HILELISTO |
Monata revueto de Hilelista Esperanto-Komunumo |
http://www.oocities.org/hilelista_komunumo |
Numero: 26 | Dato: 1.2.2002 |
Hans Küng
MONDAJ RELIGIOJ -
MONDA PACO - MONDA MORALO
Strukturojn de elementaj etikaj normoj, valoroj kaj grandaj tradicioj kreadis homo mem en tre komplika sociala procedo, enkadre de sia evoluo. Tio signifas ke vivbezonoj ekestigis regulilojn de homa konduto: prioritatojn, konvenciojn, leĝojn, ordonojn, direktivojn kaj morojn - konkretajn etikajn normojn. Tial multon el tio, kion oni anoncas en hebrea Biblio, en Nova Testamento, sed ankaŭ en Korano, do en la kulturoj de semida origino, kiel Diaj ordonoj, do kun Dia autoritato, tion oni povas trovi ankaŭ en la religioj de hinda kaj ĉina origino. Homoj devis tiujn ĉi etikajn normojn ĉiam denove testi, kontroli en diversaj modeloj, oni verkontrolis kaj alproprigadis ilin ofte en la kuro de multaj generacioj. Poste nur venis al la akcepto de tiuj normoj, sed povas okazi, ke se cirkonstancoj ŝanĝigas, iuj normoj fariĝas neaktualaj.
Estas tial hodiaŭ necese serĉi novan socian konsenton, denove prikonsideri ian minimumon de humanaj valoroj, starpunktoj kaj kriterioj. Nur tiel ni povos defendi sin kontraŭ kreskanta perforto. Ni devas peni, ke nia socio, ĉu sur loka, ĉu sur nacia, ĉu sur globala nivelo fariĝu denove humana. Kiel ni trovu por ĉiuj homoj komunan elementan moralon, moralon de homaro, kiu estos valida por ĉiuj kulturoj? Ni bezonas politikon de respondeco, kiu baziĝas sur etika pensado. Samtempe ĝi devas ĉiam demandi pri sekvoj kaj eblecoj de politika agado... En la kunlaboro de nacioj necesas krei novajn, pli justajn strukturojn de monda mastrumado.
Monda moralo ne estas ia nova monda ideologio, nova unueca monda kulturo, kaj entute ne provo pri unueca uniforma eklezio. Estus ridinde se ni penus mondan etoson starigi anstataŭ Torao, Parolo sur la monto, Korano, Bhagavadgita, Budho au Konfuceo. Monda etoso estas elementa, baza konsento pri iuj devontligaj valoroj, nerefuteblaj kriterioj, kiujn konfirmas ĉiuj religiaj kaj etikaj homaj tradicioj, kiujn akceptas ĉu kredantoj, ĉu nekredantoj. Hodiaŭ estas grava ne nur unueca monda organizo, sed ankaŭ unueca monda moralo. En la tempo de globaligo estas necesa globala moralo. Dr. Horst Koehler dum la kunsido de monda banko en Prago diris: 'Globaligo bezonas globalan moralon.'
Ora regulo estas: 'Kion vi ne volas, ke aliaj faru al vi, tion ne faru ankau vi al ili.' Sed krom la ora regulo estas ĉi tie ankoraŭ elementa baza principo de humanismo: Traktu ĉiun homon - viron, virinon, blankulon, nigrulon, riĉulon, malriĉulon, junulon, maljunulon homece, do ne nehomece aŭ eĉ bestie." Li difinis kvar direktivojn:
1. Respondecon por kulturo de
neperforto kaj estimo antau ĉio viva. 'Estimu vivon' - ne
mortigu!
2. Respondecon por kulturo de solidareco kaj justa ekonomia ordo.
'Agu juste!' - ne ŝtelu!
3. Respondecon por kulturo de toleremo kaj vivo en vero. 'Parolu
kaj agu en vero!' - ne mensogu!
4. Respondecon por kulturo de egalrajteco kaj partnereco inter
viro kaj virino. 'Estimu kaj amu vin reciproke!' - ne misuzu
sekssenton!
Preparis Vladmir Nemec surbaze de materialo el slovaka gazeto "Leteroj portempaj kaj supertempaj" (origina - pli ampleksa - artikolo estas publikigita en n-ro 391 de "Cursillo" [Evangelium Heute - Austrio]), parta korekto de la traduko Christian Lavarenne
Bertrand Russell*
Bertrand Russell (1872-1970) estas sendube unu el la plej elstaraj pensuloj, humanistoj, filozofoj de la 20-a jarcento. Li forte influis kulturon de sia lando (Britio) kaj de Okcidenta civlizo entute. Ege respektata intelekta kontribuo de Bertrand Russell surkampe de matematika logiko estis "Principia Mathematica", kiun li skribis kune kun N. A. Whithead.
En filozofio li staris meze inter materiistoj kaj idealistoj,
kaj en socipolitika vivo li konsideris ke ne plej gravas kontraŭstaro
inter (dum lia vivo akre unu al la alia kontraustarantaj)
kapitalismo kaj socialismo, sed inter la industria civilizo kaj
humaneco. La plej grava el inter politikaj volaraĵoj por Russell
estis kiel eble plia libereco de individuo, kun lia kiel eble pli
prudenta kaj kreativa edukado. Tion li vidis kiel antaŭkondiĉon
por spirita nobliĝo de ĉiu homo. Por konservativuloj Russell
estis socialisto, eĉ anarkiisto, por socialistaj radikaloj li
estis burĝa liberpensulo, socialisto-utopiisto, por klerikuloj
li estis morala kaj religia heretikulo.
