Óôéò 12 Öåâñïõáñßïõ ôïõ 1945 õðïãñÜöçêå ç Óõìöùíßá ôçò ÂÜñêéæáò, ç ïðïßá ðñïÝâëåðå ôïí áöïðëéóìü ôùí áíôáñôéêþí äõíÜìåùí êáé ôçí åîáóöÜëéóç ôçò åëåýèåñçò åêäÞëùóçò ôùí ðïëéôéêþí öñïíçìÜôùí üëùí ôùí ðïëéôþí.
Ôá ðÜèç üìùò Þôáí Þäç ðïëý Ýíôïíá êõñßùò åî áéôßáò ôçò óõìðåñéöïñÜò ôçò áñéóôåñÜò êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôçò êáôï÷Þò. Áðü ôï 1942 ïé åëåã÷üìåíåò áðü ôï ÊÊÅ ïñãáíþóåéò åß÷áí áñ÷ßóåé ôéò åðéèÝóåéò åíáíôßïí ôùí ìç êïììïõíéóôéêþí áíôéóôáóéáêþí ïìÜäùí üóï êáé åíáíôßïí ìåìïíùìÝíùí ðïëéôþí. Ç Üãñéá ôñïìïêñáôßá ðïõ åîáðÝëõóáí ïé ïñãáíþóåéò áõôÝò óôçí åðáñ÷ßá üðïõ åß÷áí ôçí ïõóéáóôéêÞ äéáêõâÝñíçóç ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò êáôï÷Þò ðñïêÜëåóå ôåñÜóôéá Ýíôáóç ôùí ðáèþí. Ôï Ê.Ê.Å. áðü ôéò ðñþôåò çìÝñåò ôçò êáôï÷Þò åß÷å óáí óôü÷ï íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôéò áíôéóôáóéáêÝò ïñãáíþóåéò ðïõ èá Þëåã÷å åíáíôßïí ôùí «ôáîéêþí» ôïõ å÷èñþí þóôå íá áðïêôÞóåé ôçí åîïõóßá üôáí èá åñ÷üôáí ç áðåëåõèÝñùóç. Áñ÷éêÜ óôü÷åõóå ôéò õðüëïéðåò ðáôñéùôéêÝò/áíôéóôáóéáêÝò ïñãáíþóåéò åíáíôßïí ôùí ïðïßùí åðéôÝèçêå êáé ôéò äéÜëõóå. Áêïëïýèùò ìåôÝöåñå ôçí ôñïìïêñáôßá ìÝóá óôá ÷ùñéÜ êáé ôéò ðüëåéò åêôåëþíôáò ôïõò ðïëéôéêïýò áíôéðÜëïõò ôçò áñéóôåñÜò êáé õðï÷ñåþíïíôáò ôïõò êáôïßêïõò ôçò õðáßèñïõ óå âßáéá óôñáôïëïãßá Þ «öïñïëïãþíôáò» ôïõò. Áðü ôï 1943 êáé ìåôÜ ïé ïñãáíþóåéò ðïõ åëåã÷üôáí áðü ôï Ê.Ê.Å. êáôÜöåñáí íá åëÝãîïõí êáé ôá äßêôõá äéáöõãÞò ðñïò ôçí Ì. ÁíáôïëÞ ìå áðïôÝëåóìá íá áðïêôÞóïõí êáé ôïí Ýëåã÷ï ìåãÜëïõ ôìÞìáôïò ôïõ óôñáôïý óôçí Ì. ÁíáôïëÞ. Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò åìðüäéóáí ¸ëëçíåò áîéùìáôéêïýò êáé ðïëßôåò ðïõ Þôáí «äåîéïß» íá äñáðåôåýóïõí óôçí Ì. ÁíáôïëÞ êáé ôïõò ðáñÝäùóáí óôéò ÃåñìáíéêÝò áñ÷Ýò êáôï÷Þò. Ôá ãåãïíüôá ôïõ Äåêåìâñßïõ ôïõ 1944 ìåôÝöåñáí áðëÜ ôçí ßäéá ôñïìïêñáôßá óôçí ÁèÞíá êáé ôïí ÐåéñáéÜ. Ôáõôü÷ñïíá ïé ìáæéêÝò åêôåëÝóåéò ðïõ Ýêáíáí ïé åëåã÷üìåíåò áðü ôï ÊÊÅ ïñãáíþóåéò, åíáíôßïí Üïðëùí ðïëéôþí õðïóôçñéêôþí ôçò áóôéêÞò äçìïêñáôßáò, êáôÜ ôá ÄåêåìâñéáíÜ Ýäùóáí óôçí êõâÝñíçóç êáé ôéò áðïäåßîåéò ðïõ ÷ñåéáæüôáí þóôå íá áíôéóôáèåß äõíáìéêÜ.
Óýìöùíá ìå ôçí Üðïøç ôïõ Ê.Ê.Å., ôïí ðñþôï ÷ñüíï ìåôÜ
ôçí õðïãñáöÞ ôçò Óõìöùíßáò ôçò ÂÜñêéæáò åß÷å åîáðïëõèåß, áðü áíôåêäéêïýìåíïõò ïðáäïýò ôçò äåîéÜò, ôñïìïêñáôßá, åíáíôßïí
ôùí ïðáäþí ôïõ ìå áðïôÝëåóìá ÷ßëéïõò ðåñßðïõ íåêñïýò, ôñïìïêñáôéêÝò åíÝñãåéåò,
åðéäñïìÝò óå ôõðïãñáöåßá ê.á. Ïé áñéèìïß åßíáé õðåñâïëéêïß êáé âÝâáéá ôï ÊÊÅ
äåí áíáöÝñåé ôßðïôå ãéá ôéò áíôßóôïé÷åò åêôåëÝóåéò ôùí «äåîéþí», ðïõ óõíÝ÷éæå
íá êÜíåé ç Ï.Ð.Ë.Á. (ïñãáíùóç ðñïóôáóéáò
ëáéêùí áãùíéóôùí) ìå áìåßùôç Ýíôáóç.
Óôéò 10 Äåêåìâñßïõ 1945 ï õðïõñãüò Äéêáéïóýíçò, Ê. ÑÝíôçò, áíáêïßíùóå, üôé ç äéêáéïóýíç åß÷å áóêÞóåé äßùîç (Þ
åñåõíïýóå) åíáíôßïí 80.000 ðåñßðïõ ïðáäþí ôçò áñéóôåñÜò, ãéá óïâáñÜ åãêëÞìáôá
(êõñßùò öüíïõò, âéáóìïýò êáé åìðñçóìïýò) ðïõ äéÝðñáîáí åíáíôßïí ÅëëÞíùí ðïëéôþí
êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôçò êáôï÷Þò, áðü ôïõò ïðïßïõò 40.000 âñßóêïíôáí óôéò öõëáêÝò,
ùò õðüäéêïé Þ êáôÜäéêïé, åíþ õðÞñ÷áí åêêñåìåßò êáé Üëëåò 48.000 äéêïãñáößåò.
ÁíÜëïãïò Þôáí ï áñéèìüò ôùí õðïäßêùí óõíåñãáôþí ôùí Ãåñìáíþí êáôÜ ôçí äéÜñêåéá
ôçò êáôï÷Þò.
Ç êõâÝñíçóç üóï êáé áí ôï Þèåëå äåí åß÷å ôéò
áðáñáßôçôåò äõíÜìåéò ãéá íá åìðïäßóåé ôçí äñÜóç ôùí óõììïñéþí ôüóï ôçò äåîéÜò
üóï êáé ôçò áñéóôåñÜò. Óôéò 12
Öåâñïõáñßïõ ôïõ 1946 ç 2ç
ÏëïìÝëåéá ôïõ ÊÊÅ áðïöÜóéóå ôçí áðï÷Þ áðü ôéò åêëïãÝò êáé ðñïóáíáôïëßóèçêå ðñïò
ôçí Ýíïðëç äñÜóç, ÷ùñßò üìùò áðü üôé öáßíåôáé íá Ý÷åé óõãêåêñéìÝíï ó÷Ýäéï
åðé÷åéñÞóåùí. ÂÝâáéá åß÷áí ãßíåé ïé áðáñáßôçôåò ðñïåôïéìáóßåò üðùò ãéá
ðáñÜäåéãìá ç ìç ðáñÜäïóç ôïõ ìåãáëýôåñïõ
ìÝñïõò ôïõ ïðëéóìïý êáé ôùí åöïäßùí ôïõ ÅËÁÓ óýìöùíá ìå ôçí óõìöùíßá ôçò
ÂÜñêéæáò. Éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ åðéôõ÷ßá ãéá ôï ÊÊÅ Þôáí ç ìç ðáñÜäïóç üëïõ
ó÷åäüí ôïõ âáñÝùò ïðëéóìïý (üëìïé, ðõñïâüëá, áíôéáñìáôéêÜ, íÜñêåò êëð.) ï
ïðïßïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá áñãüôåñá êáôÜ ôçí Ôñßôç öÜóç ôïõ
åìöõëßïõ ðïëÝìïõ. Ôï ãåãïíüò üìùò ðùò ç êõâÝñíçóç ðñüëáâå êáé åêôüðéóå
ðñïëçðôéêÜ ôïõò óôñáôéùôéêïýò çãÝôåò ôïõ, óôÝñçóå áðü ôï ÊÊÅ ôçí äõíáôüôçôá íá
Ý÷åé Ýíá óïâáñü ó÷Ýäéï åðé÷åéñÞóåùí.
Ç ðåñßïäïò ôïõ Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ, ÷áñáêôçñßæåôáé áðü
ìéêñÝò ìÜ÷åò, ÷ôõðÞìáôá åíôõðùóéáóìïý êáé ðñïóùñéíÝò êáôáëÞøåéò ìåãÜëùí ðüëåùí
áðü ôïõò áíôÜñôåò. Ôáõôü÷ñïíá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá ðïõ
åðéêñÜôçóå óôç ÷þñá, üôáí áêüìç Þôáí áâÝâáéç ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ. Ïé ÁããëïáìåñéêÜíïé,
ðßåæáí Ýíôïíá ôá áóôéêÜ êüììáôá þóôå íá õðÜñ÷ïõí êõâåñíÞóåéò ôïõ êÝíôñïõ êáé
ü÷é ôçò äåîéÜò, åíþ åìðüäéæáí ôçí êõâåñíçôéêÞ ðáñÜôáîç áðü ôçí åöáñìïãÞ ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí åíáíôßïí ôùí ïðáäþí ôçò ÁñéóôåñÜò. Åßíáé ðñáãìáôéêÜ áîéïóçìåßùôï ôï ãåãïíüò ðùò åíþ
ïé ïðáäïß ôïõ ÊÊÅ Ýðáéñíáí åíôïëÝò íá âãïõí «óôï âïõíü» ãéá íá åíéó÷ýóïõí ôéò
äõíÜìåéò ôïõ Ä.Ó.Å. ç çãåóßá ôïõ ÊÊÅ áðïëÜìâáíå ôçí
íïìéìüôçôá óôçí ÁèÞíá, áðü üðïõ êáé êáôÜóôñùíå ôá ó÷Ýäéá ôçò ãéá ôçí êáôÜëçøç
ôçò åîïõóßáò. Åðßóçò áîßæåé íá áíáöåñèåß ôï ãåãïíüò ðùò óå ïëüêëçñï ôïí Åìöýëéï
ðüëåìï äåí êõñÞ÷èçêå óôñáôéùôéêüò íüìïò, ïýôå
áóêÞèçêå ëïãïêñéóßá óôéò åöçìåñßäåò. ÌÝ÷ñé ôéò áñ÷Ýò ôïõ 1948 ôï åðßóçìï üñãáíï
ôïõ Ê.Ê.Å. ï «ÑéæïóðÜóôçò» êõêëïöïñïýóå åëåýèåñá, ìç ëïãïêñéíüìåíïò
êáé ðñïðáãáíäßæïíôáò ôéò íßêåò ôïõ Ä.Ó.Å.
Ç óõìðåñéöïñÜ áõôÞ ôùí ¢ããëùí, üóï êáé ôùí Áìåñéêáíþí
åîçãåßôáé áðü ôï ãåãïíüò ðùò åíþ ïé êõâåñíÞóåéò ôùí ÷ùñþí áõôþí Þèåëáí íá
õðïóôçñßîïõí ôçí õðüèåóç ôçò áóôéêÞò äçìïêñáôßáò óôçí ÅëëÜäá, ôá ìÝóá ìáæéêÞò
åíçìÝñùóçò áëëÜ êáé áñêåôïß ìåìïíùìÝíïé áîéùìáôïý÷ïé óôéò ÷þñåò áõôÝò äåí
Ýêñõâáí ôçí óõìðÜèåéá ôïõò êáé õðïóôÞñéæáí ìå êÜèå ôñüðï ôïõò áñéóôåñïýò
áíôÜñôåò, åßôå ëüãù éäåïëïãßáò åßôå óå áíôéðáñÜèåóç ìå ôçí äåîéÜ ãéá ôçí ïðïßá ç áñéóôåñÞ ðñïðáãÜíäá ôïõò åß÷å
ðåßóåé üôé ôáõôéæüôáí ìå ôïõò ìÝ÷ñé ðñüóöáôá åèíéêïóïóéáëéóôÝò å÷èñïýò.
Ïé áîéùìáôéêïß ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý ðïëëÝò öïñÝò
ðáñáðïíÝèçêáí, ü÷é áâÜóéìá, üôé ïé Âñåôáíïß áîéùìáôéêïß åßôå ôïõò ðñïìÞèåõáí ìå
áêáôÜëëçëï ïðëéóìü, åßôå åðÝìåíáí óå ëáíèáóìÝíåò ôáêôéêÝò ïé ïðïßåò ïäçãïýóáí
óå Þôôá óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò. Åê ôùí õóôÝñùí ç ôáêôéêÞ ôùí óõãêåêñéìÝíùí
Âñåôáíþí áîéùìáôïý÷ùí óõíäÝèçêå ìå ôçí ïìÜäá ôïõ Cambridge, ôùí Âñåôáíþí äçëáäÞ êáôáóêüðùí
ðïõ äñïýóáí ãéá ëïãáñéáóìü ôçò ÓïâéåôéêÞò Ýíùóçò. Ç êáôÜóôáóç Üëëáîå áñãüôåñá
üôáí ïé ÇíùìÝíåò ðïëéôåßåò áíÝëáâáí ôïí ñüëï ôçò ðñïóôÜôéäáò äýíáìçò ÷ùñßò üìùò
íá ðÜøïõí åíôåëþò ôá ðáñÜðïíá. Ãéá ðáñÜäåéãìá ïé ðéëüôïé ôçò ÅëëçíéêÞò
ÂáóéëéêÞò Áåñïðïñßáò ðáñáðïíéüôáí áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ ðïëÝìïõ üôé õðï÷ñåùíüôáí íá
åêôåëïýí áðïóôïëÝò âïìâáñäéóìïý ìå ôá áêáôÜëëçëá spitfire ôá ïðïßá Þôáí öôéáãìÝíá ìüíï ãéá
áíá÷áßôéóç/êáôáäßùîç êáé ü÷é ãéá õðïóôÞñéîç äõíÜìåùí åäÜöïõò. Ïé Âñåôáíïß
óýìâïõëïé ü÷é ìüíï äåí ðñïìÞèåõóáí ôçí Å.Â.Á.
