Diplazium cordifolium
picture from Victoria Peak @ Hong Kong
[ Image : Mr. HK@Hong Kong ]

Rhizome short, eret or assending scaly in younger part, 5 mm. dia.

Thanks to Mr. HK for plants were sent us for study here.

Diplazium cordifolium Bl.

ลักษณะทั่วไปของเฟินชนิด ลำต้นเป็นเหง้า สั้น ตั้งหรือล้มเอน ที่ปลายยอดเหง้าปกคลุมด้วยเกล็ด เหง้าอ้วนราว 5 มม. ลักษณะ เกล็ดเป็นแผ่นแคบ 8:1 มม. สีน้ำตาล ขอบเรียบ ลักษณะก้านใบ ยาว 30-60 ซ.ม. สีฟาง หรือสีน้ำตาลที่บรเวณช่วงโคน เกล็ดกางชี้ขึ้น กลางเก,้ดเป็นร่องยาวตามแกน

ลักษณะใบ มีทั้งแบบใบเดี่ยวปกติและใบประกอบขนนกปลายคี่ จึงแบ่งเป็น 2 สายพันธุ์ย่อย คือ

D. cordifolium cv. pariens (Copel) C. Chr.
แบบใบเดี่ยวปกติ เป็นรูปขอบขนานแ กมรูปสามเหลี่ยม โคนใบมนเว้าเข้า แบบหัวใจ ปลายสอบแหลม ขอบใบค่อนข้างเรียบ ถึงเป็นคลื่น ขนาดใบโตได้ถึง 30 : 13 ซ.ม. แผ่นใบหนาเหมือนแผ่นหนัง แกนใบด้านล่างปูดนูนเห็นได้ชัด ผิวหน้าเรียบ ลายเส้นเป็นร่องจมลงในเนื้อใบ แตกสาขาไม่มากนัก จรดโค้งเข้าหาขอบใบ มี gemmae เชื่อมระหว่างแกนใบกับก้านใบ มีต้นอ่อนเกิดได้

D. cordifolium cv. integrifoilium (Blume) Mitsuta
แบบใบประกอบปลายคึ่ มีจำนวนคู่ใบย่อยด้านข้างแกนใบไม่มาก ใบย่อยขอบหยักเป็นซี่ฟัน มี gemmae เกิดขึ้นที่จุดต่อแกนกลางใบย่อยกับแกนใบหลัก เส้นใยใบทำมุม 45-55 องศา กับแกนกลางใบย่อย

Upper laminar, veins reticulate to form rather quadrangular

Midrib and veins distinctly raised beneath

อับสปอร์ เป็นรูปยาวขนานไปกับเส้นใยใบ ยาวได้ถึง 4 ซ.ม. หรือมากกว่า เกิดขึ้นทั้งสองข้างของแผ่นใบ มีเยื่ออินดูเซีย แต่หลุดร่วงไปง่าย ยังไม่มีภาพตอนนี้ หวังว่า Mr. HK จะส่งมาให้ในอนาคตเมื่อพบต้นที่มีสปอร์

เฟินชนิดนี้ ในธรรมชาติมักพบอยู่ตามดินทราย บริเวณที่มีร่มเงา ตามลาดเนินเขาในป่าที่ชุ่มชื้น ระดับความสูงไม่มากนักถึงความสูงปานกลาง กระจายพันธุ์อยู่ใน ไทย มาเลย์ อินโดนีเซีย และไปถึงหมู่เกาะโซโลมอนด้านตะวันออก ในบ้านเรามีรายงานพบที่ สุราษฎร์ธานี นครศรีธรรมราช ตรัง นราธิวาส และยะลา

Diplazium donianum ที่ดอยอินทนนท์
[ Image : หนุ่ม สกลนคร ]

Diplazium donianum (Mett.) Tard.

