Τι είναι ο αναρχισμός;

Ο αναρχισμός είναι μια πολιτική θεωρία ο στόχος της οποίας είναι η δημιουργία της αναρχίας, “της απουσίας ενός αφέντη, ενός άρχοντα.” ( Προυντόν, Τι Σημαίνει Ιδιοκτησία) Με άλλα λόγια, ο αναρχισμός είναι μια πολιτική θεωρία που στοχεύει στη δημιουργία μιας κοινωνίας μέσα στην οποία τα άτομα ελεύθερα συνεργάζονται μεταξύ τους με ισότητα και ελευθερία. Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο αναρχισμός αντιτίθεται σε κάθε μορφή ιεραρχικού ελέγχου –είτε πρόκειται για κρατικό έλεγχο ή για καπιταλιστικό– θεωρώντας τον όχι μόνο βλαβερό για το άτομο και την ατομικότητά του, αλλά και περιττό.

Σύμφωνα με την αναρχική Λ. Σούζαν Μπράουν:

“Αν και ο κόσμος αντιλαμβάνεται τον αναρχισμό σαν ένα βίαιο, αντικρατικό κίνημα, ο αναρχισμός είναι μια πολύ πιο λεπτή και αποχρώσα παράδοση από μια απλή αντίθεση στην κυβερνητική εξουσία. Οι αναρχικοί αντιτίθενται στην ιδέα ότι η εξουσία και η κυριαρχία είναι αναγκαίες για μια κοινωνία και αντ’ αυτών προτάσσουν πιο συνεργατικές, αντι-ιεραρχικές μορφές κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης.” (The politics of Individualism)

Παρολ’ αυτά, ο “αναρχισμός” και η “αναρχία” είναι αναμφισβήτητα οι πιο παρεξηγημένες και παρερμηνευμένες έννοιες στην πολιτική θεωρία. Γενικά, οι λέξεις αυτές χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν το “χάος” ή την “έλλειψη τάξης”, και έτσι, επαγωγικά, οι αναρχικοί επιθυμούν το κοινωνικό χάος και την επιστροφή στους “νόμους της ζούγκλας”.

Αυτή η διαδικασία παρερμηνείας δεν είναι η μοναδική στην ιστορία. Σε χώρες για παράδειγμα όπου η κυριαρχία ενός ανθρώπου (μοναρχία) θεωρείτο αναγκαία, η λέξη “δημοκρατία” χρησιμοποιήθηκε όπως ακριβώς και η “αναρχία” για να δηλώσει σύγχυση και αταξία. Αυτοί που έχουν ίδια συμφέροντα στη διατήρηση του υπάρχοντος καθεστώτος, προφανώς επιθυμούν να δηλώσουν ότι η αντίθεση στο ισχύον σύστημα δεν είναι εφαρμόσιμη και ότι μια καινούργια μορφή κοινωνίας δεν μπορεί παρά να φέρει το χάος. Ή, όπως το εξέφρασε ο Ερίκο Μαλατέστα:

“εφόσον θεωρείτο ότι η κυβέρνηση ήταν απαραίτητη και ότι χωρίς αυτή θα κυριαρχούσε μονάχα αταξία και σύγχυση, ήταν φυσικό και λογικό ότι η αναρχία, που σημαίνει απουσία κυβέρνησης, θεωρείται σαν έλλειψη τάξης.” (Αναρχία)

Οι αναρχικοί επιδιώκουν την αλλαγή αυτής της στερεότυπης αντίληψης για την αναρχία, έτσι ώστε ο κόσμος να συνειδητοποιήσει ότι οι κυβερνήσεις και οι άλλες ιεραρχικές κοινωνικές σχέσεις (ιεραρχικές δομές) είναι επιζήμιες και περιττές:

“Αλλάξτε γνώμη στον κόσμο, πείστε τον ότι η κυβέρνηση δεν είναι μόνο άχρηστη αλλά και άκρως επιζήμια και τότε η λέξη αναρχία, επειδή ακριβώς σημαίνει απουσία κυβέρνησης, θα σημαίνει για όλους: φυσική τάξη, κοινές ανθρώπινες ανάγκες και ενδιαφέροντα, απόλυτη ελευθερία μέσα στα πλαίσια απόλυτης αλληλεγγύης.” (Ibid., pp.12-13)

Ο αναρχισμός είναι περισσότερο ένα κίνημα ενάντια στην ιεραρχία παρά ένα καθαρά αντικυβερνητικό ή αντικρατικό κίνημα. Και αυτό διότι η ιεραρχία είναι η οργανωτική δομή που εμπεριέχει (την) εξουσία. Εφόσον το κράτος είναι η “υψηλότερη” μορφή ιεραρχίας, τότε οι αναρχικοί είναι εξ ορισμού ενάντια στο κράτος. Αυτός, όμως, δεν είναι ένας επαρκής ορισμός του αναρχισμού. Οι πραγματικοί αναρχικοί αντιτίθενται, όχι μόνο στο κράτος, αλλά σε κάθε μορφή ιεραρχικής οργάνωσης. Όπως είπε ο Brian Morris:

“ ... Οι αναρχικοί είναι άνθρωποι που απορρίπτουν κάθε μορφή διακυβέρνησης ή .... , κάθε μορφή ιεραρχίας και κυριαρχίας. ”