(ÅËËÇÍÉÊÇ ÂÁÓÉËÉÊÇ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ) ìå âïìâáñäéóôéêÜ êáèÝôïõ åöïñìÞóåùò ôá ïðïßá
÷ñåéáæüôáí áëëÜ êáé æÞôçóáí íá ôïõò åðéóôñáöïýí ôá ëßãá âïìâáñäéóôéêÜ Baltimore ðïõ åß÷áí äáíåßóåé óôçí Å.Â.Á. üóï áõôÞ åðé÷åéñïýóå óôçí Áßãõðôï. ÔåëéêÜ ç Å.Â.Á, ðÞñå áðü ôéò ÇíùìÝíåò ðïëéôåßåò 16 âïìâáñäéóôéêÜ
êáèÝôïõ åöïñìÞóåùò Helldiver äýï
ìÞíåò ðñéí ôçí ëÞîç ôùí åðé÷åéñÞóåùí ôï
êáëïêáßñé ôïõ 1949. ÐñïêåéìÝíïõ íá áíôáðïêñéèåß óôéò áíÜãêåò ôïõ Óôñáôïý ç Å.Â.Á. åß÷å áíáãêáóèåß íá ìåôáôñÝøåé óå âïìâáñäéóôéêÜ ôéò
ãíùóôÝò "Íôáêüôåò" ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí åîõðíÜäá ôùí ôå÷íéêþí ôçò ãéá
íá êáëýøåé ôçí Üñíçóç ôùí ¢ããëùí.
ÌåôÜ ôá ÄåêåìâñéáíÜ ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ ðáñáéôÞèçêå êáé ôçí
ðñùèõðïõñãßá áíÝëáâáí äéáäï÷éêÜ ï óôñáôçãüò ÐëáóôÞñáò, ï íáýáñ÷ïò Ð. Âïýëãáñçò
êáé ï ÈåìéóôïêëÞò Óïöïýëçò. Óôéò 25 Íïåìâñßïõ 1945
ðáñáéôÞèçêå êáé ï ÁíôéâáóéëÝáò, áñ÷éåðßóêïðïò Äáìáóêçíüò ï ïðïßïò èåþñçóå üôé
Ýëçîå ï ñüëïò ôïõ. Óôéò 9 Ìáñôßïõ 1946, ðáñáéôÞèçêå ï Áíôéðñüåäñïò ôçò
êõâÝñíçóçò Ãåþñãéïò ÊáöáíôÜñçò êáé 11 õðïõñãïß, ìåôÜ ôçí Üñíçóç ôïõ Óïöïýëç ãéá áíáâïëÞ ôùí åêëïãþí êáé óôéò 31 Ìáñôßïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ïé
ðñþôåò ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç âïõëåõôéêÝò åêëïãÝò. Ôï ÊÊÅ æÞôçóå áðü ôïõò
ïðáäïýò ôïõ íá áðÝ÷ïõí áðü ôéò åêëïãÝò ìå ôï
åðé÷åßñçìá üôé ç åðéêñáôïýóá êáôÜóôáóç äåí êáôï÷ýñùíå ôï áäéÜâëçôï. Ç
êßíçóç áõôÞ Þôáí áñêåôÜ Ýîõðíç êáé åß÷å óáí óêïðü íá åìöáíßóåé ôçí äýíáìç ôïõ
ìåãáëýôåñç ìéá ðïõ ïé åêëïãéêïß êáôÜëïãïé äåí åß÷áí åíçìåñùèåß ìå ôïõò íåêñïýò
ôçò ðåñéüäïõ 1935 – 1946 êáé Ýôóé üëïé ïé íåêñïß èá öáéíüôáí óáí õðïóôçñéêôÝò
ôçò áðï÷Þò. Ôáõôü÷ñïíá
ôá âïõíÜ åß÷áí «ãåìßóåé» áðü «ïìÜäåò äçìïêñáôéêþí Ýíïðëùí êáôáäéùêüìåíùí
áãùíéóôþí», ïé ïðïßåò óõãêñïôïýíôáí âáèìéáßá óå ïñãáíùìÝíç óôñáôéùôéêÞ äýíáìç,
õðü ôçí åðïðôåßá Ýìðåéñùí áîéùìáôéêþí ôïõ ÅËÁÓ ðïõ Ýóôåëíå ôï ÊÊÅ åíþ óå ðïëëÝò
ðåñéðôþóåéò áñéóôåñÝò óõììïñßåò áöáéñïýóáí ôá åêëïãéêÜ
âéâëéÜñéá ðïëéôéêþí ôïõò áíôéðÜëùí, þóôå íá ìç ìðïñïýí íá øçößóïõí. Óôéò
åêëïãÝò ðñþôï Þñèå ôï äåîéü Ëáúêü Êüììá ôïõ Óô. ÃïíáôÜ
ðïõ ðÞñå 609.000 øÞöïõò êáé 205 Ýäñåò, êáé áêïëïýèçóå ç êåíôñþá ÅÐÅ (Ó.
ÂåíéæÝëïò, Ã. ÐáðáíäñÝïõ, Ð. Êáíåëëüðïõëïò) ìå 213.000 øÞöïõò êáé 68 Ýäñåò, ôï
Êüììá ôùí ÖéëåëåõèÝñùí ôïõ Èåì. Óïöïýëç
ìå 200.000 øÞöïõò êáé 48 Ýäñåò êáé ôï Åèíéêü Êüììá ôïõ Í. ÆÝñâá 65.000 øÞöïõò
êáé 20 Ýäñåò. Óôéò 4 Áðñéëßïõ, ó÷çìáôßóèçêå êõâÝñíçóç êïéíÞò áðïäï÷Þò ôïõ Ð. Ðïõëßôóá, ï ïðïßïò óýíôïìá
ðáñáéôÞèçêå êáé áíÝëáâå ï Êùí. ÔóáëäÜñçò.
Ôá îçìåñþìáôá ôçò 31 Ìáñôßïõ çìÝñáò ôùí åêëïãþí,
Ýíïðëïé êïììïõíéóôÝò åðåôÝèçóáí åíáíôßïí ôïõ Óôáèìïý ×ùñïöõëáêÞò óôï Ëéôü÷ùñï
êáé ìåôÜ áðü ïëéãüùñç ìÜ÷ç åîüíôùóáí üëïõò ôïõò ÷ùñïöýëáêåò êáé ôïõò ëßãïõò
óôñáôéþôåò ôçò öñïõñÜò ôïõ åêëïãéêïý êÝíôñïõ êáé Ýêáøáí ôïí Óôáèìü ÷ùñïöõëáêÞò.
Éäéáßôåñç åíôýðùóç ðñïîÝíçóå ç áöÞãçóç ôïõ ìïíáäéêïý äéáóùèÝíôïò ÷ùñïöýëáêá ðïõ
åßðå üôé ïé áíôÜñôåò åêôÝëåóáí åðß ôüðïõ üëïõò ôïõò ôñáõìáôéóìÝíïõò ÷ùñïöýëáêåò
ðïõ Ýðåóáí óôá ÷Ýñéá ôïõò. Ï çãÝôçò ôïõ ÊÊÅ Æá÷áñéÜäçò, óå Üñèñï ôïõ óôïí «ÑéæïóðÜóôç» åêèåßáóå ôçí
åðßèåóç õðïãñáììßæïíôáò ôïí ðñïåéäïðïéçôéêü ôçò ÷áñáêôÞñá.
Óå
óõíÝíôåõîç ôïõ ðïõ äçìïóéåýèçêå ôï 2006 óôçí åöçìåñßäá «ÊáèçìåñéíÞ» Ï Í. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ ÷ùñïöýëáêáò ðïõ Þôáí ï
ìïíáäéêüò ðïõ åðÝæçóå áðü ôï áðüóðáóìá áöçãåßôáé:
«Ëáâáìå åíôïëÞ íá ìåôáâïýìå äÝêá
÷ùñïöýëáêåò óôï Ëéôü÷ùñï ãéá åíßó÷õóç óôéò åêëïãÝò ôïõ ôïðéêïý óôáèìïý ôçò
×ùñïöõëáêÞò. Ï óôáèìüò Þôáí óôçí ðëáôåßá åíþ åìåßò óôñáôùíéóôÞêáìå ó’ Ýíá
äéþñïöï ðáëéü êôßñéï óå áðüóôáóç ðåíôáêïóßùí ðåñßðïõ ìÝôñùí. ÖôÜóáìå âñáäÜêé. Ç
åðßèåóç Üñ÷éóå ãýñù óôéò 10.30. Óêüôùóáí ðñþôá ôïí óêïðü êáé Üñ÷éóáí íá
ãáæþíïõí ôï êôßñéï. ÁñðÜîáìå ôá üðëá êáé ðéÜóáìå ôá ðáñÜèõñá. Ïé óõììïñßôåò
÷ôýðçóáí ôáõôü÷ñïíá êáé óôï êôßñéï ôïõ (Áóôõíïìéêïý) ôìÞìáôïò ðïõ ôï öñïõñïýóáí
7 - 8 ÷ùñïöýëáêåò áëëÜ êáé ôïí óôñáôéùôéêü ïõëáìü ðïõ áðïôåëåßôï
áðü ï÷ôþ óôñáôéþôåò. Áðü ôï ôìÞìá ÷ùñïöõëáêÞò äåí óêïôþèçêå êáíåßò. Áðü ôïí
ïõëáìü óêïôþèçêáí ôñåéò, ïé Üëëïé äéÝöõãáí. Ôç æçìéÜ ôçí Ýðáèå ôï áðüóðáóìá.
Ãýñù óôá ìåóÜíõ÷ôá Üñ÷éóáí íá ìáò ðåôïýí áðü ôá
ðáñÜèõñá öéÜëåò ìå âåíæßíç. Ïé óöáßñåò Ýðåöôáí óáí ÷áëÜæé. ÊáôÜ ôéò 4 ôï ðñùß
ðÝôáîáí ìéá öéÜëç óôï éóüãåéï, üðïõ æïýóå ìéá ãñéÜ ìå ôçí êüñç ôçò êáé ôï
êôßñéï ëáìðÜäéáóå. Ç ãñéÜ óêïôþèçêå, ç êüñç âãÞêå ôñáõìáôéóìÝíç. Ôüôå âñåèÞêáìå
óôï äßëçììá, Þ èá êáéãüìáóôáí æùíôáíïß Þ èá ðñïóðáèïýóáìå íá âãïýìå áðü ôá
ðáñÜèõñá ìå êßíäõíï íá óêïôùèïýìå. Áðïöáóßóáìå ôï äåýôåñï. Ïé ôñåéò ôñáõìáôßåò
ìáò äåí ðñüëáâáí êáé êÜçêáí ìÝóá æùíôáíïß. Ïé Üëëïé ðçäÞîáìå áðü ôá ðáñÜèõñá
êáé ôñáõìáôéóôÞêáìå âáñéÜ. Êáèþò âñéóêüìáóôáí áíÞìðïñïé óôï Ýäáöïò, Þñèå Ýíáò
óõììïñßôçò êáé Ýäùóå óå üëïõò ìáò ôç ÷áñéóôéêÞ âïëÞ. Åãþ óôÜèçêá
ôõ÷åñüò. Ëüãù ôïõ üôé Þôáí íý÷ôá, ç óöáßñá ìå ðÝôõ÷å îõóôÜ óôï êåöÜëé. Åìåéíá åêåß áêßíçôïò. Ìüëéò áðïìáêñýíèçêáí, åðéóôñáôåýïíôáò
üóåò äõíÜìåéò ìïõ åß÷áí áðïìåßíåé ðÞäçîá ðÜíù áðü ôá ðôþìáôá êáé ðåñðÜôçóá ðñïò
ôï óôáèìü üðïõ óõíÜíôçóá Ýíá ãÝñïíôá êáé ìå ìÜæåøå».
Óôçí ßäéá óõíÝíôåõîç
Ï ÈáíÜóçò Ðáðáèáíáóßïõ, Ëéôï÷ùñéíüò,
ìÝëïò ôïõ ÅÁÌ, ðïõ ðÞñå ìÝñïò óôç ìÜ÷ç ùò óýíäåóìïò, áíáöÝñåé üôé åíçìåñþèçêå
ãéá ôçí åðé÷åßñçóç äýï ìÝñåò íùñßôåñá üôáí ï ôïðéêüò êïììáôéêüò õðåýèõíïò ôïõ æÞôçóå
íá ìåôáöÝñåé ôç íý÷ôá ìå ôç âÜñêá “äýï ößëïõò”, áðü ôçí ÐëÜêá Ëéôï÷þñïõ óôçí Êáôåñéíüóêáëá. Ïôáí ìåôÜ ôçí åêôÝëåóç ôçò áðïóôïëÞò ðïõ ôïõ áíáôÝèçêå åðÝóôñåøå
óôï Ëéôü÷ùñï êáé óõíÜíôçóå ôïí êïììáôéêü õðåýèõíï ãéá íá ôïí åíçìåñþóåé åêåßíïò
“áðüøå èá ôïõ âÜëïõìå öùôéÜ”. ÐñÜãìáôé, ôï âñÜäõ Ýãéíå óõãêÝíôñùóç Ýîù áðü ôï
÷ùñéü. Åêåß, óôç óõãêÝíôñùóç, ðñéí ôçí åðßèåóç åßäå ãéá ðñþôç öïñÜ ôïí ÕøçëÜíôç
.
Óôéò 5 Éïõíßïõ áíôáñôéêÝò ïìÜäåò êáëõðôüìåíåò ðßóù áðü
ãõíáßêåò ôçò ðåñéï÷Þò åðåôÝèçóáí åíáíôßïí åíüò ëü÷ïõ ôïõ óôñáôïý, ðïõ Ýäñåõå
óôçí ÐïíôïêåñáóéÜ Êéëêßò êáé ôïí äéÝëõóáí.
Óýìöùíá
ìå ôï ÊÊÅ ìåôÜ ôéò åêëïãÝò åíôÜèçêå ç äñÜóç ôùí áêñïäåîéþí ðáñáêñáôéêþí óôçí
ýðáéèñï, åíþ ôáõôü÷ñïíá Ýêáíáí ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò ïìÜäåò áñéóôåñþí åíüðëùí óôá ÐéÝñéá, ôï Âüúï, ôá ×Üóéá, ôïí ¼ëõìðï, ôçí ¹ðåéñï êáé ôç Ñïýìåëç. Ôï ÊÊÅ
éó÷õñßæåôáé ðùò ðñüêåéôáé ãéá "êáôáäéùêüìåíïõò áãùíéóôÝò". Ôï ãåãïíüò
åßíáé ðùò óôçí 2ç ÏëïìÝëåéá ôïõ åß÷å Þäç áðïöáóßóåé ðñéí 3 ìÞíåò ôïí
ðñïóáíáôïëéóìü ðñïò ôçí Ýíïðëç äñÜóç êáé ôï ãåãïíüò ðùò ç ìç ðáñÜäïóç ôïõ
ïðëéóìïý (êõñßùò ôïõ âáñÝùò) Ýäåé÷íå üôé Þäç áðü ôï 1945 åôïéìáæüôáí ãéá ôïí
ôñßôï ãýñï. Ôïí Áðñßëéï ôïõ 1946 ï
Ãåí. ÃñáììáôÝáò ôïõ ÊÊÅ Í. Æá÷áñéÜäçò åðéóêÝöèçêå ôïí Ãê.
Äçìçôñüö óôç Óüöéá êáé üðùò öáßíåôáé áðü Ýêèåóç ðïõ
Ýóôåéëå ï Äçìçôñüö óôçí Ìüó÷á óôéò 26/4/1946, æÞôçóå
ôçí äçìéïõñãßá óå Ãéïõãêïóëáâßá, Áëâáíßá êáé Âïõëãáñßá êÝíôñùí åêðáßäåõóçò
8.000 óôåëå÷þí, áîéùìáôéêþí êáé ìá÷çôþí, åíßó÷õóç ìå ðïëåìéêü õëéêü ìÝóù
Ãéïõãêïóëáâßáò ôùí äõíÜìåùí ôïõ ÊÊÅ, ïñãÜíùóç óôá ìåãÜëá êÝíôñá ôùí âáëêáíéêþí
÷ùñþí êáé ôùí ÷ùñþí ôçò Åõñþðçò êÝíôñùí ðëçñïöüñçóçò êáé âïÞèåéáò ãéá ôçí
ÅëëÜäá êáé ôÝëïò ôçí áðïóôïëÞ ôõðïãñáöéêþí ìç÷áíþí êáé ÷áñôéïý.
Ïé óõíå÷åßò åðéèÝóåéò ôùí áíôáñôéêþí ïìÜäùí óôçí
ýðáéèñï, ðñïêÜëåóáí ìåãÜëç áíçóõ÷ßá óôïí ðëçèõóìü. Óôéò 17 Éïõíßïõ øçößóôçêå áðü ôçí ÂïõëÞ ôï Ã` ØÞöéóìá "Ðåñß
åêôÜêôùí ìÝôñùí", ðïõ ðñïÝâëåðå ôçí ðïéíÞ ôïõ èáíÜôïõ "êáôÜ ôùí åðéâïõëåõïìÝíùí ôçí äçìïóßáí ôÜîéí êáé ôçí áêåñáéüôçôá ôïõ êñÜôïõò" êáé ïñßóèçêå ç
äçìéïõñãßá Ýêôáêôùí óôñáôïäéêåßùí. Óôéò 16 Éïõëßïõ Ýãéíáí äýï åêôåëÝóåéò, ïé ðñþôåò,
óôçí Èåóóáëïíßêç.
Óôéò 14 Áõãïýóôïõ äïëïöïíÞèçêå
óôçí
Èåóóáëßá áðü óõììïñßá ôçò
äåîéÜò, ï äçìïóéïãñÜöïò ôïõ
"ÑéæïóðÜóôç" Êþóôáò ÂéäÜëçò, ï ïðïßïò Þôáí
áðåóôáëìÝíïò ôïõ ÊÊÅ ãéá íá ìåôáöÝñåé ïäçãßåò óôéò áíôáñôéêÝò ïìÜäåò êáé ôéò
êïììáôéêÝò ïñãáíþóåéò ôéò ðåñéï÷Þò. Ôçí ßäéá åðï÷Þ äïëïöïíïýíôáé óôçí ÁèÞíá
óôåëÝ÷ç ôçò äåîéÜò ïñãÜíùóçò ×, áðü ôçí Ï.Ð.Ë.Á.
Ôçí 1ç Óåðôåìâñßïõ Ýãéíå äçìïøÞöéóìá ãéá ôçí
åðéóôñïöÞ ôçò ìïíáñ÷ßáò. Ç äñÜóç ôùí áñéóôåñþí óõììïñéþí åß÷å óõóðåéñþóåé ôïí
áóôéêü êüóìï õðÝñ ôçò Âáóéëåßáò ôï áðïôÝëåóìá Þôáí 68,3% õðÝñ ôçò âáóéëåßáò, ìéá
ðïõ áêüìç êáé áêñáéöíåßò Âåíéæåëéêïß øÞöéóáí õðÝñ ôçò
Âáóéëåßáò èåùñþíôáò üôé Ýôóé áðïìáêñýíïõí ôïí êïììïõíéóôéêü êßíäõíï. ¸ôóé, ï
Ãåþñãéïò ï ´ åðÝóôñåøå óôçí ÅëëÜäá óôéò 26 Óåðôåìâñßïõ 1946.
Ï îÝíïò ðáñÜãïíôáò ðßåæå ãéá óõóðåßñùóç ôùí áóôþí
ðïëéôéêþí êáé ðñïôéìïýóå êõâåñíÞóåéò ôïõ êÝíôñïõ þóôå íá ìçí õðÜñ÷ïõí áíôéäñÜóåéò
ôçò áíôéðïëßôåõóçò óôéò Ç.Ð.Á. êáé óôçí Ì.Âñåôáííßá. ¸ôóé óôéò 27 Éáíïõáñßïõ
ôïõ 1947 «ðáñáéôÞèçêå» ç êõâÝñíçóç ÔóáëäÜñç êáé ïñêßóôçêå êõâÝñíçóç ìå ôç
óõììåôï÷Þ üëùí ôùí ðïëéôéêþí êïììÜôùí ôçò ôüôå ÂïõëÞò. Ðñùèõðïõñãüò ïñêßóôçêå ï
ôñáðåæßôçò Ä. ÌÜîéìïò, ìå áíôéðñïÝäñïõò ôïõò Ê. ÔóáëäÜñç êáé Ó. ÂåíéæÝëï. Ï Ã.
ÐáðáíäñÝïõ áíÝëáâå ôï õðïõñãåßï Åóùôåñéêþí, ï Óô. ÃïíáôÜò
ôï Äçìïóßùí ¸ñãùí, ï Ð. Êáíåëëüðïõëïò ôï Íáõôéêþí êáé ï Í. ÆÝñâáò ôï Äçìïóßáò
ÔÜîåùò.
Óôéò 15 Öåâñïõáñßïõ 1947 ï õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ôçò Ì.
Âñåôáíßáò, áíáêïßíùóå ôçí áðï÷þñçóç ôùí
âñåôáíéêþí óôñáôåõìÜôùí áðü ôçí ÅëëÜäá, åíþ ìßá åâäïìÜäá ìåôÜ, áíáêïéíþèçêå üôé
ëüãù ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ðïõ ìÜóôéæå ôç ÷þñá ôïõ, èá óôáìáôïýóå ìåôÜ ôéò 31
Ìáñôßïõ ç âñåôáíéêÞ âïÞèåéá ðñïò ôçí ÅëëÜäá. Ó÷åäüí ôáõôü÷ñïíá, ï Áìåñéêáíüò
ðñüåäñïò ×Üñõ Ôñïýìáí
áíÞããåéëå ôï "Äüãìá Ôñïýìáí" ãéá ôçí
ÅëëÜäá, ìå ôï ïðïßï ÷ïñçãïýíôáí 341 åêáô. äïëÜñéá ùò óôñáôéùôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ
âïÞèåéá ðñïò ôçí ÅëëÜäá êáé 59 åêáô. äïëÜñéá ðñïò ôçí Ôïõñêßá. Ç áíáêïßíùóç ôïõ
äüãìáôïò áõôïý, Ýãéíå ìåôÜ áðü åðßóçìï áßôçìá ôçò åëëçíéêÞò êõâÝñíçóçò ðñïò ôéò
ÇÐÁ ãéá Ýíôáîç ôçò óôçí ìåôáðïëåìéêÞ âïÞèåéá ôùí Ç.Ð.Á. ðñïò ôçí êáôåóôñáììÝíç
Åõñþðç.
Ôïí Áðñßëéï ôïõ 1947 ðÝèáíå ï âáóéëéÜò Ãåþñãéïò Â` êáé
áíÝâçêå óôï èñüíï ï áäåëöüò ôïõ Ðáýëïò. Ïé ÁìåñéêáíéêÞ êõâÝñíçóç, ðïõ Þôáí
äõóáñåóôçìÝíç áðü ôçí áðïôõ÷ßá ôùí åêêáèáñéóôéêþí åðé÷åéñÞóåùí ôïõ êõâåñíçôéêïý
óôñáôïý åíáíôßïí ôïõ ÄÓÅ êáé åðåéäÞ üðùò
ðñïáíáöÝñèçêå ðéåæüôáí áðü ôá ìÝóá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò ôá ïðïßá óôéò Ç.Ð.Á. äåí
Ýêñõâáí ôçí óõìðÜèåéá ôïõò ãéá ôïõò áñéóôåñïýò áíôÜñôåò, æÞôçóáí ôïí ó÷çìáôéóìü
äéåõñõìÝíçò êõâÝñíçóçò, ìå ôç óõììåôï÷Þ êáé ôïõ È. Óïöïýëç,
áñ÷çãïý ôïõ êüììáôïò ôùí ÖéëåëåõèÝñùí. ¸ôóé óôéò 23 Áõãïýóôïõ ðáñáéôÞèçêå ç
êõâÝñíçóç, ï Ê. ÔóáëäÜñçò ó÷çìÜôéóå ðñïóùñéíÞ êõâÝñíçóç ôïõ Ëáúêïý Êüììáôïò êáé
óôéò 7 Óåðôåìâñßïõ 1947, áêïëïõèþíôáò ôçí ÁìåñéêáíéêÞ åíôïëÞ, ïñêßóèçêå
óõììá÷éêÞ êõâÝñíçóç, ìå 10 Öéëåëåýèåñïõò êáé 14 Ëáúêïýò õðïõñãïýò, ìå
ðñùèõðïõñãü ôïí È. Óïöïýëç êáé áíôéðñüåäñï êáé
õðïõñãü Åîùôåñéêþí ôïí Ê. ÔóáëäÜñç.
Óôéò 20 Ìáñôßïõ
äïëïöïíÞèçêå óôç Èåóóáëïíßêç ï ÃéÜííçò ÆÝâãïò,
çãåôéêü óôÝëå÷ïò ôïõ ÊÊÅ. Ï ÆÝâãïò âñéóêüôáí óôçí Èåóóáëïíßêç, åðéêåöáëÞò
áíôéðñïóùðåßáò ôïõ ÊÊÅ (ôï ïðïßï Þôáí áêüìç íüìéìï ðáñÜ ôï üôé äéåîÞãáãå Ýíïðëï
áãþíá), ãéá íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôï Ýñãï ôçò äéåèíïýò ÅðéôñïðÞò ôïõ ÏÇÅ, ðïõ,
äéåñåõíïýóå ôçí êáôÜóôáóç óôçí ýðáéèñï êáé ôï åÜí ïé üìïñåò ÷þñåò åíßó÷õáí ôïõò
áíôÜñôåò ôïõ ÄÓÅ.
Äïëïöüíïò Þôáí ï ×ñÞóôïò ÂëÜ÷ïò, ãíùóôüò áñéóôåñüò
êñåïðþëçò áðü ôéò ÓÝññåò, ìáæß ìå äýï Üëëá Üôïìá. Ï äñÜóôçò ðõñïâüëçóå áðü ðïëý
êïíôÜ, ôÝóóåñåéò öïñÝò ôïí ÆÝâãï êáé ôñÜðçêå óå öõãÞ áëëÜ
êáôáäéþ÷èçêå êáé óõíåëÞöèç.
Ï öéëïêõâåñíçôéêüò Ôýðïò ðáñïõóßáóå ôï Ýãêëçìá, óáí áíôåêäßêçóç,
åêìåôáëëåõüìåíïò ôï ãåãïíüò ðùò ï äïëïöüíïò åß÷å êÜíåé, ãéá Ýíá äéÜóôçìá, óôï
óôñáôüðåäï ôùí êáôáäéùêüìåíùí êïììïõíéóôþí, óôï Ìðïýëêåò
ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò êáé üðïõ åß÷å õðïóôåß äéÜöïñåò ôáðåéíþóåéò êáé áõôüò êáé ç
óýæõãïò ôïõ. ¸íáò üìùò áðü ôçí ðáñÝá ôùí äïëïöüíùí ï Íßêïò Óéäçñüðïõëïò,
êáôÞããåéëå, üôé ç äïëïöïíßá ïñãáíþèçêå áðü "åèíéêüöñïíåò ïñãáíþóåéò".
Ç Üðïøç ôçò êõâåñíçôéêÞò ðáñÜôáîçò Þôáí ðùò ïé áðïêáëýøåéò ôïõ Óéäçñüðïõëïõ üðùò êáé ç óõììåôï÷Þ ôïõ óôçí åêôÝëåóç Þôáí
êáèïäçãïýìåíåò áðü ôï ÊÊÅ, åíþ ôáõôü÷ñïíá Þôáí êáé îåêáèÜñéóìá ëïãáñéáóìþí ìÝóá
óôï ÊÊÅ.
Óôéò 20 Ìáñôßïõ, Üñ÷éóáí
ïé ðñþôåò ìåãÜëåò åêêáèáñéóôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò ôïõ óôñáôïý êáôÜ ôùí áíôáñôþí óôç
Ñïýìåëç, óôçí Ðßíäï, óôïí ¼ëõìðï êáé ôçí ÁíáôïëéêÞ Ìáêåäïíßá êáé ÈñÜêç. Ôçí
ðåñßïäï åêåßíç ïé Ýíïðëåò äõíÜìåéò äéÝèåôáí 183.500 Üíäñåò (óôñáôüò 120.000,
÷ùñïöõëáêÞ 30.000, áåñïðïñßá 5.500, íáõôéêü 13.000 êáé áóôõíïìßá ðüëåùí 8.000),
åíþ ï ÄÓÅ ("Äçìïêñáôéêüò Óôñáôüò ÅëëÜäáò")
ðåñßðïõ 40.000 åíåñãïýò áíôÜñôåò êáé ðïëëïýò óõíåñãÜôåò êáé ðëçñïöïñéïäüôåò,
ìÝóá óôéò ðüëåéò êáé ôá ìåôüðéóèåí ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý.
Óôéò 27 Éïõíßïõ, óôï
óõíÝäñéï ôïõ Ãáëëéêïý Êïììïõíéóôéêïý Êüììáôïò, óôï Óôñáóâïýñãï ôï ÊÊÅ áíáêïßíùóå, ôç äçìéïõñãßá
"ÐñïóùñéíÞò ÄçìïêñáôéêÞò ÊõâÝñíçóçò" óôá âïõíÜ. ÔåëéêÜ ï ó÷çìáôéóìüò
ôçò ÐÄÊ Ýãéíå ôçí ðáñáìïíÞ ôùí ×ñéóôïõãÝííùí ìå
"ðñùèõðïõñãü" ôï ÌÜñêï ÂáöåéÜäç.
Óôéò 7
Óåðôåìâñßïõ ïñêßóôçêå íÝá êõâÝñíçóç ìå ðñùèõðïõñãü ôïí ÈåìéóôïêëÞ Óïöïýëç. Ðñþôç ôçò åíÝñãåéá ç áíáóôïëÞ ôùí åêôåëÝóåùí ãéá
Ýíá ìÞíá êáé ç ÷ïñÞãçóç áìíçóôåßáò óå ðåñßðôùóç ðïõ
ïé áíôÜñôåò êáôÝèåôáí ôá üðëá. Ôï ÊÊÅ ôï ïðïßï Þôáí áêüìç íüìéìï, áñíÞèçêå. Óôéò
áñ÷Ýò Óåðôåìâñßïõ, ç 3ç ÏëïìÝëåéá åíÝêñéíå ôçí åöáñìïãÞ ôïõ ó÷Ýäéïõ "Ëßìíåò" ðïõ ðñïÝâëåðå ôçí êáôÜëçøç ôçò
ÊïæÜíçò êáèþò êáé ôçí åîáðüëõóç åðéèÝóåùí åíáíôßïí ìåãÜëùí ðüëåùí.
Óôéò 17 Ïêôùâñßïõ, ç
êõâÝñíçóç áðáãüñåõóå ôç óõíÝ÷éóç Ýêäïóçò ôùí áñéóôåñþí åöçìåñßäùí ðáñÜ ôçí áìåñéêáíéêÞ
ðïëéôéêÞ ðßåóç ãéá ôï áíôßèåôï. Óôéò 24 Äåêåìâñßïõ 1947 áíáêïéíþèçêå áðü ôï «ñÜäéï
Ìüó÷á» ï ó÷çìáôéóìüò "ÐñïóùñéíÞò
ÄçìïêñáôéêÞò ÊõâÝñíçóçò", áðü çãåôéêÜ óôåëÝ÷ç ôïõ ÊÊÅ ìå ðñüåäñï, ôïí ôüôå
áñ÷çãü ôïõ ÄÓÅ, ÌÜñêï ÂáöåéÜäç. Ôçí åðïìÝíç çìÝñá ïé áíôÜñôåò åêìåôáëëåõüìåíïé ôçí áñãßá ôùí ×ñéóôïõãÝííùí, ðñïóðÜèçóáí ìå
ìßá ìåãÜëçò êëßìáêáò åðßèåóç íá êáôáëÜâïõí ôçí Êüíéôóá, þóôå ç «êõâÝñíçóç ôïõ
âïõíïý» íá áðïêôÞóåé ìßá Ýäñá. Ïé áñêåôÜ áóèåíÝóôåñåò êõâåñíçôéêÝò äõíÜìåéò ðïõ
õðåñÜóðéæáí ôçí ðüëç ðïëÝìçóáí ìå çñùéóìü êáôïñèþíïíôáò íá áíá÷áéôßóïõí ôéò
óõíå÷åßò åðéèÝóåéò ôïõ ÄÓÅ ï ïðïßïò åãêáôÝëåéøå ôéò
ðñïóðÜèåéåò üôáí óôéò 31 Äåêåìâñßïõ Ýöèáóáí åðéôÝëïõò åíéó÷ýóåéò êáé ï êáéñüò
åðÝôñåøå óôçí áåñïðïñßá íá äñÜóåé.
Åí ôù ìåôáîý õóôåñá áðü ôï
"äüãìá Ôñïýìáí", ðïõ óõíïäåýôçêå êáé áðü ôï
"Ó÷Ýäéï ÌÜñóáë", óôá ôÝëç ôïõ 1947, Üñ÷éóå
ï åîïðëéóìüò ôïõ óôñáôïý áðü ôéò ÇÐÁ, ìå óýã÷ñïíá üðëá, áåñïðëÜíá, ôáíê êáé
Üëëï õëéêü.
Óôéò 8 Éáíïõáñßïõ ôïõ 1948 ç êõâÝñíçóç Óïöïýëç-ÔóáëäÜñç
Ýèåóå åêôüò íüìïõ ôï ÊÊÅ, ôï ÅÁÌ êáé ôçí "ÅèíéêÞ Áëëçëåããýç" ìå âÜóç
ôï íüìï 509/47 "Ðåñß ðñïóôáóßáò ôïõ êïéíùíéêïý êáèåóôþôïò".
Óôéò 9 Öåâñïõáñßïõ, äýíáìç 150 ðåñßðïõ áíôáñôþí ìå
åðéêåöáëÞò ôïí Íßêï Ôñéáíôáöýëëïõ äéåßóäõóå Ýöèáóå ìå äéáäï÷éêÝò íõ÷ôåñéíÝò
ðïñåßåò óôï ÄåñâÝíé óå áðüóôáóç 8 ÷éëéïìÝôñùí áðü ôç Èåóóáëïíßêç êáé Ýñéîå «óôá
ôõöëÜ» åíáíôßïí ôçò ðüëçò ìåñéêÜ âëÞìáôá, ðñïêáëþíôáò ìéêñïðáíéêü êáé óýã÷õóç
óôéò áñ÷Ýò êáé óôïõò êáôïßêïõò. Ï
êáíïíéïâïëéóìüò ôçò Èåóóáëïíßêçò êýñéï óêïðü åß÷å ôçí ðñïðáãáíäéóôéêÞ
åêìåôÜëëåõóç, êáé ü÷é ÷ôõðÞóåé ôéò ìïíÜäåò ôïõ óôñáôïý ðïõ âñéóêüôáí
óôñáôïðåäåõìÝíåò óôçí ðüëç. Ôüóï ï áñéèìüò, ôï äéáìÝôñçìá ôùí âëçìÜôùí, áëëÜ
êáé ç áäõíáìßá óêüðåõóçò õðÞñ÷å ðåñßðôùóç
íá ðñïêáëÝóïõí êáôáóôñïöÝò óå óõãêåêñéìÝíïõò óôü÷ïõò.
Ï åíôõðùóéáóìüò èá åß÷å åðéôý÷åé áðüëõôá, åÜí ïé áíôÜñôåò êáôüñèùíáí
íá åîáöáíéóèïýí ìáæß ìå ôï ðõñïâüëï ôïõò. ¼ìùò ï óôñáôüò åíÞñãçóå ðïëý ãñÞãïñá,
ðñüëáâå ôïõò áíôÜñôåò ôïõò áé÷ìáëþôéóå êáé ôïõò ìåôÝöåñå èñéáìâåõôéêÜ óôç
Èåóóáëïíßêç, ìáæß ìå ôï ðõñïâüëï ôïõò.
Óôéò 12
Öåâñïõáñßïõ ôï õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Áìýíçò, ýóôåñá áðü Ýêèåóç ôïõ Ã` Óþìáôïò
Óôñáôïý Èåóóáëïíßêçò, áíáêïßíùóå, üôé: "Ôï ðõñïâüëï Þôáíå ãåñìáíéêü
ïñåéâáôéêü ôýðïõ Óêüíåñ ôùí 7,5 ÷ëó.
ÔïðïèåôÞèçêå óôçí ðåñéï÷Þ ËåìðÝô êïíôÜ óôïí áìáîùôü
äñüìï ËáãêáäÜ -Èåóóáëïíßêçò êáé Ýâáëå êáôÜ ôçò Èåóóáëïíßêçò áðü áðüóôáóç 3 ÷ëì., áðü ôéò 2.30 Ýùò 3.30 óôéò 10 Öåâñïõáñßïõ. 40 âëÞìáôá
Ýðåóáí ìÝóá óôçí ðüëç… Åéò ôç èÝóç ôïõ ðõñïâüëïõ âñÝèçêáí 20 êÜëõêåò êáé ìéá
ïâßäá. ÂñÝèçêáí áêüìá ï êéëëßâáíôáò êáé ïé 2 ôñï÷ïß ôïõ ðõñïâüëïõ. Ï óùëÞíáò äå
âñÝèçêå".
Ôï áìåñéêáíéêü ðñáêôïñåßï united press, óýìöùíá ìå äçìïóßåõìá ôïõ
"Äåëôßïõ ÅéäÞóåùí" ôïõ ÄÓÅ ôçò 13çò
Öåâñïõáñßïõ 1948, áíáêïßíùóå: "Ç åðßèåóç áõôÞ Þôáí ç ôïëìçñüôåñç áð'
üóåò åß÷áí êÜìåé ïé áíôÜñôåò. Ïé áíôÜñôåò ðïõ åðåôÝèçêáí
Þôáí 150 êáé åß÷áí 18 ìåôáãùãéêÜ æþá. Óýìöùíá ìå ðëçñïöïñßåò ôïõ ßäéïõ
ðñáêôïñåßïõ, ïé áíôÜñôåò Ýâáëáí áðü ôá íïôéïäõôéêÜ ôçò Èåóóáëïíßêçò, åíþ Üëëá
ôìÞìáôá áíáôßíáîáí ìéá ãÝöõñá âïñåéïäõôéêÜ ôçò Èåóóáëïíßêçò ãéá íá åìðïäßóïõí
ôçí êßíçóç ôïõ ìïíáñ÷ïöáóéóôéêïý óôñáôïý êáé íá îåãåëÜóïõí ôïõò ìïíáñ÷ïöáóßóôåò
ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôåýèõíóç ôçò äéáöõãÞò ôïõò. ¸îé ÷éëéüìåôñá íïôéïáíáôïëéêÜ ôçò
Èåóóáëïíßêçò êáôáññßöèçêå Ýíá áåñïðëÜíï ÓðéôöÜéåñ,
ðïõ ðÞãå ãéá êáôáäßùîç ôùí áíôáñôþí êáé Ýíá Üëëï âëÞèçêå óôá öôåñÜ".
Ç
áíáêïßíùóç ôïõ áìåñéêáíéêïý ðñáêôïñåßïõ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ôçò íïïôñïðßáò ôùí
áìåñéêáíéêþí ìÝóùí ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò ôá ïðïßá ÷ùñßò Ýëåã÷ï õéïèåôïýóáí üëåò
ôéò áðüøåéò, áêüìç êáé ôçí öñáóåïëïãßá, ôùí áñéóôåñþí áíôáñôþí ôïõò ïðïßïõò
Ýâëåðáí ìå óõìðÜèåéá åíþ Ýøá÷íáí íá âñïõí êáé ôï ìéêñüôåñï áôüðçìá ôçò
êõâåñíçôéêÞò ðëåõñÜò ãéá íá ôá ðñïâÜëëïõí, áêüìç êáé åÜí ïé êáôáããåëßåò äåí åõóôáèïýóáí. Óôçí óõãêåêñéìÝíç áíáêïßíùóç ôïõ united press ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ïñïëïãßá
ôùí áñéóôåñþí (ðåñé ìïíáñ÷ïöáóéóôþí)
êáé õéïèåôïýíôáé Üêñéôá ôá ðåñé êáôáñßøåùò
áåñïðëÜíùí.
ÁíÜëïãç åìðåéñßá ìåôáöÝñåé óôï âéâëßï ôïõ «ÁÍÁÌÍÇÓÅÉÓ» ï
Ã.Ìüäçò ãíùóôüò õðïõñãüò ôïõ ÂåíéæÝëïõ.
Óôéò 24 Öåâñïõáñßïõ Þñèå óôçí
ÁèÞíá ï óôñáôçãüò Âáí Öëçô, äéïéêçôÞò ôçò
ÁìåñéêáíéêÞò ÓôñáôéùôéêÞò ÓõìâïõëåõôéêÞò êáé ÐñïãñáììáôéêÞò ÏìÜäáò, ãéá íá
âïçèÞóåé ôéò êõâåñíçôéêÝò äõíÜìåéò óôéò åðé÷åéñÞóåéò åíáíôßïí ôùí áíôáñôþí.
Óôéò 2 Ìáñôßïõ Üñ÷éóáí
åêêáèáñéóôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò ôïõ óôñáôïý áðü ôç ÌïõñãêÜíá
ôçò Çðåßñïõ, ÷ùñßò ìåãÜëç åðéôõ÷ßá, åíþ áíÜëïãç ôý÷ç åß÷å êáé ôï ó÷Ýäéï
"×áñáõãÞ" ãéá ôï îåêáèÜñéóìá ôùí áíôáñôþí áðü ôç ÓôåñåÜ êáé óôç
óõíÝ÷åéá ôï ÷ôýðçìÜ ôïõò óôï ÃñÜììï, üðïõ âñéóêüôáí ïé êýñéåò
äõíÜìåéò ôïõ ÄÓÅ.
Óå áíôßðïéíá ãéá ôçí äïëïöïíßá
ôïõ Æåýãïõ ôçí 1ç ÌáÀïõ äïëïöïíÞèçêå
óôçí ÁèÞíá, ðïõ óõíÝðåóå íá åßíáé ÌåãÜëï ÓÜââáôï, ôçí
þñá ðïõ Ýâãáéíå áðü ôçí åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ Êáñýôóç, ï
õðïõñãüò Äéêáéïóýíçò ×ñÞóôïò ËáäÜò. Áðü ôïõò ðåñáóôéêïýò, óõíåëÞöèç ï 22÷ñüíïò
ÅõóôñÜôéïò ÌïõôóïãéÜííçò, ï ïðïßïò öïñþíôáò ãéá
ðáñáðëÜíçóç óôïëÞ óìçíßôç, Ýñéîå ÷åéñïâïìâßäá êáé ôñáõìÜôéóå èáíÜóéìá ôïí
õðïõñãü.
Ç äïëïöïíéêÞ åðßèåóç, ðñïêÜëåóå óõãêßíçóç êáé
áðïôñïðéáóìü óôçí åëëçíéêÞ êáé ôç äéåèíÞ êïéíÞ ãíþìç êáé êõâåñíçôéêÞ êñßóç óôçí
ÁèÞíá. Óå áíôßðïéíá ãéá ôç äïëïöïíßá ôïõ õðïõñãïý ×ñÞóôïõ ËáäÜ, åêôåëÝóôçêáí
ôçí ôñßôç ìÝñá ôïõ ÐÜó÷á, 154 ïðáäïß ôïõ ÊÊÅ Þäç êáôáäéêáóìÝíïé óå èÜíáôï, áðü
Êáêïõñãéïäéêåßá ãéá åãêëÞìáôá ðïõ åß÷áí äéáðñÜîåé åíáíôßïí áìÜ÷ùí ðïëéôþí. Ï
ßäéïò ï äñÜóôçò äåí åêôåëÝóôçêå, ãéáôß Ýäåéîå "ìåôáìÝëåéá" êáé
óõíåñãÜóôçêå ìå ôéò áñ÷Ýò, êáôáäßäïíôáò ðïëëïýò áðü ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ.
Ôéò åðüìåíåò çìÝñåò óôéò 16 ÌáÀïõ ôïõ 1948 Ýãéíå ìßá
áêüìç äïëïöïíßá, ðïõ ðñïêÜëåóå êáé äéåèíåßò ðåñéðëïêÝò. ¹ôáí ç äïëïöïíßá ôïõ
Áìåñéêáíïý äçìïóéïãñÜöïõ Ôæïñôæ Ðïëê, áðåóôáëìÝíïõ
ôïõ ñáäéïöùíéêïý äéêôýïõ CBS. ôï ðôþìá ôïõ Ðïëê âñÝèçêå íá åðéðëÝåé óôï èáëÜóóéï ÷þñï ôçò Èåóóáëïíßêçò
êáé ãñÞãïñá ðéóôïðïéÞèçêå üôé åðñüêåéôï ðåñß äïëïöïíßáò.
Ï Áìåñéêáíüò äçìïóéïãñÜöïò åß÷å öôÜóåé óôéò 9 ÌáÀïõ ìå
óêïðü íá óõíáíôçèåß ìå ôïí áñ÷çãü ôùí áíôáñôþí ÌÜñêï ÂáöåéÜäç, ãéá ìßá
óõíÝíôåõîç. Ï ðñùèõðïõñãüò, ÈåìéóôïêëÞò Óïöïýëçò,
äÞëùóå üôé «áðïôåëåß æÞôçìá ôéìÞò äéÜ ôçí ÅëëÜäá ç ôá÷åßá áíáêÜëõøéò
ôùí äñáóôþí êáé ôùí áéôßùí ôïõ áðïôñüðáéïõ ôïýôïõ åãêëÞìáôïò ……ç êõâÝñíçóéò èÝëåé êáôáâÜëåé ðÜóáí ðñïóðÜèåéáí ðñïò áíÜêáëõøéí ôùí
äïëïöüíùí êáé ôçí áìåßëéêôïí áõôþí ôéìùñßáí».
Ç ÅéäéêÞ ÁóöÜëåéá Èåóóáëïíßêçò, äÞëùóå üôé ôçí åõèýíç ãéá
ôçí äïëïöïíßá åß÷áí ôá óôåëÝ÷ç ôïõ ÊÊÅ ÁäÜì Ìïõæåíßäçò
êáé ÂáããÝëçò ÂáóâáíÜò. Áíôßèåôá ôï Êïììïõíéóôéêü
Êüììá, äÞëùóå üôé "ï Ðïëê äïëïöïíÞèçêå áðü ôïõò
åãêëçìáôßåò ôçò ÅéäéêÞò ÁóöÜëåéáò Èåóóáëïíßêçò, ãéá íá ìçí Ýñèåé óôçí Åëåýèåñç
ÅëëÜäá êáé ãéá íá áðïäïèåß ç äïëïöïíßá ôïõ óôïõò äçìïêñáôéêïýò".
Ç áìåñéêáíéêÞ êïéíÞ ãíþìç êáé ïé äçìïóéïãñÜöïé óôéò
ÇÐÁ, ðßåæáí éäéáßôåñá ãéá ôçí åýñåóç ôùí åíü÷ùí. Ôï ÊÊÅ äÞëùóå üôé ï ìåí Ìïõæåíßäçò åß÷å óêïôùèåß ìåñéêïýò ìÞíåò ðñéí ôç äïëïöïíßá,
ï äå ÂáóâáíÜò âñéóêüôáí åêáôïíôÜäåò ÷éëéüìåôñá ìáêñéÜ
áðü ôç Èåóóáëïíßêç. ¸ôóé, ç áíÜêñéóç êáôåõèýíèçêå ðñïò ôïí äçìïóéïãñÜöï ôçò
åöçìåñßäáò "Ìáêåäïíßá" Ãñçãüñç Óôáêôüðïõëïõ"
ï ïðïßïò èá ´âïçèïýóå ôïí ðüëê
íá Ýëèåé óå áðáöÞ ìå ôïõò áíôÜñôåò. Ôïí Áýãïõóôï ôïõ
1948, ï Óôáêôüðïõëïò óõíåëÞöèç êáé ïìïëüãçóå.
Óýìöùíá
ìå íåüôåñåò áðüøåéò ðïõ äéáôõðþèçêáí, ôïí Ôæïñôæ Ðïëê
ßóùò äïëïöüíçóå ï ¢ããëïò ðñÜêôïñáò ôçò intelligence service, ÑÜíôáë
Êüïõôò, ï ïðïßïò êáé õðçñåôïýóå ùò ðñüîåíïò ôçò Ì.
Âñåôáíßáò óôç Èåóóáëïíßêç, åíþ Üëëïé åñåõíçôÝò (Ðüëåìïò, äéåßóäõóç êáé
ðñïðáãÜíäá, ôïõ Ö. Ïéêïíïìßäç) äåß÷íïõí ðñïò ôçí
êáôåýèõíóç ôïõ óôñáôéùôéêïý áêïëïýèïõ ôçò ðñåóâåßáò ôùí ÇÐÁ óôçí ÁèÞíá,
óõíôáãìáôÜñ÷çò, Harvey Smith.
Óôéò 14 Éïõíßïõ Üñ÷éóå ç
åöáñìïãÞ ôïõ ó÷åäßïõ "Êïñùíßò".
¸ãéíáí óêëçñÝò ìÜ÷åò óôç Âüñåéá Ðßíäï, üðïõ ï óôñáôüò åß÷å óïâáñÝò áðþëåéåò,
åíþ ïé áíôÜñôåò êáôÜöåñáí íá äéáöýãïõí ðñïò ôï Âßôóé. ÌåôÜ ôçí Üñíçóç ôïõ Ôßôï
íá õðáêïýåé áðüëõôá ôçò åíôïëÝò ôïõ ÓôÜëéí óôéò 28 Éïõíßïõ 1948 ç Ãéïõãêïóëáâßá
äéþ÷èçêå áðü ôçí "Êïìéíöüñì".
¸ôóé Üëëáîå êáé ç óôÜóç ôçò
ãéïõãêïóëáâéêÞò çãåóßáò Ýíáíôé ôïõ åëëçíéêïý áíôÜñôéêïõ.
Ôïí ÍïÝìâñéï ôïõ 1948 ï õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ôùí ÇÐÁ,
óôñáôçãüò ÌÜñóáë,
Ýöôáóå óôçí ÁèÞíá êáé æÞôçóå êáé ðÜëé ôïí ó÷çìáôéóìü íÝáò åõñåßáò
áíôéðñïóùðåõôéêÞò êõâÝñíçóçò áð' üëá ôá êüììáôá, ãéá ôçí ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ
áíôéìåôþðéóç ôïõ ÄÓÅ. ÊÜôù áðü ôï âÜñïò êáé ôùí
óôñáôéùôéêþí áðïôõ÷éþí óôï Âßôóé, ç êõâÝñíçóç ðáñáéôÞèçêå êáé óôéò 12 Íïåìâñßïõ
ïñêßóôçêå îáíÜ ðñùèõðïõñãüò ï È. Óïöïýëçò, ÷ùñßò üìùò
ôçí óõììåôï÷Þ ôùí ÐáðáíäñÝïõ, ÂåíéæÝëïõ êáé Êáíåëëüðïõëïõ. Ç êõâÝñíçóç áõôÞ äåí
Üíôåîå ðïëý. Ïé Áìåñéêáíïß ðßåæáí Ýíôïíá ãéá ìåãáëýôåñç óõììåôï÷Þ êåíôñþùí êáé
áíôéâáóéëéêþí õðïõñãþí. ¸ôóé óôéò 19 Éáíïõáñßïõ 1948, õðÝñãçñïò È. Óïöïýëçò, ó÷çìÜôéóå íÝá êõâÝñíçóç, óôçí ïðïßá ðÞñáí ìÝñïò,
åêôüò ôïõ Ê. ÔóáëäÜñç, êáé ïé Ó. ÂåíéæÝëïò, Ã. ÐáðáíäñÝïõ êáé Ð. Êáíåëëüðïõëïò.
Åðßóçò, ïé Óðýñïò Ìáñêåæßíçò, Ê. ÊáñáìáíëÞò, Óô. Óôåöáíüðïõëïò, Ê. ÔóÜôóïò, ÅõÜã. ÁâÝñùö êáé Üëëïé ðïëéôéêïß ðáñÜãïíôåò. Áñ÷éóôñÜôçãïò
ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìåùí äéïñßóôçêå ï ÁëÝîáíäñïò ÐáðÜãïò.
Óôéò 19 Äåêåìâñßïõ ìðÞêå
óå åöáñìïãÞ ôï ó÷Ýäéï "ÐåñéóôåñÜ" ãéá ôçí åêêáèÜñéóç ôçò
ÐåëïðïííÞóïõ. Óôçí åêóôñáôåßá ç ïðïßá Þôáí áðüëõôá åðéôõ÷çìÝíç ðÞñáí ìÝñïò
44.000 Üíäñåò ôïõ óôñáôïý ìå äéïéêçôÞ ôïí óôñáôçãü Ôóáêáëþôï.
Ç Ðåëïðüííçóïò åêêáèáñßóôçêå ðëÞñùò êáé ïñéóôéêÜ áðü ôá ôåëåõôáßá õðïëåßììáôá
ôùí áíôáñôéêþí ïìÜäùí, åíþ ôï íáõôéêü äåí åðÝôñåøå ôçí äéåßóäõóç íÝùí áíôáñôþí
áðü ôçí ÓôåñåÜ ÅëëÜäá.
Ôçí ßäéá åðï÷Þ åêäçëþèçêå óýãêñïõóç
áíÜìåóá óôïí Æá÷áñéÜäç êáé ôïí ÂáöåéÜäç êáé ôï Ðïëéôéêü Ãñáöåßï ôïõ ÊÊÅ
êáèáßñåóå ôïí ÂáöåéÜäç áðü ðñùèõðïõñãü ôçò «êõâÝñíçóçò ôïõ âïõíïý» êáé áñ÷çãü ôïõ
ÄÓÅ, êáé äéÝãñáøå áðü ôï êüììá ôïí óôñáôçãü ÌÜñêï
êáôçãïñþíôáò ôïí ãéá "áíôéêïììáôéêÞ, öñáîéïíéóôéêÞ äñáóôçñéüôçôá".
Óôá ôÝëç Äåêåìâñßïõ ïé
äõíÜìåéò ôïõ ÄÓÅ åß÷áí ðåñéïñéóèåß êõñßùò óôçí Âüñåéï
ÅëëÜäá áëëÜ ç äýíáìç ôïõò Þôáí áêüìç õðïëïãßóéìç. Óôéò 11 Éáíïõáñßïõ 3 ôáîéáñ÷ßåò
ôïõ ÄÓÅ ìå çãÝôç ôïí «êáðåôÜí Ãïýóéá»
÷ôýðçóáí ôç ÍÜïõóá êáé áöïý åîüíôùóáí ôçí öñïõñÜ ôçò ðüëåùò ç ïðïßá áíôéóôÜèçêå
ìå ðåßóìá êáôÝëáâáí ôçí ðüëç ãéá 3 ðåñßðïõ çìÝñåò. Ìüëéò ìðÞêáí óôçí ðüëç óå
óõíåñãáóßá ìå ôá ôïð[éêÜ
óôåëÝ÷ç ôïõ ÊÊÅ Ýêáíáí õðï÷ñåùôéêÞ «óôñáôïëïãßá», «åðéôÜîåéò åöïäßùí»
åìðñçóìïýò óðéôéþí êáé äçìïóßùí êôéñßùí êáé äïëïöïíßåò ðïëéôéêþí áíôéðÜëùí ôïõ
ÊÊÅ. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ïé äõíÜìåéò ôïõ ÄÓÅ
áíôéìåôùðßæïõí óïâáñü ðñüâëçìá åîåýñåóçò ðñïóùðéêïý. Ïé ïðáäïß ôïõ ÊÊÅ áðü ôá
áóôéêÜ êÝíôñá äåí äåß÷íïõí éäéáßôåñç ðñïèõìßá íá «âãïõí óôï âïõíü», êáé
ðáñÜëëçëá áðïäßäïõí ôá êõâåñíçôéêÜ ìÝôñá ãéá ôçí ìåôáöïñÜ ôùí êáôïßêùí ôùí
áðïìïíùìÝíùí ÷ùñéþí óå êáëýôåñá ðñïóôáôåõìÝíåò ðåñéï÷Ýò, üðùò êáé ç
óôñáôïëüãçóç ôùí ïðáäþí ôçò ÁñéóôåñÜò óôéò ìïíÜäåò
ôçò ÌáêñïíÞóïõ. Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé ðïëëïß «÷áñáêôçñéóìÝíïé» óáí áñéóôåñïß
áðü ôçí áóöÜëåéá ðïëÝìçóáí åíáíôßïí ôïõ ÄÓÅ áðü ôéò
ôÜîåéò ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý. Ç çãåóßá ôïõ ÊÊÅ óôçëßôåõóå ôçí áðñïèõìßá
êÜðïéùí ïðáäþí ôïõ ðïõ ðñïôéìïýóáí íá êáôáôáãïýí óôïí Åèíéêü óôñáôü êáé íá
õðïóôïýí ôçí Ìáêñüíçóï ðáñÜ íá äéáöýãïõí «óôï âïõíü».