กูดกิน Diplazium esculentum สังเกตุที่กลางภาพ เหง้าเป็นแท่งตั้ง เหมือนเป็นเฟินต้น Tree Fern
ภาพเฟินชนิดนี้ถ่ายที่ ลำน้ำซองกาเรีย กาญจนบุรี เมื่อคราว Trip#004
[ Image : Moo]

ใบของกูดกิน D. esculentum
[ Image : Bank - Inthanon]

Diplazium esculentum (Retz.) Sw.
ชื่อสามัญ : Paco Fern
ชื่ออื่น : กูดคึ (เหนือ), กูดกิน ผักกูด (กลาง), ผักกูดขาว (ชลบุรี), กูดน้ำ (แม่ฮ่องสอน), หัสดำ (นครราชสีมา, สุราษฎร์ธานี), ไก้กวิลุ ปู่แปลเด๊าะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)

เฟินชนิดนี้เป็น ผักกูด ชนิดหนึ่งในหลายๆ ชนิดที่รู้จักกัน หลายคนบอกว่า เคยกินผักกูดชนิดนี้ จึงได้ชื่อว่า ผักกูด หรือกูดกิน เป็นที่นิยมกินเป็นผักกันมาก และเฟินชนิดนี้มักอยู่ในที่ลุ่มน้ำแฉะ จึงได้ชื่อว่า กูดน้ำ หรือกูดห้วย

ลักษณะ : เป็นเฟินขนาดใหญ่ มีเหง้าตั้งตรง สูงได้มากกว่า 1.0 ม. เหง้าปกคลุมด้วยเกล็ดสีน้ำตาลเข้มถึงดำ ขอบเกล็ดหยักเป็นซี่ฟัน ใบ ออกมาจากยอดเหง้า ก้านใบยาว ตัวใบเป็นใบประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้น ยาวราว 1.0 ม. กว้างได้ถึง 50 ซ.ม. ใบย่อยคู่ล่าง เล็กกว่าใบย่อยช่วงกลาง ใบย่อย ก้านสั้น หรือไม่มี ใบย่อยเป็นใบบาง ปลายเรียวแหลม โคนมน ขอบหยักลึกเป็นแฉก เส้นใบแยกแบบขนนกยาวถึงแต่ละแฉก มีเส้นใบย่อยราว 10 คู่ กลุ่มอับสปอร์อยู่ตามความยาวของเส้นใบย่อย

เฟินชนิดนี้ มักขึ้นอยู่บริเวณริมน้ำที่เฉอะแฉะ บริเวณที่ได้รับแสงแดดเต็มที่ ที่ระดับ 0 - 800 ม. MSL กระจายพันธุ์อยู่ในเขตร้อนบริเวณเส้นศูนย์สูตรของเอเซีย จีน ตอนลางถึงกลาง ตอนใต้ของญี่ปุ่น และหมู่เกาะแปซิฟิคตอนใต้ ในไทยกระจายอยู่ทั่วไปทุกภาค

ใบสปอร์ของกูดกิน

Diplazium polypodioides Blume
ชื่ออื่น : กูดย่อย (เชียงใหม่)

ลักษณะ : มีเหง้าอ้วน ตั้งตรง ดูคล้ายเฟินต้น (Tree Fern) ปกคลุมด้วยเกล็ดสีน่ำตาล เกล็ดเป็นหยักซี่ฟัน ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้น ใบยาวได้มากกว่า 1 ม. โคนก้านใบมีเกล็ดหรือขนปกคลุมหนาแน่น ผิวเป็นหนามที่เกิดจากเกล็ดที่ร่วงไป ใบย่อยเป็นรูปขอบขนาน ขอบหยักลึกและแหลม ด้านบนของใบเป็นสีเขี้ยวเข้ม ใต้ใบสีเขียวอ่อน อับสปอร์อยู่ตามเส้นใบใกล้เส้นกลาง ยาวไม่เกิน 2 มม. มีเยื่อหุ่มอินดูเซียบาง
เฟินชนิดนี้ มักพบขึ้นอยู่ตามไหล่เขาหรือชายป่าที่มีความชุ่มชื้นสูง ที่ระดับ 0 - 1,300 ม. MSL กระจายพันธุ์ในอินเดียตอนใต้ ศรีลังกา ไต้หวัน และอุษาคเนย์ ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคใต้