Ervaringen met hogere wezens door Stichting Athanasia Als je uitgaat van een leven na de dood, is de notie van een of andere vorm van hiernamaals bijna onvermijdelijk. Er zijn weliswaar stromingen die geloven dat je na je dood ogenblikkelijk reincarneert, maar dat is moeilijk te rijmen met gevallen van jonge kinderen die herinneringen hebben aan een leven dat jaren voor de huidige incarnatie beindigd werd. Een leven na de dood impliceert dus bijna automatisch dat er een andere, geestelijke wereld bestaat die bevolkt wordt door zielen van overledenen. Een van de vragen die dit gegeven oproept is of er in die andere wereld alleen overleden mensen en dieren voorkomen, of dat er misschien ook "hogere" wezens bestaan. We kunnen bijvoorbeeld denken aan goden, halfgoden of engelen die niet (meer) zouden reincarneren in de fysieke wereld. Voor de wetenschap is dit een van de moeilijkste vragen die je kunt stellen, omdat het gaat om een geestelijke wereld die op aarde alleen indirect bestudeerd kan worden. Je zult dus eerst aannemelijk moeten maken dat de ervaringen die mensen met eventuele hogere wezens hebben niet berusten op projecties van hun eigen onbewuste psychologische processen. Projectie Er bestaan overal ter wereld allerlei verhalen over verschijningen van goden en godinnen. De rooms-katholieke Maria-verschijningen passen voor niet-katholieken bijvoorbeeld ook in deze categorie. Opvallend aan dit soort verschijningen is dat ze (bijna) uitsluitend gezien worden door mensen die van tevoren al geloofden in de godheid in kwestie. Het is dus goed denkbaar dat ze in feite neerkomen op een soort droombeelden uit iemands onbewuste geest. De aannemelijkheid van deze theorie wordt nog versterkt als de vorm of boodschap van deze verschijningen precies overeenkomt met de opvattingen van degene die ze waarneemt. In het Portugese Fatima zou Maria bijvoorbeeld verschenen zijn aan drie jonge katholieke herderskinderen en hun vooral gewezen hebben op de goddeloosheid van het communisme. Deze angst voor het "rode" gevaar was typerend voor de algemene stemming onder katholieken in het Portugal uit die tijd (begin 20e eeuw). Sommigen voeren tegen de psychologische theorie aan dat er toch ook paranormale fenomenen kunnen optreden bij religieuze verschijningen. Bij de genoemde Fatima-verschijningen was er bijvoorbeeld sprake van een "zonnewonder", dat bestond uit onverklaarbare capriolen van de zon die werden waargenomen door een grote menigte ter plekke. Maar dat is een zwak argument omdat paranormale verschijnselen in allerlei contexten voorkomen, en daarbij ook te maken kunnen hebben met de vermogens van de waarnemers zelf. Alleen wanneer mensen een religieuze entiteit waarnemen die ze van tevoren absoluut nog niet kenden en die wel overeenkomt met de tradities van gelovigen, moeten we hoe dan ook aan nemen dat er meer aan de hand is dan psychologische projectie. Bijvoorbeeld wanneer een lid van een natuurvolk de aartsengel Gabriel zou waarnemen zonder ooit van deze engel te hebben gehoord. Channeling Het probleem van de identiteit van religieuze verschijningen kent een parallel bij het fenomeen channeling, een soort moderne vorm van spiritisme waarbij mediums (channels) specifiek contact zoeken met hogere wezens. Alleen gaat het hierbij vaak om onbekende hogere wezens zodat je op het eerste gezicht kunt denken dat projectie uitgesloten is. Dat is echter heel naief, omdat mensen natuurlijk doorgaans beschikken over een rijke fantasie. In veruit de meeste gevallen van channeling is er dus geen goede wetenschappelijke reden om aan te nemen dat er echt contact met hogere wezens in het spel is. Merkwaardig genoeg wordt dit ook erkend door bepaalde beoefenaars van channeling. Nu kun je dit alleen zien als een akelige beperking van de wetenschap, die het zicht op geestelijke waarheden zou belemmeren, maar het heeft ook een positieve consequentie. Als je meestal niet zeker kunt zijn of een gechanneld hoger wezen echt degene is waar hij zich voor uitgeeft, is het beter om kritisch te blijven en niet zo maar alles klakkeloos aan te nemen wat het channel "doorgeeft". Dat voorkomt in elk geval sektevorming en een gevaarlijk soort afhankelijkheid van dubieuze channelaars. Spontane persoonlijke ervaringen Parapsychologisch gezien zijn religieuze verschijningen en channeling minder interessant dan spontane ervaringen met hogere wezens die zich beperken tot een concreet ingrijpen in iemands persoonlijke leven. Zeker als die spontane ervaringen verder gaan dan een conventionele waarneming van gevleugelde engelen die zich stereotyp gedragen. Zulke gevallen komen voor bij bijnadoodervaringen en in tussenperiodeherinneringen van jonge kinderen. Veel BDE-ers zien bijvoorbeeld een engelachtig of priesterlijk wezen dat hen voorhoudt dat ze nog niet klaar zijn met hun aardse leven en weer terug moeten keren in hun lichaam. In deze context worden ze ook wel Wezens van Licht genoemd en juist als ze zich niet bekend maken als een traditioneel religieus figuur lijkt het onaannemelijk dat ze simpelweg voortkomen uit het onbewuste van