Óôéò 21 Éáíïõáñßïõ ôïõ 1949, ïé
äõíÜìåéò ôçò 1çò Ìåñáñ÷ßáò ôïõ ÄÓÅ ìå äéïéêçôÞ ôï
×áñßëáï ÖëùñÜêç (êáðåôÜí Ãéþôç) êáé ôçò 2çò Ìåñáñ÷ßáò
ìå äéïéêçôÞ ôïí ÃéÜííç ÁëåîÜíäñïõ (êáðåôÜí ÄéáìáíôÞ), êáôÝëáâáí ãéá ëßãåò þñåò
ôï ÊáñðåíÞóé áé÷ìáëùôßæïíôáò ôïí ôáîßáñ÷ï äéïéêçôÞ ôçò ðåñéï÷Þò. Ôï ðôþìá ôïõ
âñÝèçêå ìåñéêïýò ìÞíåò áñãüôåñá óôçí
Åýâïéá.
Óôéò 12 Öåâñïõáñßïõ ï ÄÓÅ åðéôÝèçêå ãéá ôçí êáôÜëçøç ôçò Öëþñéíáò. Ç öñïõñÜ ôçò ðüëçò
êáôÜöåñå íá áíôÝîåé êáé åðÝöåñå óïâáñÝò áðþëåéåò óôïõò åðéôéèåìÝíïõò ó÷çìáôéóìïýò
ôùí áíôáñôþí. Ïé åðéèÝóåéò áõôÝò ôùí áíôáñôþí óêïðü åß÷áí íá êëïíßóïõí ôçí êõâÝñíçóç,
íá áíåöïäéÜóïõí ôïõò áíôÜñôåò êáé íá áíáãêÜóïõí ôïí Åèíéêü óôñáôü íá áëëÜîç ôá ó÷Ýäéá ôùí åðé÷åéñÞóåùí ôïõ. ¹äç üìùò ôá ó÷Ýäéá
ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý åîåëéóóüôáí óýìöùíá ìå ôï ðñüãñáììá êáé ïé áíôÜñôåò åß÷áí
ïõóéáóôéêÜ ðéåóèåß óôçí Âüñåéá ÅëëÜäá. Óôéò 2 Áðñéëßïõ ïé äõíÜìåéò ôïõ ÄÓÅ êáôÜöåñáí
ìå åëéãìü íá îåöýãïõí áðü ôçí ëáâßäá ôïõ óôñáôïý óôçí Âüñåéá Ðßíäï êáé íá
áíáêáôáëÜâïõí ôïí ÃñÜììï.
Óôéò 3 Áðñéëßïõ Ýãéíå
áíáó÷çìáôéóìüò ôçò «êõâÝñíçóçò ôïõ âïõíïý» êáé
"ðñùèõðïõñãüò" áíÝëáâå ï Ä. Ðáñôóáëßäçò.
Óôçí êõâÝñíçóç áõôÞ óõììåôÝ÷åé êáé Ýíáò Âïýëãáñïò óáí õðïõñãüò. Åßíáé ç åðï÷Þ
ðïõ ïé ó÷Ýóåéò ìå ôïí Ôßôï ðåñíÜíå ðåñßïäï êñßóåùò ðáñüëï ðïõ äåí Ý÷ïõí êëåßóåé
áêüìç ôá óýíïñá, ï áíåöïäéáóìüò ôùí áíôáñôþí åßíáé áîéïèñÞíçôïò êáé ôï ÊÊÅ
óôñÝöåôáé êáé ðÜëé óôçí Ìüó÷á (Üñá óôçí Âïõëãáñßá) ãéá âïÞèåéá.
Ôïí ÌÜéï Üñ÷éóáí ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá
åõñåßáò Ýêôáóçò åêêáèáñéóôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò óôç Ñïýìåëç. ÌåôÜ ôçí äéÜëõóç ôùí
áíôáñôéêþí ôìçìÜôùí óôçí Ñïýìåëç, ï êýñéïò üãêïò ôùí äõíÜìåùí ôïõ óôñáôïý
Ýóôñåøå ðñïò ôá ¢ãñáöá, åíþ ôï ôÓþìá Óôñáôïý
îåêáèÜñéóå ôçí ÁíáôïëéêÞ Ìáêåäïíßá êáé ÈñÜêç. ÔÝëïò ìå ìéá êßíçóç ëáâßäáò ïé
ìåñáñ÷ßåò ôïõ Óôñáôïý óõíÝêëéíáí óôï
Âßôóé, üðïõ êáé Ýêáìøáí ôçí áíôßóôáóç ôïõ ÄÓÅ.
Åíþ ïé åðé÷åéñÞóåéò ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý Þôáí åðéôõ÷åßò
êáé üëá Ýäåé÷íáí üôé ç áíôáñóßá Ýóâçíå, óôéò 28 Éïõíßïõ 1949 ðÝèáíå ï
ðñùèõðïõñãüò È. Óïöïýëçò. Ôïí äéáäÝ÷èçêå óôçí
ðñùèõðïõñãßá ï áíôéðñüåäñïò ôçò êõâÝñíçóçò ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò.
Ôïí Éïýëéï ôïõ 1949, ç Ãéïõãêïóëáâßá áíáêïßíùóå ôï
êëåßóéìï ôùí óõíüñùí ìå ôçí ÅëëÜäá, ãéá íá áðïôñÝøåé ôç äéáêßíçóç ôùí áíôáñôþí
äéáìÝóïõ ôùí ãéïõãêïóëáâéêþí óõíüñùí êáé ýóôåñá áðü ëßãåò çìÝñåò, äéÝôáîå ôçí
äéÜëõóç ôùí óôñáôïðÝäùí êáé íïóïêïìåßùí ôïõ ÄÅÓ ðïõ ëåéôïõñãïýóáí óôï
ãéïõãêïóëáâéêü Ýäáöïò.
H ôåëéêÞ åðé÷åßñçóç ãéá ôçí êáôÜëçøç ôùí èÝóåùí ôùí
áíôáñôþí, Ýãéíå áðü ôïí êõâåñíçôéêü óôñáôü ìå öÜóç ôï åðéôåëéêü ó÷Ýäéï
"Ðõñóüò" ðïõ åîåëß÷èçêå óå äéáäï÷éêÝò öÜóåéò. Ôï ó÷Ýäéï
"Ðõñóüò" ðñïÝâëåðå ôñåéò äéáäï÷éêÝò åðéèåôéêÝò åíÝñãåéåò ãéá ôçí
åêêáèÜñéóç ôïõ öõóéêïý ï÷õñïý ôïõ ÃñÜììïõ áðü ôéò äõíÜìåéò ôïõ ÄÓÅ.
Óôçí ðñþôç ðïõ Þôáí ðáñáðëáíçôéêÞ åðé÷åßñçóç (Ðõñóüò
Á´) óôéò 2 Áõãïýóôïõ 1949 ïé ìïíÜäåò ôïõ Á' Óþìáôïò Óôñáôïý Ýäùóáí óôïí ÄÓÅ ôçí åíôýðùóç üôé ç êýñéá ðñïóðÜèåéá Þôáí êáôÜ ôùí
äõíÜìåùí ðïõ åß÷áí êáèçëùèåß óôïí ÃñÜììï.
Ï ÄÓÅ äéÝèåôå äýï ðåñßðïõ
"Ìåñáñ÷ßåò" ìå ðåñßðïõ 6000 áíôÜñôåò, 16 ðõñïâüëá, ìåãÜëï áñéèìü
üëìùí, ðïëëÜ áíôéáñìáôéêÜ êáé áíôéáåñïðïñéêÜ ðõñïâüëá, íÜñêåò êáé êáëÜ
ðñïåôïéìáóìÝíá êáôáöýãéá êáé ï÷õñÝò èÝóåéò. Ïé äõíÜìåéò ôïõ Óôñáôïý,
õðïóôçñéæüìåíåò áðü äýï óõíôÜãìáôá ðåäéíïý ðõñïâïëéêïý êáé êõñßùò áðü ôçí
Áåñïðïñßá, ðÝôõ÷áí ôïí áíôéêåéìåíéêü ôïõò óêïðü êáôáëáìâÜíïíôáò ôïí
âïñåéïáíáôïëéêü êáé íüôéï ÃñÜììï, êáé ôá ï÷õñÜ óçìåßá 1425 "Ôáìðïýñé"
êáé 1356.
Óôéò 10 Áõãïýóôïõ îåêßíçóå ç åðé÷åßñçóç Ðõñóüò Â' óôï
Âßôóé, ôï ïðïßï Þôáí ðïëý éó÷õñÜ ï÷õñùìÝíï êáé óõíüñåõå âüñåéá ìå ôçí
Ãéïõãêïóëáâßá, óôá äõôéêÜ êáé óôá íïôéïäõôéêÜ åß÷å ôá ÁëâáíéêÜ óýíïñá. Ïé
áíôÜñôåò ôïõ ÄÓÅ ìðïñïýóáí äçëáäÞ üôáí ôá ðñÜãìáôá
äõóêüëåõáí íá áðïóýñïíôáé óôéò ãåéôïíéêÝò ÷þñåò üðïõ åß÷áí åãêáèéäñõèåß
êïììïõíéóôéêÜ êáèåóôþôá. Ôáõôü÷ñïíá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôéò ÷þñåò áõôÝò óáí âÜóåéò
õðïóôÞñéîçò, ðáñï÷Þ åöïäßùí êëð.
Ôï Âßôóé êáé ôï Ãåíéêü Áñ÷çãåßï ôùí áíôáñôþí
ðñïóôáôåõüôáí áðü äýï "Ìåñáñ÷ßåò" êáé äýï "Ôáîéáñ÷ßåò",
ÊÝíôñá Åêðáéäåýóåùò êáé äéÜöïñïõò âïçèçôéêïýò ó÷çìáôéóìïýò ìå Ýíá óýíïëï
ðåñßðïõ 8000 ìá÷çôþí. Áðü ðëåõñÜò ïðëéóìïý ï ÄÓÅ
äéÝèåôå ðåñßðïõ 45 ïñåéíÜ ðõñïâüëá, 15 áíôéáåñïðïñéêÜ 2 âáñéÜ áíôéáñìáôéêÜ,
ìåãÜëï áñéèìü panzerfaust, êáé íÜñêåò.
Ôï êõñéüôåñï üìùò üðëï ôùí áíôáñôþí ôïõ ÄÓÅ Þôáí ç
ìïñöÞ ôïõ åäÜöïõò êáé ç ðÜñá ðïëý êáëÞ ðñïåôïéìáóßá ìå ï÷õñÝò èÝóåéò êáé
ðïëõâïëåßá.
Ïé êõâåñíçôéêÝò äõíÜìåéò äéÝèåôáí ôéò 5 Ìåñáñ÷ßåò ôïõ
Â' Óþìáôïò Óôñáôïý, ôçí III Ìåñáñ÷ßá Êáôáäñïìþí, ôï
12ï Åëáöñü Óýíôáãìá Ðåæéêïý êáé Ýîé ÔÜãìáôá Åèíïöñïõñþí. Ïé ìïíÜäåò áõôÝò
õðïóôçñéæüôáí áðü ôÝóóåñá ÓõíôÜãìáôá Ðåäéíïý Ðõñïâïëéêïý, ôñåéò Ìïßñåò ÌÝóïõ
Ðõñïâïëéêïý, ôÝóóåñéò Ìïßñåò Ïñåéâáôéêïý Ðõñïâïëéêïý, ôá II
êáé IX ÓõíôÜãìáôá Áíáãíùñßóåùò ìå åëáôôùìÝíç óýíèåóç,
ôçí XI ºëç ÁñìÜôùí êáé öõóéêÜ áðü ôçí ÅëëçíéêÞ
ÂáóéëéêÞ Áåñïðïñßá ç ïðïßá åß÷å ðñüóöáôá åíéó÷õèåß ìå ôá íÝá âïìâáñäéóôéêÜ
êáèÝôïõ åöïñìÞóåùò HELLDIVER.
Óôéò 6:30 ð.ì. ôçò 10çò
Áõãïýóôïõ, ç 22á Ôáîéáñ÷ßá Üñ÷éóå ôçí åðßèåóÞ
êáôáëáìâÜíïíôáò ýóôåñá áðü ðÝíôå þñåò óêëçñïý áãþíá ôá ï÷õñÜ óçìåßá 1585
êáé ÐïëåíÜôá. Áðü ôïí äéÜäñïìï ðïõ Üíïéîáí ïé çñùéêþò
ìá÷üìåíïé Üíäñåò ôçò 22áò Ôáîéáñ÷ßáò, ìðÞêå ç XI
Ìåñáñ÷ßá ìå ôçí Å' Ìïßñá Ïñåéíþí Êáôáäñïìþí êáé ôï ðñùß ôçò åðüìåíçò çìÝñáò
åß÷áí Þäç öèÜóåé óôçí ï÷õñÞ èÝóçò Ôóïýêá êïíôÜ óôï
ýøùìá ËÝóéôò, ðßóù áðü ôïõò áíôÜñôåò.
Ôï ßäéï âñÜäõ, ç III Ìåñáñ÷ßá
Êáôáäñïìþí åðåôÝèç áéöíéäéáóôéêÜ óôï åóùôåñéêü ôçò ôïðïèåóßáò ðïõ êáôåß÷áí ïé
áíôÜñôåò êáôÜöåñå íá êáôáëÜâåé ôï óçìáíôéêü ýøùìá ÌðÜñï,
ðñïóâÜëëïíôáò ôáõôü÷ñïíá ôï ýøùìá ËÝóéôò áðü ôï íüôï.
