ผู้ถูกล่าม
ภิกษุ ท.! บรรพชิตรูปใด จะเป็นภิกษุหรือภิกษุณีก็ตาม ยังตัดเครื่องล่ามทางใจห้าอย่างให้ ขาดออกไปไม่ได้แล้ว; คืนวันของบรรพชิตรูปนั้น ย่อมผ่านไปโดยหวังได้แต่ความเสื่อมในกุศลธรรมทั้ง หลายอย่างเดียว หาความเจริญมิได้. เครื่องล่ามทางใจห้าอย่างนั้น เป็นอย่างไรเล่า?
ภิกษุท.! ภิกษุในกรณีนี้ ยังเป็นผู้มีความกำหนัด ในกามทั้งหลาย, ยังมีความพอใจ, มีความรัก มี ความกระหาย, มีความเร่าร้อน, มีความทะยานอยาก ในกามทั้งหลาย, ภิกษุใด เป็นดังกล่าวนี้, จิต ของภิกษุนั้น ย่อมไม่น้อมไป เพื่อความเพียรเป็นเครื่องเผากิเลส เพื่อความเพียรทำให้เนือง ๆ เพื่อ ความเพียรอันติดต่อกัน และเพื่อความเพียรอันเป็นหลักมั่นคง. จิตของผู้ใดไม่น้อมไปในความเพียร ดังกล่าวนี้, นั่นแหละเป็นเครื่องล่มทางใจอย่างที่หนึ่ง ซึ่งเธอยังตัดให้ขาดออกไม่ได้
ภิกษุท.! อีกอย่างหนึ่ง, ภิกษุยังเป็นผู้มีความกำหนัดในกาย--ฯลฯ-- นั่นแหละเป็นเครื่องล่าม ทางใจอย่างที่สอง ซึ่งเธอยังตัดให้ขาดออกไม่ได้
ภิกษุท.! อีกอย่างหนึ่ง, ภิกษุยังเป็นผู้มีความกำหนัดในรูป--ฯลฯ-- นั่นแหละเป็นเครื่องล่าม ทางใจอย่างที่สอง ซึ่งเธอยังตัดให้ขาดออกไม่ได้
ภิกษุท.! อีกอย่างหนึ่ง, ภิกษุได้ฉันอาหารเต็มท้องตามประสงค์แล้ว ก็มัวหาความสุขในการหลับ หาความสุขในการเอนกายเล่น หาความสุขในการนอนซบเซาไม่อยากลุกขึ้น--ฯลฯ-- นั้นแหละเป็น เครื่องล่ามทางใจอย่างที่สี่ ซึ่งเธอยังตัดให้ขาดออกไม่ได้
ภิกษุท.! อีกอย่างหนึ่ง, ภิกษุประพฤติพรหมจรรย์ โดยตั้งความปรารถนาเพื่อเป็นเทวดาพวกใด พวกหนึ่ง ว่า "เราจักเป็นเทวดาผู้มีศักดาใหญ่ หรือเป็นเทวดาผู้มีศักดาน้อยชนิดใดชนิดหนึ่ง ด้วยศีลนี้, ด้วยวัตรนี้, ด้วยตบะนี้, หรือด้วยพรหมจรรย์นี้" ดังนี้. ภิกษุใดเป็นดังกล่าวนคี้, จิตของภิกษุนั้นย่อมไม่ น้อมไป เพื่อความเพียรเป็นเครื่องเผากิเลส เพื่อความเพียรทำให้เนือง ๆ เพื่อความเพียนรอันติดต่อกัน และเพื่อความเพียรดันเป็นหลักมั่นคง. จิตของผู้ใดไม่น้อมไป ในความเพียน ดังนี้, นั่นแหละเป็นเครื่อง ล่ามทางใจอย่างที่ห้า ซึ่งเธอยังตัดให้ขาดออกไม่ได้
ภิกษุท.! บรรพชิตรูปใด จะเป็นภิกษุหรือภิกษุณีก็ตาม ยังตัดเครื่องล่ามทางใจห้าอย่างเหล่านี้ให้ ขาดออกไม่ได้แล้ว; คืนวันของบรรพชิตรูปนั้น ยอ่มผ่านไปโดยหวังได้แต่ความเสื่อมในกุศลธรรมทั้ง หลายอย่างเดียว หาความเจริญมิได้; โดยวงกลดก็เล็กแคบเข้า, โดยรัศมีก็เสื่อมลง, โดยขนาดก็หด เล็กลง; ฉันใดก็ฉันนั้นแล.
บาลี พระพุทธภาษิต ทสก. อํ. ๒๔/๑๙/๑๔