de waarnemer. Dit geldt ook voor tussenperiodeherinneringen. Een voorbeeld uit onze eigen collectie betreft ene Christina (pseudoniem). Ze zag na haar dood tijdens een brand een "vrouw in het wit" die haar vertelde dat ze overleden was en haar liet kiezen tussen verschillende vrouwen als aankomende moeder voor een volgend leven. Nadat ze gekozen had voor haar huidige moeder zei de vrouw dat ze dan nog een tijd moest wachten. Ook buiten de context van dood en reïncarnatie komen er spontane ervaringen met een soort engelen voor. De katholieke Nederlandse huisarts H.C. Moolenburgh legde hier een grote collectie van aan die hij verwerkte in een tweetal boeken. Veel van deze gevallen hebben te maken met een wonderbaarlijke redding en ze lijken aan te tonen dat er wel eens echt hogere wezens zouden kunnen bestaan die over ons waken. De ervaringen grijpen over het algemeen diep in op het leven van degene die ze meemaken en ze zijn niet voorbehouden aan gelovigen. Emma Heathcote-James In Groot-Brittannie deed de theologe Emma Heathcote-James van de Universiteit van Birmingham iets vergelijkbaars. Ze probeert aan te tonen dat ervaringen met engelachtige wezens in alle mogelijke culturen voorkomen en daarbij onafhankelijk zijn van iemands religieuze achtergrond. Ze plaatste advertenties in kranten en tijdschriften waar zowel christenen en joden, als moslims, hindoes en atheisten op reageerden, in totaal rond de 450 personen. Heathcote merkte trouwens dat er een groot taboe op dergelijke ervaringen rust zodat veel mensen er niet vrijelijk over durven te praten. Ervaringen met engelen zorgen in het algemeen voor geruststelling en innerlijke kalmte en ze kunnen gepaard gaan met een wonderlijke redding uit een riskante situatie. Een van haar gevallen betreft een man die een drukke straat wilde oversteken. Hij dacht dat de kust veilig was, toen een oudere vrouw die hij nog nooit eerder had gezien hem tegenhield. Seconden later sjeesde er een sportauto langs die hem normaliter zeker zou hebben geraakt, als hij wel was overgestoken. Hij wilde de vrouw bedanken maar toen hij zich omkeerde bleek ze plotseling te zijn verdwenen. Engelen kunnen een boodschap uitdragen die leidt tot het veranderen van iemands levensstijl. Soms worden ze ook waargenomen aan iemands sterfbed. Volgens een skeptisch tijdschrift zou een op de drie mensen tegenwoordig beweren dat ze de aanwezigheid van een "hemels wezen" hebben ervaren. In veel gevallen gaat het daarbij om normale menselijke gestalten of wezens in het wit, en niet om een traditionele gevleugelde engel. Volgens Heathcote bestaan er ook gedeelde ervaringen met hogere wezens die je zeker niet zo maar kunt wegverklaren als inbeelding. Zo schreef een man haar dat zijn vrouw ernstig ziek in het ziekenhuis was opgenomen. Toen hij haar samen met zijn twee zoons en zijn ouders bezocht, ging haar conditie zienderogen achteruit en ze liep acuut levensgevaar. Plotseling zag hij een engel aan haar voeteneind staan. Terwijl hij zich afvroeg of de waarneming slechts het gevolg was van zijn eigen gemoedstoestand, vroeg zijn zoon opeens:"Pap, kun je die gestalte achter het bed zien?" Zijn andere zoon antwoordde: "Het is een engel!" en zijn ouders zeiden dat ze "nog nooit zoiets gezien hadden". Toen er een zuster bij de patient was gekomen, vroegen ze haar of ze misschien iets vreemds zag en ze zei: "Oh jee, daar staat een engel!" De engel verdween vervolgens en vanaf dat moment herstelde zijn vrouw volledig. Universeel verschijnsel Volgens Emma Heathcote komen ervaringen met "engelen" in allerlei culturen sterk met elkaar overeen. Dat wijst er inderdaad op dat we hierbij niet simpelweg te maken hebben met projecties. Een alternatieve verklaring zou zijn dat ze berusten op een soort algemeen menselijke archetypes, dat wil zeggen oerbeelden die alle mensen met elkaar zouden delen. Maar een probleem met die theorie is wel dat die archetypes oorspronkelijk op de een of andere manier zouden moeten berusten op reele ervaringen. Het lijkt er dus sterk op dat er inderdaad hogere wezens bestaan die over ons waken en met ons meeleven. Overigens zouden die wezens best mensen geweest kunnen zijn voor ze hun huidige positie bereikten.Volgens Heathcote kunnen ervaringen met engelachtige wezens ons spirituele levensgevoel versterken. Natuurlijk moet er nog veel meer onderzoek naar dit bemoedigende fenomeen worden gedaan. Literatuur - Anderson, J. (1994). Engelenverhalen. Deventer: Ankh-Hermes. - Heathcote-James, E. (2003). Seeing Angels: Tue contemporary accounts of hundreds of angelic experiences. Londen: Blake Publishing Ltd. - Moolenburgh, H.C. (1995). Een engel op je pad. Deventer: Ankh-Hermes. - Moolenburgh, H.C. (2000). Engelen als beschermers en helpers der mensheid. Deventer: Ankh-Hermes. - Rivas, T. (2000). Parapsychologisch onderzoek naar reincarnatie en leven na de dood. Deventer: Ankh-Hermes. - Rivas, T. (2004). Encyclopedie van de Parapsychologie van A tot Z. Rijswijk: Elmar. Dit artikel werd gepubliceerd in Paraview, jaargang 8, nummer 3, augustus 2004, blz. 18-19. Boeken van Athanasia