Ôáõôü÷ñïíá åíáíôßïí ôïõ ËÝóéôò åðåôÝèçóáí êáé Üëëïé
Êáôáäñïìåßò áðü ôçí ðåñéï÷Þ Êïõëêïõèïýñéá. Ç ìÜ÷ç
óõíå÷ßóèçêå ìÝ÷ñé ôéò 16 Áõãïýóôïõ, ïðüôå ïé áíôÜñôåò Ýóðáóáí êáé ôï Âßôóé ìáæß
ìå ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ âáñÝùò ðïëåìéêïý õëéêïý ôùí áíôáñôþí êáé ôéò
åãêáôáóôÜóåéò ôçò êõâÝñíçóÞò ôïõò Ýðåóå óôá ÷Ýñéá ôïõ Óôñáôïý. ÊÜðïéïé áíôÜñôåò
ðñïóðÜèçóáí íá êáôáöýãïõí óôï áëâáíéêü Ýäáöïò, üìùò áñêåôïß Þôáí áõôïß ðïõ
ðñïôßìçóáí íá ðáñáäïèïýí.
Óôéò 24 Áõãïýóôïõ 1949, Üñ÷éóå ç åðé÷åßñçóç Ðõñóüò Ã'
åíáíôßïí ôùí äõíÜìåùí ôïõ ÄÓÅ óôïí ÃñÜììï. Ðåñßðïõ
8000 áíôÜñôåò üóïõò êáôÜöåñáí íá
ãëéôþóïõí áðü ôï Âßôóé- ðñïóðáèïýí íá áíá÷áéôßóïõí ôçí ïñìÞ ôùí åèíéêþí
äõíÜìåùí ôéò ïðïßåò áðïôåëïýí ïé I,VIII,IX,XV
Ìåñáñ÷ßåò, ç77ç ÁíåîÜñôçôç Ôáîéáñ÷ßá, ç III Ìåñáñ÷ßá
Êáôáäñïìþí êáé ôÝóóåñá ÅëáöñÜ ÓõíôÜãìáôá Ðåæéêü (8ï,15ï, 24ï êáé 40ï ÅÓÐ). ÕðÞñ÷áí åðßóçò ðÝíôå ÓõíôÜãìáôá Ðåäéíïý Ðõñïâïëéêïý,
ôñåéò Ìïßñåò ÌÝóïõ Ðõñïâïëéêïý, ðÝíôå Ìïßñåò Ïñåéâáôéêïý Ðõñïâïëéêïý, ôï IX Óýíôáãìá Áíáãíùñßóåùò êáé ç II
ºëç ÁñìÜôùí ÌÜ÷çò. ÔÝëïò ç Å.Â.Á. äéÝèåóå ãéá
õðïóôÞñéîç óôéò åðßãåéåò äõíÜìåéò ôüóï ôá áêáôÜëëçëá Spitfire
üóï êáé ôá íåïðáñáëçöèÝíôá êáèÝôïõ åöïñìÞóåùò SB2C-5 Helldiver ôá ïðïßá Þôáí ôá ìüíá ðïõ ìðïñïýóáí íá ìåôáöÝñïõí
âüìâåò áñêåôÜ ìåãÜëåò ãéá íá ðñïêáëÝóïõí æçìßåò óôá ï÷õñÜ ôùí áíôáñôþí.
Ôáõôü÷ñïíá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ðñþôç öïñÜ ïé âüìâåò napalm.
ÌÝ÷ñé ôï ðñùß ç XI Ìåñáñ÷ßá
êáôÝëáâå ôá õøþìáôá Êüíôñá, Ðïëßãêá, Ìïíüðõëï, ÓëÞìíéôóá. Êáëýâéá êáé
ÊáôóáñÜ. Ôçí åðïìÝíç ôï ðñùß, ï óôñáôüò Üñ÷éóå ôçí
ôåëéêÞ åðßèåóç óôï ÃñÜììï. Óôéò 26
Áõãïýóôïõ Ç IX ìåñáñ÷ßá êáôÜöåñå êáé
ðñïóðÝñáóå ôçí Üìõíá ôùí áíôáñôþí êáé ôïðïèåôÞèçêå óôá ìåôüðéóèåí ôïõò êáôÜ
ìÞêïò ôùí áëâáíéêþí óõíüñùí, þóôå íá êüøåé ôéò ïäïýò äéáöõãÞò.
Ôï âñÜäõ ôçò 29 Áõãïýóôïõ ï Åèíéêüò óôñáôüò êáôÝëáâå
ôï ýøùìá ÊÜìåíéê êáé ôåëåßùóå ïõóéáóôéêÜ ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò. ÌåôÜ áðü
áõôÞ ôçí åðéôõ÷ßá ï Óôñáôüò áó÷ïëÞèçêå ìüíï ìå åêêáèáñéóôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò êáôÜ
ôùí åëÜ÷éóôùí äéáóêïñðéóìÝíùí áíôáñôéêþí ïìÜäùí. ÐáñÜ ôçí åðßóçìç ëÞîç ôùí
åðé÷åéñÞóåùí ç ïðïßá áíáêïéíþèçêå êáé áðü ôïí ÄÓÅ
ìÝ÷ñé ôçò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ ´50 õðÞñ÷áí êáé äñïýóáí óôçí ÅëëçíéêÞ ýðáéèñï
óõììïñßåò áñéóôåñþí áíôáñôþí. ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ôï ðáñáêÜôù
äçìïóßåõìá ôçò åöçìåñßäáò «ÊÁÈÇÌÅÑÉÍÇ» ôçò 31 Ïêôùâñßïõ ôïõ
1950
ÅÐÉÊÉÍÄÕÍÇ ÏÑÅÉÂÁÓÉÁ:
'ÅðáíÞëèáí ÷èåò åéò ÐåéñáéÜ 6 ê. ÔÜêçò ËéáêÜêçò êáé
ïé ëïéðïß ôñåéò Ðåéñáéþôáé üñåéâÜôáé
ïé üðïéïé, óõëëçöèÝíôåò ôçí ðñùÀáí
ôçò ÊõñéáêÞò (29 'Ïêôùâñßïõ) ìåôÜ 4 Áèçíáßùí êáé 25 ÈåóóáëïíéêÝùí óõíáäÝëöùí
ôùí ðáñÜ ôçí èÝóéí «Ðñéüíéïí»
åéò ôïí "Ïëõìðïí Ýëçóôåýèçóáí
áðü ôçí óõììïñßáí ôïõ êáðåôÜí ÑÞãá. ÊáôÜ ôáò
áöçãÞóåéò ôïõ ê. ÄéáêÜêç, ïé 33 üñåéâÜôáé
þäçãÞèçóáí, õðü ôçí ÜðåéëÞí
ôùí ïðëïðïëõâüëùí ôùí óõììïñéôþí, åéò ìßáí âáèåßáí ÷áñÜäñáí, ïðïý äéåôÜ÷èçóáí íá áöÞóïõí ôïõò ïäïéðïñéêïýò ôùí óÜêêïõò, ôá êëéíïóêåðÜóìáôá, ôá áäéÜâñï÷á, ôá ðïõëüâåñ êáé ôá ùñïëüãéá ôùí êáé íá áíá÷ùñÞóïõí áêïëïýèùò
ðñïò Ëéôü÷ùñïí. (...). Åíáíôßïí ôïõ ÑÞãá êáé ôçò óõììïñéáêÞò ïìÜäïò ôïõ ÝêéíçôïðïéÞèçóáí áðïóðÜóìáôá
óôñáôïý êáé ÷ùñïöõëáêÞò. ·
Ç êõâÝñíçóç ÄéïìÞäç, êáôÝññåõóå óôéò 6 Éáíïõáñßïõ 1950,
üôáí áðïêáëýöèçêå óêÜíäáëï ìå ðñùôáãùíéóôÞ ôïí õðïõñãü Ìåôáöïñþí ×áôæçðÜíï. Ï âáóéëåýò Ðáýëïò áíÝèåóå ôïí ó÷çìáôéóìü
õðçñåóéáêÞò êõâÝñíçóçò óôïí Ôæïí Èåïôüêç ãéá ôçí
äéåíÝñãåéá åêëïãþí. Ïé ðñþôåò ìåôåìöõëéïðïëåìéêÝò
åêëïãÝò, Ýãéíáí óôéò 6 Ìáñôßïõ 1950, êáé Ýäùóáí ôçí êõâÝñíçóç óôïí ÓïöïêëÞ
ÂåíéæÝëï.
Ç
ÅëëÜäá áðÝêôçóå óôáèåñÝò êõâåñíÞóåéò ìüíï ìåôÜ ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1955, üôáí ôçí
ðñùèõðïõñãßá áíÝëáâå, ýóôåñá áðü ôï èÜíáôï ôïõ ÐáðÜãïõ, ï Êùíóôáíôßíïò
ÊáñáìáíëÞò.
Ï áñéèìüò
ôùí èõìÜôùí ôïõ åìöõëßïõ ðïëÝìïõ, óýìöùíá ìå ôá åðßóçìá óôïé÷åßá, Ýöôáóå óôá
154.000 Üôïìá. Ïé áðþëåéåò ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý, Þôáí 15.969 íåêñïß, 37.557
ôñáõìáôßåò êáé 2.001 áãíïïýìåíïõò, äçëáäÞ óõíïëéêÜ 55.527 Üíäñåò. Ìå äåäïìÝíï
ôï ìßóïò ôùí áíôáñôþí ãéá ôïõò «ìïíáñ÷ïöáóßóôåò» áëëÜ êáé ôéò ðñáêôéêÝò ðïõ
åöÜñìïæáí óôïõò áé÷ìáëþôïõò, ïé áãíïïýìåíïé ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïý, ðñÝðåé íá
èåùñïýíôáé íåêñïß. Ïé áðþëåéåò ôùí áíôáñôþí ôïõ "Äçìïêñáôéêïý Óôñáôïý
ÅëëÜäáò" Þôáí 38.839 íåêñïß, ôñáõìáôßåò êáé áãíïïýìåíïé êáé 20.128
áé÷ìÜëùôïé.
Óýìöùíá ìå ôá ßäéá óôïé÷åßá (ÃÅÓ) êáôáóôñÜöçêáí 47.000
êáôïéêßåò, 240 âéïìç÷áíéêÝò åðé÷åéñÞóåéò êáé íïóïêïìåßá, 930 ãÝöõñåò, 1.650
ó÷ïëåßá åíþ åîïíôþèçêáí êáé 1.500.000 æþá.
ÔåñÜóôéïò Þôáí ï áñéèìüò ôùí ðñïóöýãùí, êõñßùò óôç
Âüñåéá ÅëëÜäá, ðïõ áíáãêÜóôçêáí íá åãêáôáëåßøïõí ôá óðßôéá êáé ôá ÷ùñéÜ ôïõò
ãéá íá ìçí âñåèïýí óôï åðßêåíôñï ôùí ìá÷þí êõâåñíçôéêïý óôñáôïý-áíôáñôþí,
åßôå åðåéäÞ åîáíáãêÜóôçêáí, óôç äéÜñêåéá
ôùí ìåãÜëùí åêêáèáñéóôéêþí åðé÷åéñÞóåùí ôïõ åèíéêïý óôñáôïý, þóôå íá áðïêïðåß
êÜèå äõíáôüôçôá åöïäéáóìïý ôùí áíôáñôéêþí ôìçìÜôùí, åßôå åðåéäÞ áíáãêÜóèçêáí íá
êáôáöýãïõí óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ãéá íá áðïöýãïõí ôçí âßáéá óôñáôïëüãçóç
ôïõò áðü ôïõò áíôÜñôåò.
Óýìöùíá ìå ôï "Ìíçìüíéï ãéá ôï åëëçíéêü ðñïóöõãéêü
ðñüâëçìá", ðïõ Ýóôåéëå ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1949 óôï áìåñéêáíéêü õðïõñãåßï
Åîùôåñéêþí, ï ðñùèõðïõñãüò Ð. ÔóáëäÜñçò üñéæå ôïí áñéèìü ôùí ðñïóöýãùí ôïõ
åìöõëßïõ óå 684.607 Üôïìá.
Óôçí áðïãñáöÞ ôïõ 1951, öÜíçêå
üôé ï ðëçèõóìüò Þôáí ßäéïò ó÷åäüí ìå ôçí
áðïãñáöÞ ôïõ 1940, åíþ õðÞñ÷å ìåãÜëç ìåßùóç
êõñßùò óôïõò ðáñáìåèüñéïõò íïìïýò. ×áñáêôçñéóôéêÜ ç ìåßùóç óå ìåñéêïýò íïìïýò
Þôáí ÊáóôïñéÜ (-28%), Öëþñéíá (-22%), Öùêßäá (-19,64%), ÄñÜìá (-17%), Êéëêßò
(-12%), êëð.
Ìßá áðü ôéò ïäõíçñÝò óõíÝðåéåò ôïõ åìöõëßïõ ðïëÝìïõ,
Þôáí êáé ç äçìéïõñãßá åíüò ìåãÜëïõ áñéèìïý ðïëéôéêþí ðñïóöýãùí. Óå áíáãêáóôéêÞ
åîïñßá âñÝèçêáí ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá ðåñéóóüôåñá áðü 50.000 ¸ëëçíåò ïé ïðïßïé åßôå
Þôáí ìá÷çôÝò ôïõ ÄÓÅ ïé ïðïßïé åãêáôÝëåéøáí ôçí ÷þñá
ìå ôçí èÝëçóç ôïõò åßôå Þôáí ðïëßôåò (Üíäñåò ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ) ïé ïðïßïé óôñáôïëïãÞèçêáí/áðÞ÷èçóáí áðü ôïí ÄÓÅ
äéá ôçò âßáò. ÅéäéêÜ ãéá ôçí áðáãùãÞ áíÞëéêùí ðáéäéþí áðü ôïí ÄÓÅ (ôï ëåãüìåíï ðáéäïìÜæùìá) ç ÅëëçíéêÞ êõâÝñíçóç
ðñïóðÜèçóå óêëçñÜ óå óõíåñãáóßá ìå ôïí ÏÇÅ þóôå íá åðáíáðáôñéóèïýí, ðñÜãìá ðïõ
äåí êáôïñèþèçêå áðïëýôùò ëüãù ôçò Üñíçóçò ôùí óïóéáëéóôéêþí ÷ùñþí óôéò ïðïßåò
åß÷áí ïäçãçèåß. ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ôï äçìïóßåõìá ôçò «ÊÁÈÇÌÅÑÉÍÇÓ» ôçí 7 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ ôïõ
1950 «ÁÐÏÄÏÓÇ 112 ÁÉ×ÌÁËÙÔÙÍ:
¼ ðñùèõðïõñãüò ê. Óïö.
