russische dissident Andrej Sacharov Rusland uitsmokkelde. 'Het Parool' had de primeur met deze teksten. Van het Reve mocht daarna (tot 1990) Rusland niet meer in.
• Karel van het Reve heeft twee keer meegespeeld in een film van Theo van Gogh: 'Loos' (1988) en een remake van 'De avonden' (1989).
• Karel van het Reve was in zijn essays een bestrijder van ideeën die volgens hem niet klopten. Daarbij maakte het niet uit van wie of vanuit welke richting die ideeën afkomstig waren (vaak van Freud of Marx).
• Karel van het Reve leed de laatste jaren aan de ziekte van Parkinson en aan dementie.
• Karel was geridderd in de Orde van Oranje Nassau. In de laatste column van 'Luisteraars' schrijft hij hierover dat er een papiertje bijzat waarop stond dat hij verzocht werd de decoratie na zijn dood terug te geven. 'Ik hoop maar dat ik dàt niet vergeet', schreef hij.
• In 2004 werd een plaquette (een straatnaambord met daarop 'K. van het + G.K. (van het) Reve (fam.)' met daarop nog weer bordjes met een aantal jaartallen) geplaatst.

Anderen over Karel van het Reve:

• En voor het overige ben ik van mening dat Karel een prachtige bijdrage heeft geleverd en levert aan het in ere houden van het gezond verstand, op politiek en literair gebied. Helderheid van denken, eenvoud van taalmiddelen, gecombineerd met een trefzekere ironie - dat zijn, voor mij, de kernelementen van zijn veroverend proza. (H.W. Sandberg, Tussen Tsjechov en Wertheim, in Uren met Karel van het Reve, blz. 167)
• Niemand heeft de laatste jaren meer bijgedragen tot de levendigheid van de openbare intellectuele discussie in Nederland dan Karel van het Reve. Onverschrokken gaat hij vele wetenschappen tegelijk te lijf, waarbij hij eigen waardigheid nog minder lijkt te achten dan die van zijn tegenstanders. Hij neemt onveranderlijk een Davidspose aan: schijnbaar argeloos, ongepantserd en slechts gewapend met het slingertje van zijn bedrieglijk eenvoudige stijl en redeneertrant. (Aad Nuis, HP, 20-10-1979)
• Karel van het Reve zet zichzelf en de lezer met een verbluffende virtuositeit telkens weer op het verkeerde been, waardoor we echter wel een nieuwe kijk krijgen op verscheidene zaken. (Martin Ros, HN, 23-05-1987)
• Van het Reve is op zijn best, als hij modieuze denkbeelden te lijf kan gaan. Als hij zich keert tegen wat mensen graag willen denken en bijgevolg voor juist houden. Het is een genoegen hem de halfhartige en verbloemende redeneringen te zien ontleden, waarmee verwerpelijke systemen worden goedgepraat. (G.F.H. Raat, Volkskrant, 05-06-1987)
• Misschien is dit nog het dodelijkst aan deze polemist: zijn zeer opgewekte humeur en zijn schitterende humor. En tegen humor legt bijna alles het af, want hij laat het kronkelkarakter van de rechtste lijn zien. (Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs, blz. 72)
• Karel van het Reve genoot van provoceren. In 1978 hield hij de Huizinga-lezing onder het motto Het raadsel der onleesbaarheid en trapte daarmee veel literatuurcritici en -wetenschappers op de tenen. Hij noemde de literatuurwetenschap 'volkomen nutteloos' en werd al snel bestempeld tot de 'ondeugendste professor van Nederland'. (Menno Schenke, AD, 05-03-1999)
• Karel van het Reve was de veelzijdigste publicist van Nederland (Jan Blokker, Volkskrant, 05-03-1999)
• Bijna een halve eeuw eerder had hij gedicht: 'Wij schrijven het jaar onzes Heren/ 2000, maar moeten veel leren:/ De meerderheid/ Verbeuzelt zijn tijd/ Met vruchteloos redeneren.' Nét niet gehaald! Godverdomme, Karel, en dat in een tijd van oprukkend obscurantisme, waarin wij jouw scepsis en verstand beter dan ooit hadden kunnen gebruiken! (Martin van Amerongen, De Groene Amsterdammer, 06-10-1999)
• Niemand in Nederland schreef zulk helder, nuchter en geestig proza als Karel van het Reve. Literaire en essayistische prestaties vallen moeilijk te vergelijken, maar in veel opzichten toonde de tegendraadse slavist zich de evenknie van de door hem zo bewonderde Elsschot. (Gerry van der List, Elsevier, 23-10-1999)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Karel van het Reve

Bronnen o.a.:

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Vrij Nederland (22-05-1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Theodoor Holman, Karel Zjizn njenoezjnogo tselovjeka (1991)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Algemeen Dagblad (05-03-1999)
• Trouw (06-03-1999)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)