Rilate religiojn li estis rigora raciisto. Li konsideris ĉiujn
religiojn malveraj. Li estis ateisto. Vere, rilate religiajn
dogmojn, inkluzive la demandon pri ekzisto de Dio, li estis
agnostiko: ekziston de Dio oni, laŭ Russell, povas science nek
konfirmi nek nei. Iujn formojn de persona religieco li traktis
bonvoleme, teologion li malakecptadis kaj religiajn instituciojn
li eĉ akuzadis pro - malutileco. Li ĉesis kredi je Dio estinte
proksimume 15-jara, kaj, diference de L L. Zamenhof, li restis la
nekredanto ĝis la fino de sia vivo. Russell estis profunde
altruismema, li ankaŭ persone vivis laŭ althumanismaj,
altpacifismaj idealoj, estinte proprapersone engaĝiĝinta
kontraŭ la milito en Vietnamo, kontraŭ aplikado de atomaj
bomboj... Li sopiris unu tutmondan registaron, pro kiel eble pli
sukcesa protektado de paco en la mondo.
La ekzemplo de Russell montras ke honesteco, nobleco, moraleco ne
dependas de deklarata persona religieco aŭ ateismeco. Estas en
historio ne unu religiema fiulo, same kiel estis ateismemaj
honestuloj. Estas alia afero ke eĉ la plej fervoraj ateistoj ne
povas nei la unikan spiritan varmon, la unikan spiritan
trankvilecon, la unikan spiritan fortecon kiun religioj donas al
siaj adeptoj. Russel tion ne neis, kaj L. L. Zamenhof tion altege
taksis. (M )
"Bona vivo"
Por ke homo vivu plene bonan vivon, li devas havi edukitecon, amikojn, amon, infanojn (se li ilin volas havi), sufiĉajn enspezojn (por ke homo estu protektita de mizero kaj zorgegoj), bonan sanon kaj laboron (kiu ne estas neinteresa). Kaj ĉio tio diversgrade dependas de la socio, kaj povas esti helpata aŭ malhelpata per politikaj okazintaĵoj.
PENSOJ DE B. RUSSELL
|
*Fonto: B. Rasel NAUKA I RELIGIJA, "Svjetlost" Sarajevo 1976 (elektitajn fragmentojn preparis kaj Esperanten tradukis: Mato pekuljak)
Novaĵoj el Hilelistujo
Per aldona voĉdonado membroj de Hilelista Esperanto-Komunumo elektis kiel la vickunordiganton de HEK s-ron Raymond Brisebois el Kanado kaj decidis ke la 2-a Jarkunveno de HEK okazu la 1-an de septembro 2002 en Interreto.
Aperis 52-paĝa Jarlibro 2002 de HEK enhavanta enkondukan artikolon "De Hilelismo 1901 de L. L. Zamenhof ĝis Hilelista Esperanto-Komunumo 2001", ĉiujn oficialajn materialojn de HEK (Aliĝilon, Statuton, Regularon, Krestomation, Sentencaron, Kantaron, Kalendaron), Liston de hilelistoj, Katalogeton de Esperanto-Retadresoj. La Jarlibro estas mendebla kontraŭ 6 IRK-oj (internaciaj respondkuponoj) laŭ la adreso de redaktanto de "Hilelisto".
En somerumejo-jaktejo Červar-Porat, apud Poreč (Norda Adriatiko, Kroatio) ekfunkcios la unua Hilelista domo. En jaro 2002, laŭ ĵus anoncita provizora programo, la Hilelista domo en Červar-Porat okazigos jenajn Esperanto-aranĝojn: Semajno de Esperanto (16.06-23.06), Semajno de Homaranismo (23.06-30.06), Semajno de Hilelismo (30.06-07.07), Semajno de sir Thomas More (26.08-01.09), Semajno de J. A. Komensky (01.09-08.09), Semajno de L. L. Zamenhof (08.09-15.09). Pli detala provizora programo estas ricevebla de la redaktanto de "Hilelisto".
Materie helpadi HEK-on eblas diversamaniere: per alsendo de mono, per alsendo de IRK-oj, per alsendo de utilaj iloj. Donacantoj estas petataj mencii kiucele estu uzita konkreta donaco: ĉu por anoncado pri HEK en komunikiloj, ĉu por preparado de "Hilelisto", ĉu por dissendado de "Hilelisto" al nepagipovuloj, ĉu por ebligado de partopreno de nepagipovuloj en aranĝoj organizataj de HEK kaj hilelistaj domoj ktp.
El
leteroj al HEK C. G. (Svislando) J. G.
(Israelo) |
|
P. B. (Italio) Hilelistan Esperanto-Kalendaron 2002 mi resendas al miaj ret-amikoj kiel etan simbolon de dezirinda paco. B. F. (Germanio) |
Novaj 16. Zlatko
(Kroatio) 15. "LA GAZETO" (Francio) |
E. M. (Francio) Plenan sukceson por konstrui pacon, justecon, amikecon inter ĉiuj homoj, kaj harmonion kun la Naturo. Multaj samideanoj (interesataj pri hilelismo) hezitas antau ol aliĝi al nia komunumo, ĝis kiam ili trovos sufiĉe da tempo por studi belegajn TTT-paĝojn de HEK. R. C. (Italio) S. A.
(Kolumbio) J. K.
(Ĉeĥio) |
Abono je la reta versio
de HILELISTO estas senpaga. Surpaperigatan version de
HILELISTO eblas aboni kontraŭ 6 IRK por unu jaro.
Abonpetojn, same kiel materialojn por publikigi, sendu al
la redaktanto: Mato Spekuljak, Ostarijska 8, HR-10000 Zagreb, Kroatio; rete mato.spekuljak@zg.tel.hr |