ÂåíéæÝëïò áíÞããåéëå ÷èåò ôçí íýêôá üôé Þ ÃéïõãêïóëáâéêÞ ÊõâÝñíçóéò
áðïäßäåé óÞìåñïí ôïõò ¸ëëçíáò áé÷ìáëþôïõò, ïé üðïéïé ìÝ÷ñé ôïýäå
åêñáôïýíôï åéò åéäéêÜ óôñáôüðåäá. 01 áðïäéäüìåíïé
áé÷ìÜëùôïé åßíáé 57 óôñáôéùôéêïß, åê ôùí ïðïßùí 7 áîéùìáôéêïß êáé 55 ðïëéôéêïß.
¹ ÃéïõãêïóëáâéêÞ ÊõâÝñíçóéò åäÞëùóåí
åðßóçò ïôé èá áðïäþóç åí
óõíå÷åßá êáé üóïõò ôõ÷üí Üëëïõò ¸ëëçíáò áé÷ìáëþôïõò Üíåõñç åéò ôï Ãéïõãêïóëáâéêüí Ýäáöïò».
Áðü ôï óýíïëï
ôùí åêðáôñéóèÝíôùí, ðåñßðïõ 17.000 åãêáôáóôÜèçêáí
óôçí ðñþçí ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç, êõñßùò óôçí ÔáóêÝíäç êáé óå Üëëåò ðüëåéò ôïõ
ÏõæìðåêéóôÜí. Óôçí Ôóå÷ïóëïâáêßá áñ÷éêÜ åãêáôáóôÜèçêáí 13.000 ¸ëëçíåò ðïëéôéêïß
ðñüóöõãåò, óôç Ñïõìáíßá 9.300, óôçí Ïõããáñßá 7.500 êáé ïé õðüëïéðïé óôç
Âïõëãáñßá êáé óôç Ãéïõãêïóëáâßá. Ï ìåãáëýôåñïò áñéèìüò ôùí ðïëéôéêþí ðñïóöýãùí
åß÷å åðéóôñÝøåé óôçí ÅëëÜäá ìÝ÷ñé ôï 1980.
Ï åìöýëéïò åß÷å óïâáñÝò åðéðôþóåéò êáé óôçí áãñïôéêÞ
ðáñáãùãÞ. Ç ðáñáãùãÞ óéôçñþí ôï 1947Ýðåóå óôï ðåñßðïõ 50% ôçò ðáñáãùãÞò ôïõ
1936. ÁíÜëïãá ìåéþèçêå ç ðáñáãùãÞ êáðíïý ôï 1946 êáé ï áñéèìüò ôùí ìåãÜëùí
æþùí. Ôï 1950, ç ðåñéï÷Þ Ãñåâåíþí åß÷å ìüíï ôï 30%
ôùí êïðáäéþí ðïõ ôçò ðñïðïëåìéêÞò ðåñéüäïõ.
ï åìöýëéïò
ðüëåìïò, ï ïðïßïò êüóôéóå óôçí ÅëëÜäá ôåñÜóôéåò áðþëåéåò óå áíèñþðéíï äõíáìéêü,
áíõðïëüãéóôåò êáôáóôñïöÝò, ïéêïíïìéêÞ êáèßæçóç êáé óõíÝâáëå óôçí åñÞìùóç ôçò
õðáßèñïõ êáé ôçí äçìéïõñãßá ñåýìáôïò áóôõöéëßáò. Ôáõôü÷ñïíá äß÷áóå âáèéÜ ôïí
Åëëçíéêü ëáü.
Áêüìç êáé ìÝóá óôá äéÜöïñá êüììáôá õðÜñ÷ïõí
äéáöïñåôéêÝò áðüøåéò ãéá ôï ôé Þ ðïéüò Ýöôáéîå ãéá ôïí åìöýëéï. Ãéá ðáñÜäåéãìá
ï ðñþçí Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïõ ÊÊÅ Ãñçãüñçò ÖáñÜêïò
äÞëùóå üôé ç êáôÜëçøç ôçò åîïõóßáò ìå Ýíïðëï áãþíá, ïýôå óùóôÞ, ïýôå äõíáôÞ
Þôáí, ðñïóèÝôïíôáò üôé "ç äçìïêñáôéêÞ åîÝëéîç, ðïõ ãåíéêÜ ôç äéáêÞñõóóå ç
çãåóßá ôïõ êéíÞìáôïò, Ýðñåðå íá èåùñåßôáé ùò ç ìïíáäéêÞ, ìüíéìç
êáôåýèõíóç".
Åíþ ôáõôü÷ñïíá ôï óôÝëå÷ïò
ôïõ ÊÊÅ Ð. Äçìçôñßïõ, ðéóôåýåé üôé áðü ôá ÄåêåìâñéáíÜ êáé ìåôÜ, "ç çãåóßá
ôïõ ÊÊÅ Ýðåóå óôçí ðáãßäá" êáé óçìåéþíåé üôé ç äéïëßóèçóç ðñïò ôïí åìöýëéï
ðüëåìï ðñïêëÞèçêå "üôáí ç Üêñá äåîéÜ êáé ïé ¢ããëïé, Üäñáîáí ôçí åõêáéñßá
ðïõ ôïõò äéíüôáí áðü ôá ëÜèç êáé ôéò áíåýèõíåò åíÝñãåéåò ôçò çãåóßáò ôïõ ÊÊÅ
êáé êõñßùò áðü ôç ìåãáëïìáíßá êáé ôïí êïìðëåîéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ Í.
Æá÷áñéÜäç".
Óå áíôßèåóç ìå áõôïýò ï ×áñßëáïò ÖëùñÜêçò, óå
óõíÝíôåõîÞ ôïõ óôá "ÔÁ ÍÅÁ", äçëþíåé üôé "Óôïí åìöýëéï ôï ÊÊÅ åîùèÞèçêå. Ãéá ôï
ÊÊÅ ï Åìöýëéïò Þôáí õðï÷ñåùôéêüò. ÐÞãáìå ó' áõôüí,
ãéáôß äåí åß÷áìå Üëëç äéÝîïäï. ÐÞãáìå ó' áõôüí, áöïý
åß÷å åîáíôëçèåß êÜèå äõíáôüôçôá åéñçíéêÞò åðßëõóçò, Ýóôù êáé óå âÜñïò ìáò, ôïõ
åóùôåñéêïý ðñïâëÞìáôïò ôçò ÷þñáò. Ï áíôßðáëïò äåí Þèåëå ôçí åéñÞíç êáé ôçí
ïìáëüôçôá. ¹èåëå ôçí õðïäïýëùóç ôïõ ëáïý êáé ôçí åîüíôùóÞ ìáò".
Ï åëëçíéêüò åìöýëéïò ðüëåìïò, óçìáäåýôçêå áðü ôéò
áãñéüôçôåò ðïõ äéáðñÜ÷èçêáí óôç äéÜñêåéÜ ôïõ, ôéò ôåñÜóôéåò ïéêïíïìéêÝò êáé
õëéêÝò êáôáóôñïöÝò, ôéò âßáéåò ìåôáêéíÞóåéò ðëçèõóìþí êáé ôïõò ðïôáìïýò áßìáôïò
÷éëéÜäùí áèþùí ðïëéôþí, áëëÜ åðßóçò êáé ãéá ôçí áðñïó÷çìÜôéóôç åðÝìâáóç ôùí
ìåãÜëùí äõíÜìåùí óôá åëëçíéêÜ ðïëéôéêÜ ðñÜãìáôá. ÁíáìöéóâÞôçôá Þôáí ç ðñþôç áðü
ôéò óõãêñïýóåéò ôïõ øõ÷ñïý ðïëÝìïõ.
Êáé öõóéêÜ êÜèå ðëåõñÜ âëÝðåé ôéò îÝíåò åðåìâÜóåéò áðü
äéáöïñåôéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá. Ï ñüëïò ôçò Ì. Âñåôáíßáò áñ÷éêÜ êáé ôùí ÇíùìÝíùí
Ðïëéôåéþí ÁìåñéêÞò óôç óõíÝ÷åéá, êáôáãñÜöåôáé äéáöïñåôéêÜ áðü ôï óõíôçñçôéêü
êïììÜôé ôçò ÅëëçíéêÞò êïéíùíßáò ðïõ ôïõò áíôéìåôùðßæåé óáí óùôÞñåò
ðïõ Ýóùóáí ôçí ÷þñá áðü ôçí ôñïìïêñáôßá ôçò áñéóôåñÜò êáé äéáöïñåôéêÜ áðü ôïõò
ïðáäïýò ôçò áñéóôåñÜò ðïõ ôïí áíôéìåôùðßæïõí óáí îÝíç åðÝìâáóç óôá åóùôåñéêÜ
ôçò ÅëëÜäáò. ÁíÜëïãá ïé áñéóôåñïß èåùñïýí üôé äåí âïçèÞèçêáí áñêåôÜ áðü ôéò
óïóéáëéóôéêÝò ÷þñåò êáé êõñßùò ôçí óïâéåôéêÞ Ýíùóç, åíþ ç êõâåñíçôéêÞ ðáñÜôáîç
ôçí ïðïéáäÞðïôå âïÞèåéá ôùí óïóéáëéóôéêþí ÷ùñþí ðñïò ôïí ÄÓÅ
ôçí âëÝðåé åðßóçò óáí îÝíç åðÝìâáóç óôá åóùôåñéêÜ ôçò ÅëëÜäáò. Óôï
åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõò áõôÞ åíéó÷ýïíôáé áðü ôá ó÷Ýäéá ôüóï ôïõ Ôßôï üóï êáé ôçò
Âïõëãáñßáò ãéá áöáßñåóç ôçò Ìáêåäïíßáò áðü ôçí ÅëëÜäá. Ç äçìéïõñãßá áðü ôïí Ôßôï, óôéò 2 Áõãïýóôïõ 1944 ôçò “ËáúêÞò
Ïìüóðïíäçò Äçìïêñáôßáò Ìáêåäïíßáò”, Þôáí ìÝñïò ôùí åðéäéþîåùí ôïõ ÃéïõãêïóëÜâïõ
çãÝôç, ãéá ôçí õëïðïßçóç ôïõ ïíåßñïõ ôïõ ó÷åôéêÜ ìå ôç óýóôáóç, õðü ôçí çãåóßá
ôïõ, ôçò “ÍïôéïóëáâéêÞò Ïìïóðïíäßáò”, óôçí ïðïßá èá ðåñéëáìâÜíïíôáí åêôüò ôçò
Ãéïõãêïóëáâßáò ôìÞìáôá ôçò Âïõëãáñßáò, ôçò ÅëëÜäáò êáé ôçò Áëâáíßáò.
Ôáõôü÷ñïíá, áíáóôáéíüôáí ôï ðáëéü ó÷Ýäéï ôçò ÊïìéíôÝñí
ãéá ôçí ßäñõóç ôçò “ÂáëêáíéêÞò Ïìïóðïíäßáò”.
Ç óõììåôï÷Þ ôùí ÓëÜâï-Ìáêåäüíùí áõôïíïìéóôþí ôïõ ÓÍÏÖ óôï ðëåõñü ôüóï ôïõ
ÅËÁÓ üóï êáé áñãüôåñá ôïõ ÄÓÅ åíßó÷õóå ôçí
åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôçò óõíôçñçôéêÞò/öéëåëåýèåñçò ðáñÜôáîçò. Ï ï Ã.Ìüäçò ãíùóôüò õðïõñãüò ôïõ
ÂåíéæÝëïõ áíáöÝñåé óôï âéâëßï ôïõ «ÁÍÁÌÍÇÓÅÉÓ» üôé ïé áíôÜñôåò ôïõ ÅËÁÓ óå
óõíåñãáóßá ìå ôçí ÓÍÏÖ äïëïöïíïýóáí óõóôçìáôéêÜ üóïõò
Þôáí õðÝñìá÷ïé ôçò Åëëçíéêüôçôáò ôçò Ìáêåäïíßáò.
Ç óôÜóç
ôïõ ÓôÜëéí áðÝíáíôé óôá ãåãïíüôá ôïõ Åëëçíéêïý åìöõëßïõ ðïëÝìïõ, óõæçôÞèçêå
ðïëý êõñßùò óå ó÷Ýóç ìå ôá üóá áðïêáëýöèçêáí ãéá ôéò
óõíïìéëßåò ôïõ ÓôÜëéí ôï 1948, ìå áíôéðñïóùðåßåò ôùí êïììïõíéóôéêþí êïììÜôùí
ôçò Âïõëãáñßáò êáé ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò. Öáßíåôáé ðùò ï ÓôÜëéí äÞëùóå üôé «ï
áãþíáò ôïõ ÄÓÅ óôçí ÅëëÜäá Ýðñåðå íá óôáìáôÞóåé,
ãéáôß äåí åß÷å ðñïïðôéêÝò íßêçò êáé üôé èá Þôáí êáëýôåñï ï áãþíáò ôïõò íá
áíáâëçèåß ãéá êáëýôåñåò åðï÷Ýò». Óå ìßá
Üëëç äÞëùóç ôïõ ï ÓôÜëéí äçëþíåé üôé, âñå áäåëöÝ, äåí èá ÷áèåß ï êüóìïò åÜí
çôôçèïýí ïé ¸ëëçíåò áíôÜñôåò. Áõôü ðïõ üëïé ïé ¸ëëçíåò (äåîéïß êáé áñéóôåñïß)
äåí êáôáëáâáßíïõí åßíáé üôé ç äÞëùóç áõôÞ ôïõ ÓôÜëéí äåí åßíáé ôüóï êõíéêÞ ç
ðáñÜëïãç üóï áêïýãåôáé. Ç óïâéåôéêÞ Ýíùóç åß÷å ìüëéò âãåé áðü ôïí ´ Ðáãêüóìéï
ðüëåìï ìå åêáôïììýñéá íåêñïýò êáé áíõðïëüãéóôåò êáôáóôñïöÝò. Ãéá ôïí ÓôÜëéí
Þôáí áðüëõôá ëïãéêÞ ç èõóßá ìåñéêþí ÷éëéÜäùí ÅëëÞíùí êïììïõíéóôþí ðñïêåéìÝíïõ
Ýóôù êáé ìüíï íá «ôåóôÜñåé» ôçí áðïöáóéóôéêüôçôá ôùí
Äõôéêþí óõììÜ÷ùí.