เสียงร้องที่ดีที่นิยมกัน
ปกตินกกรงหัวจุกในแต่ละภาคของประเทศไทยจะร้องไม่เหมือนกัน ทั้งสำนวนเพลงและน้ำเสียง ก็เหมือนกับคนนั่นแหละ พูดตามภาษาท้องถิ่นที่ตนเกิดมาได้ทุกๆ คน แต่เมื่อเข้าโรงเรียน เรียนหนังสือ ทางราชการก็ให้ใช้ภาษากลางเพื่อเป็นมาตรฐานเดียวกันทั่วประเทศ แต่นกกรงหัวจุกเมื่อเติบโตในถิ่นใดแล้ว ร้องเพลงท้องถิ่นได้ชัดเจนแล้ว ถึงแม้ว่าเราจะมาฝึกร้องกับนกมาตรฐานที่มีน้ำเสียงและร้องเพลงชัดเจน ก็จะมีผลเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ยกเว้นจะเอาลูกนกหูดำซึ่งยังร้องไม่เป็นมาฝึกจึงจะได้ผลดี เพราะลูกนกจะร้องเพลงตามนกครูฝึกนั่นเอง
เป็นที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่า
ภาคใต้เป็นแห่งแรกที่เริ่มเลี้ยงนกกรงหัวจุกมาตั้งแต่สมัยโบราณ จึงสามารถจัดเอาน้ำเสียง
สำนวนเพลงร้องของนกภาคใต้มาเป็นมาตรฐานได้ แต่ไม่มีใครเคยเขียนเป็นภาษาหนังสือออกมาให้ได้เป็นต้นแบบ
นอกจากจะนิยมเล่น ฟังกันเอง และยึดถือกันต่อๆ มาจนถึงปัจจุบัน ในที่นี้จะขอกล่าวถึงลักษณะเสียงร้องที่เด่นชัดของนกกรงหัวจุก
ซึ่งแบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ
1.
สำนวนเพลงร้อง
นกภาคใต้ดั้งเดิมจะเริ่มคำว่าฉก...ลงท้ายด้วยเลี่ยว
และฉก...ไกว๊หย่อ ส่วนคำกลางก็จะมีหลายรูปแบบ เช่น ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว
ฉก - ฟิก - ฝก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว หรืออาจจะมีคำเบิ้ล เช่น ฉก - ฟิก -
ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว - ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว ในสมัยก่อนนิยมเล่นนกกรงหัวจุกโดยฟังน้ำเสียงและสำนวนเพลงร้องเป็นหลัก
นกกรงหัวจุกที่จัดว่าร้องได้ไพเราะที่สุด และนิยมเล่นหากันในอดีต เรียงตามลำดับต่อไปนี้
1.1
นกกรงหัวจุก บริเวณหัวเขาแดง จังหวัดสงขลา
สำนวนเพลงร้องขึ้นต้นด้วยฉก...ลงท้ายด้วยไกว๊หย่อ
เช่น ฉก - ฟิก - กว่อ - ลิก - ไกว๊ - หย่อ ฉก - ฉก - ฟิก - กว่อ - ลิก - ฉก -
ฟิก - ไกว๊ - หย่อ
1.2
นกกรงหัวจุก อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง
สำนวนเพลงร้องขึ้นต้นด้วยฟิก...ลงท้ายด้วยเลี่ยว
เช่น ฟิก - ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว
1.3
นกกรงหัวจุก จังหวัดกระบี่
สำนวนเพลงร้องขึ้นต้นด้วยฟิก...ลงท้ายด้วยเลี่ยว
เช่น ฟิก - ฟี - ลิก - ฟี - เลี่ยว
ส่วนในปัจจุบัน
นกท้องถิ่นเดิมๆ ที่เคยมีอยู่ในธรรมชาติหาได้ยากมาก ผู้เลี้ยงก็จำเป็นต้องเสาะหาหรือเพราะพันธุ์เอง
เพื่อจะให้ได้นกที่มีลักษณะสวยงามตรงตามมาตรฐานมาเลี้ยง ส่วนมากจะเป็นการซื้อนกที่ร้านค้าเอามาขาย
ไม่ว่าจะเป็นนกจากภาคกลาง ภาคเหนือ หรือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งยังมีนกในธรรมชาติอีกมาก
สำนวนเพลงร้องจึงเปลี่ยนไป
สำนวนเพลงร้องแบ่งตามจำนวนพยางค์ได้ดังนี้
1.
สำนวนสั้น (เพลงสั้น) อาจฟังไม่ไพเราะเท่าที่ควร เพราะเป็นเพลงสั้น 3 - 4
พยางค์ เช่น ฟิก - ฟี - เลี่ยว ฉก - ฟิก - ฟี - เลี่ยว ฟิก - ฟี - กว่อ ฟิก -
ไกว๊ - หย่อ
2.
สำนวนกลาง (เพลงกลาง) ฟังไพเราะเสนาะหูกว่าสำนวนสั้น เพราะเป็นเพลง 5 - 6
พยางค์ เช่น ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว ฉก - ฟิก - กว่อ - ไกว๊ - หย่อ ฟิก
- ฉก - ฟิก - ฟี - เลี่ยว ฟิก - ฉก - ฟิก - ไกว๊ - หย่อ
3.
สำนวนยาว (เพลงยาว) ฟังไพเราะมาก เพราะร้องได้ถึง 7 - 9 พยางค์ ปัจจุบันจะหาฟังได้ค่อนข้างยาก
โดยเฉพาะนกที่ร้องเพลงยาว 7 - 9 พยางค์ และมีน้ำเสียงดีด้วยแล้วยิ่งหาฟังได้ยากยิ่งจริงๆ
เช่น ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว - ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว ฟิก - ฉก
- ฟิก - ฟอ - ลิ - ติ - กว่อ ฟิก - ฉก - ฟิก - ฟอ - ลิก - ฟี้ - เลี่ยว ฟิก -
ฟิก - ฝก - ฟิก - กวอ - ลิ - ติ - กว่อ ฉก - ฟิก - กวอ - ลิก - ไกว๊ - หย่อ ฉก
- ฉก - ฟิก - กวอ - ลิก - ฉก - ฟิก - ไกว๊ - หย่อ
นอกเหนือจากสำนวนเพลงทั้งสามแบบ
ก็มีการร้องเล่นๆ เช่น ควิก - ควิก ฟิด - เฟี่ยว ฉก - ฉก ปิ๊ด - ปิ๊ด ฉก - ฟิก
ซึ่งไม่ถือว่าเป็นการร้องที่มีการนับสำนวน ไม่เป็นเพลง ไม่มีเสียงสูง - ต่ำ และในแต่ละคำไม่ถึง
3 พยางค์
2.
น้ำเสียง
ปกติน้ำเสียงของนกกรงหัวจุกนั้นค่อนข้างจะบรรยายเป็นตัวหนังสือได้ยาก
เนื่องจากต้องอาศัยความชำนาญในการฟังและแยกเยอะเอาเอง ซึ่งถ้าผู้เลี้ยงนกกรงหัวจุกคลุกคลีกับนกเป็นระยะเวลานานพอสมควร
ก็จะสามารถแยกแยะน้ำเสียงของนกภายในบ้านของเราเองได้ เพราะนกแต่ละตัวจะมีน้ำเสียงไม่เหมือนกัน
พอเราชำนาญ เมื่อไปสนามซ้อมหรือสนามแข่ง เราก็ต้องพยายามฟังนกให้ได้มากที่สุด
และพยายามแยกแยะให้ได้ หรือสอบถามผู้รู้ว่า นกตัวที่มีชื่อเสียงดีๆ นั้นชื่ออะไร
น้ำเสียงอย่างไร เพลงกี่จังหวะ และพยายามฟังเสียงจริงๆ จากนกตัวนั้น เราก็จะจดจำรูปแบบเหล่านั้น
และสามารถยึดเป็นแนวทางเพื่อคัดเลือกนกมาเลี้ยงเองได้ภายหลัง
นกที่น้ำเสียงดีจะมีผลมาจากรูปร่างลักษะของนกเองด้วยหลายเปอร์เซ็นต์
กล่าวคือ รูปร่างลำตัวค่อนข้าวยาว หน้าอกใหญ่ (ปอดจะใหญ่ด้วย) ลำคอพองใหญ่ ศีรษะและใบหน้าใหญ่
ส่วนนกที่ตัวเล็ก ช่วงลำตัวสั้น ศีรษะเล็ก เท่าที่ผ่านมาผู้เขียนเคยพบว่า มีนกเสียงดีอยู่บ้าง
แต่น้อยมาก
รูปแบบน้ำเสียง
แบ่งได้เป็น 3 แบบ คือ
1.
เสียงเล็ก โดยทั่วๆ ไป รูปร่างของนกมักจะตัวเล็ก ช่วงสั้น มีลีลาคล่องแคล่ว
กระโดดโลดเต้นตลอดเวลา ร้องมาก เพลงสั้นๆ และไม่ค่อยมีเว้นวรรค แต่ละพยางค์ร้องติดๆ
กัน ฟังไม่ชัดเจน ไม่เน้นจังหวะต้น - ปลาย เช่น ฟิก - ฉก - ฟิก - ติ - เปี๊ยว
2.
เสียงกลาง เป็นเสียงร้องของนกกรงหัวจุกส่วนมากในปัจจุบันซึ่งมีเสียงกลางเต็ม
- กลางไม่เต็ม แยกไปอีกชั้นหนึ่งสำหรับผู้ที่ฟังนกเป็นแล้ว แต่ปกติโดยรวมจะเรียกเป็นนกเสียงกลาง
ซึ่งก็ขึ้นอยู่กับเพลงที่ร้องด้วย มักจะเน้นต้น กลาง หรือปลาย ให้เด่นชัดกว่าคำอื่น
ฟังดูกลมกลืน น้ำเสียงไม่แหบเครือ เช่น ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เลี่ยว ฉก - ฟิก
- กวอ - ลิ - ติ - กว่อ
3.
เสียงใหญ่ ปัจจุบันที่มีน้ำเสียงแบบนี้หาได้ยากมาก ที่เคยพบเห็นมักเป็นนกที่มีรูปร่างลำตัวช่วงยาว
หน้าอกใหญ่ ลำคอพองใหญ่ ศีรษะและใบหน้าใหญ่ รูปร่างสง่างาม เพลงที่ร้องมักเป็นเพลงยาว
มีการเน้นจังหวะปลายดีมาก เช่น ฟิก - ฉก - ฟิก - กวอ - ลิก - ติ - กว่อ ฉก -
ฟิก - กวอ - ลิก - ไกว๊ - หย่อ ฉก - ฉก - ฟิก - ฟอ - ฟี้ - เหลี่ยว จังหวะต้นธรรมดา
เมื่อร้องคำปลายน้ำเสียงมักจะต่ำ ห้าว ทุ้ม เสียงก้องกังวาน เปล่งเสียงออกมาจากลำคอโดยตรง